DIALEKT ŚLĄSKI. Etnolekt – język, dialekt lub gwara używany przez wyodrębnioną grupę etniczną. Jest zbiorem bardzo podobnych do siebie idiolektów. Termin.

Prezentacja na temat: "DIALEKT ŚLĄSKI. Etnolekt – język, dialekt lub gwara używany przez wyodrębnioną grupę etniczną. Jest zbiorem bardzo podobnych do siebie idiolektów. Termin."— Zapis prezentacji:

1 DIALEKT ŚLĄSKI

2 Etnolekt – język, dialekt lub gwara używany przez wyodrębnioną grupę etniczną. Jest zbiorem bardzo podobnych do siebie idiolektów. Termin "etnolekt" jest używany w językoznawstwie polskim szczególnie w przypadkach gdy zastosowanie określenia język, dialekt lub gwara byłoby sporne, w częstych sytuacjach braku precyzyjnych kryteriów pozwalających uznać daną odmianę języka za odrębny język bądź też dialekt (odmianę) innego, pokrewnego języka Podstawowe informacje: Obszar: Śląsk w granicach Polski oraz Czech, Niemcy, USA, a także inne kraje Liczba mówiących: Co najmniej 509 tys.

3

4 Według językoznawcy prof. Alfreda Zaręby (autora Atlasu językowego Śląska) na Górnym Śląsku można wyodrębnić m.in. następujące dialekty: dialekty centralne dialekty pogranicza śląsko-małopolskiego dialekty pogranicza gliwicko-opolskiego dialekty północne dialekty laskie dialekt Kobylorzy dialekt namysłowski dialekt sycowski gwary Krysioków

5

6 Język czy dialekt Język śląski, jako odrębny język słowiański klasyfikowali niektórzy slawiści. Gerd Hentschel wymienia w swoich pracach język śląski wśród języków zachodniosłowiańskich; napisał również artykuł naukowy, zatytułowany "Śląski – nowy (albo i nie nowy) język słowiański?". Natomiast Reinhold Olesch, niemiecki slawista rodem z Górnego Śląska, uważał język śląski za swój język ojczysty. Również brytyjski historyk Norman Davies uważa, że etnolekt śląski należy już klasyfikować jako odrębny język

7 Pochodzenie od języka polskiego ze względu na fleksję, rdzenie tematyczne części wyrazów świadczą o języku pogranicza polsko-czeskiego, liczne germanizmy w rdzeniach tematycznych (przy zachowaniu polskich końcówek wyrazów) świadczą o napływowości, a więc wtórności wpływu na dialekt śląski ze strony języka niemieckiego. Brak wpływu niemieckiego na fleksję, szczątkowy wpływ na składnię. W publikacjach z dziedziny językoznawstwa mowa jest raczej o "gwarach śląskich", lub o "dialektach śląskich" Warto dodać, że spoiwem łączącym mowę śląską z polszczyzną była też wiara, ponieważ Ślązacy również po polsku modlili się i śpiewali pieśni, korzystając z książek religijnych drukowanych w Krakowie, a później także na Śląsku.

8 Etnolekt śląski zawiera sporą liczbę słów odmiennych od polskich (w tym sporo germanizmów), co może powodować, że osoba posługująca się tylko literackim polskim może mieć trudności ze zrozumieniem mówionego tekstu śląskiego. Oprócz odmienności leksykalnych występują też liczniej niż w języku polskim germanizmy składniowe, Argumenty przemawiające za językiem

9 Cd. Niemniej jednak podobna sytuacja, tzn. znaczna liczba różnic i zapożyczeń dotyczy zarówno np. gwary podhalańskiej – uznawanej za gwarę – i języka kaszubskiego – uznawanego za język, dlatego samo kryterium zrozumiałości i liczby zapożyczeń nie jest wystarczające samo w sobie do określenia co jest językiem a co dialektem. Można wskazać podobne przykłady: język słowacki jest w pełni zrozumiały dla Czechów, podobnie jak język duński dla Norwegów, a jego odrębność językowa nie jest podważana, m.in. z powodu odrębnej gramatyki i kilku ważnych cech fonetycznych. Z drugiej strony gwary szwajcarskie są niemal niezrozumiałe dla Niemców, a jednak są one nazywane dialektami również przez ich użytkowników.

10 Przykładowy tekst w gwarze śląskiej Opis krowy Krowa jest zwierzokiem domowym i ssącym, krowa mo sześć stron: jedna prawo, drugo lewo, jedna na wierchu, jedna na dole, jedna na przodku i jedna na zadku. Krowa jest cołko łobciągnięto skórom wołowom, a na zadku mo łogon z puszem na końcu. Z tym puszem łodganio muchy skiż tego, coby nie powpadały do mlyka. Blank na przodku mo krowa gowa, a to na to, coby tam mogły rość rogi i coby był plac na pysk. Rogi mo krowa na to,coby mogła bość, a pysk coby miała z cym ryceć. Na spodku pod krowom wisi mlyko, kiere mo urządzenie do ciągnięcio. Jak ludzie to ciągnięcie ciągnom, to leci z niego mlyko. Mlyko robi krowa wdycki, tak że sie nigdy nie końcy. Jak łona to robi - tegochmy jeszce nie mieli.Krowa wonio bardzo fajnie i cuć jom już z daleka, to robi fajny wiejski luft. Chłop łod krowy nazywo sie wół, kiery wyglodo tak samo jak krowa, jeno że ni mo na spodku mlyka, dlotego wół nie jest zwierzątkiem ssącym. Wół to jest tyż przezwisko. Krowa mo kożdego roku ciele. Jak łona to robi, nie wiem, bochmy sie tego jeszce nie ucyli. Ciele żywi sie ssaniem, lotego tyż należy do zwierząt ssących. Krowa żre trowa, łoskrabiny i mlyc. Jak krowa mo dobre jedzenie, to wdycki za to robi dobre mlyko, a jak mo złe jedzenie, to robi niedobre mlyko. Jak na dworze jest gorko abo jak grzmi, to krowa robi skisłe mlyko. Krowa jest bardzo maluśka. Co raz zjadła, je potym porząd to samo, tak długo, dopóty sie nie najadła. Co łyknie, to ji sie zarozki zaś wzbijo i zaś mo pysk połny. Więcej nie poradza.

11 Dziękuja wum żeście dali mi pozur Autor: Dawid Bartuś Informacje zaczerpnięte z: http://pl.wikipedia.org/wiki/Etnolekt_%C5%9Bl%C4%85ski (Wikipedia)