SŁOWNIKI JĘZYKA POLSKIEGO

Prezentacja na temat: "SŁOWNIKI JĘZYKA POLSKIEGO"— Zapis prezentacji:

1 SŁOWNIKI JĘZYKA POLSKIEGO
RODZAJE SŁOWNIKÓW ZASADY KORZYSTANIA ZE SŁOWNIKÓW

2 Co to jest słownik? Słownik – zbiór wyrazów ułożonych zwykle alfabetycznie z objaśnieniem ich znaczeń, często także zasad użycia i pisowni. Słownik to źródło informacji bezpośredniej. Hasło słownikowe – wyraz lub zwrot stanowiący odrębną, objaśnioną pozycję w słowniku. Artykuł hasłowy - tekst objaśnienia danego wyrazu lub zwrotu.

3 Podział słowników: Słowniki językowe: zawierają i objaśniają znaczenia wyrazów danego języka, bądź podają tłumaczenie na inny język (języki). Słowniki rzeczowe: objaśniają terminy z jednej lub wielu dziedzin nauki, np. Słownik terminów literackich, Mały słownik matematyczny.

4 Rodzaje słowników językowych
Specjalne, np.: Ogólne , np.: Słownik języka polskiego Słownik współczesnego języka polskiego ortograficzny wyrazów bliskoznacznych (synonimów) wyrazów obcych poprawnej polszczyzny etymologiczny frazeologiczny Przekładowe, np.: Słownik polsko - angielski Słownik niemiecko - polski

5 Słownik języka polskiego
Podaje wszystkie znaczenia danego wyrazu. informuje o jego odmianie o najczęstszych połączeniach z innymi wyrazami o pisowni o zasięgu środowiskowym i stylistycznym o pochodzeniu wyrazów zapożyczonych z innych języków

6 Przykłady haseł słownikowych:
gżegżółka rz.ż Ib, CMc. ~ łce; lm D. ~ łek, reg., to samo co kukułka klucz – […]2.’ […]sposób, dzięki któremu coś można wyjaśnić[…]: Klucz do zrozumienia tego problemu tkwi w jego psychice.[…]3. ‘system znaków’: Klucz szyfrowy. […]5. ‘zasady według których przeprowadza się, rozwiązuje się pewne sprawy’: Klucz w głosowaniu.[…]

7 Słownik ortograficzny
Informuje o pisowni trudniejszych wyrazów, zawiera rozdział omawiający zasady pisowni i interpunkcji. Grafika:

8 Przykłady haseł słownikowych:
Gżegżółka Gżegżół/ka -ł/ce, -ł/kę, -ł/ką; -łek, -ł/kom Pszenica Pszenica tę -cę, z -cą; tym –com Hulajnoga hulaj/noga -nodze, -nogę, -nogą; -nogi, -nóg, -nogom

9 Słownik wyrazów bliskoznacznych (synonimów)
Podaje wyrazy bliskoznaczne, zwane inaczej synonimami, których znaczenia częściowo są do siebie podobne. Grafika:

10 Przykłady haseł słownikowych:
Pisarz – LITERAT, autor, twórca, mistrz pióra, stylista, powieściopisarz, prozaik, eseista, nowelista, bajkopisarz, • scenarzysta, • dramaturg, dramatopisarz, tragediopisarz, tragik, • poeta, liryk, wieszcz, bard, piewca, • tłumacz, translator, […] Dom- apartament, azyl, biurowiec, bliźniak, blok, budowla, budyneczek, budynek, budynek mieszkalny, budynek wolnostojący, bungalow, ceglak, chałupa, chata, chudoba, cicha przystań, cichy port, ciepłe gniazdko, cztery kąty, cztery ściany, czynszówka, dach, dach nad głową, dacza, dobra, dobytek, domeczek, domek, domostwo, domowe pielesze, domownicy, domu, dorobek, drapacz chmur, dworek, dworzyszcze, dwór, dynastia, działka, falowiec, familia, forteca, galeriowiec, garsoniera, gmach, gmach budowla, gmaszysko, gniazdko, gniazdo, gniazdo rodzinne, gospodarstwo, gospodarstwo domowe, gościnne progi, hacjenda, instytucja, inwentarz, izba, kamienica, kamieniczka, kawalerka, kącik, kąt, klan, korytarzowiec, […]

11 Słownik wyrazów obcych
Podaje znaczenie oraz wymowę wyrazów zapożyczonych z innych języków, a także wyrażeń, zwrotów i przysłów obcojęzycznych. Grafika:

12 Przykłady haseł słownikowych:
Alegoria <gr. allēgoria> 1. w sztukach plastycznych przedstawienie treści pojęć oderwanych za pomocą zastępczego obrazu, zwykle umownego. 2. lit. obraz lub opowiadanie, które w całości ma sens przenośny puenta <fr. pointe = ostre zakończenie> dowcipne, celne i zaskakujące sformułowanie, uwydatniające sens wypowiedzi lub utworu literackiego, stanowiące końcowy efekt

13 Słownik poprawnej polszczyzny
Zawiera informacje dotyczące wyrazów i form mogących sprawiać jakiekolwiek kłopoty użytkownikom języka polskiego. Grafika:

14 Przykłady haseł słownikowych:
Sweter (nie: swetr) m IV, D. swetra: Sweter damski, męski. Sweter wełniany, zapinany. Włożyć sweter( nie: swetr). // D Kult. I, 779, II, 472 Pomarańcza (nie: ta, ten pomarańcz) ż II, lm M. pomarańcze, D. pomarańczy (lepiej pomarańcz) : Kupić kilogram pomarańcz. //D Kult. I, 726.

15 Słownik etymologiczny
Informuje o pochodzeniu wyrazów, zmianach ich pisowni oraz znaczenia. Grafika:

16 Przykład hasła słownikowego:
grzeczny ‘uprzejmy, dobrze wychowany’, w XVII w. i dial. ‘będący do rzeczy, stosowny, zdatny, sposobny, dobry’( np.. zamek grzeczny; ludzie grzeczni, do boju godni), przenośnie ‘piękny’; w dzisiejszym znaczeniu od XVII w.[…]. – Od częstego w XVI – XVIIw. wyrażenia grzeczy rzadko krzeczy ‘do rzeczy, jak należy’[…]

17 Słownik frazeologiczny
Zebrano w nim związki frazeologiczne – zwroty i wyrażenia funkcjonujące w języku jak wyrazy, np. obiecywać gruszki na wierzbie, trzymać się maminej spódnicy. Grafika:

18 Przykład hasła słownikowego:
Mara 1. Nocna m.; m. senna <urojenie, widzenie senne>: O wiosno […]Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna! Mick. Tad Nieuchwytna, zwodnicza m. 3. m. szczęścia. 4. Gonić za marami <urojeniami, mrzonkami> [...] 5. Wyglądać jak m. <wyglądać jak upiór, zmora, widziadło> : Cóż się tobie stało? Wyglądasz jak mara, czy chorym jesteś? Wilk. P. Poran. II, m. mami kogoś, straszy kogoś, pierzcha. SF A przysł. 7. Sen mara – Bóg wiara.

19 Co pomaga odnaleźć hasło w słowniku:
spis treści wykaz skrótów i znaków wstęp lub przedmowa odsyłacze indeksy żywa pagina

20 Przykład spisu skrótów
Skan zdjęcia- Wielki Słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2006

21 Znaki w słownikach zdjęcie- skan - Wielki Słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2006 Skan zdjęcia –- Wielki Słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2006

22 Przykład indeksu słownikowego
Skan zdjęcia – Wielki Słownik Ortograficzny, pod red. E. Polańskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2008

23 Przykład żywej paginy Skan zdjęcia –Wielki Słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2006

24 Przykłady odsyłaczy słownikowych:
dziwota * zob. nie dziwota dziobnąć I zob. dziobać na zawsze: Wyrzec się czego na zawsze. Zakazać czego raz na zawsze. Na wieki: Przepaść na wieki. Na stałe: Zamieszkać na stałe. * Bezpowrotnie: Minąć bezpowrotnie. Por. Na długo na długo: Obliczać co na długo. Na daleką metę: Planować co na dłuższą metę. Długofalowo. Długoterminowo. Por. Na zawsze manager p.: menażer, menedżer wilia p. wigilia

25 Ćwiczenie: Jak myślisz, dlaczego warto korzystać ze słowników języka polskiego? Swoją odpowiedź napisz w postaci krótkiej notatki w zeszycie. Grafika- twórczość własna, program Glogster

26 Źródła informacji: http://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82owni
Wielki Słownik Poprawnej Polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 Wielki Słownik Ortograficzny, pod red. E. Polańskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 Wielki Słownik Wyrazów Bliskoznacznych PWN, pod red. M. Bańko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 Wielki Słownik Wyrazów Obcych, pod red. M. Bańko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012

27 Wielki Słownik Etymologiczno-Historyczny Języka Polskiego, pod red
Wielki Słownik Etymologiczno-Historyczny Języka Polskiego, pod red. Krystyny Długosz-Kurczabowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 Wielki Słownik Frazeologiczny PWN z przysłowiami, E. Sobol, A. Stankiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007