Nazwa epoki nr 1 Renesans - (fr. renaissance, czyli powtórne narodziny) Terminem tym nazywany jest okres w historii idei, sztuki i literatury, trwający.

Prezentacja na temat: "Nazwa epoki nr 1 Renesans - (fr. renaissance, czyli powtórne narodziny) Terminem tym nazywany jest okres w historii idei, sztuki i literatury, trwający."— Zapis prezentacji:

1 Nazwa epoki nr 1 Renesans - (fr. renaissance, czyli powtórne narodziny) Terminem tym nazywany jest okres w historii idei, sztuki i literatury, trwający od XIV do XVI wieku. W polskim literaturoznawstwie epokę tę określa się również mianem Odrodzenia. Odrodzenie oznacza przede wszystkim ożycie nowożytnego piśmiennictwa, intensywny rozwój sztuki, a zwłaszcza rozkwit literatur narodowych, malarstwa, rzeźby i architektury. Powtórnie narodziły się ideały Starożytności, jednak w zupełnie nowym odczytaniu ludzi Renesansu. We Włoszech używa się także terminu Quattrocento, gdyż na lata 1400 (XV w.) przypadają szczytowe osiągnięcia Renesansu włoskiego. Źródło: Podpis: Oksana Avramenko

2 Ramy czasowe nr 1 Renesans narodził się we Włoszech w połowie XIV stulecia. W innych krajach europejskich początek epoki odrodzenia zasadniczo pokrywa się z końcem średniowiecza – można więc przywoływać tu symboliczne daty upadku Konstantynopola (1453r.), końca wojny stuletniej czy odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492r.). We Włoszech kres epoki przypada na początek XVI w. (1527 r.) kiedy wojska cesarskie splądrowały Rzym. W pozostałych krajach renesans trwał do XVI i XVII wieku. Renesans dotarł do Polski na przełomie XV i XVI i trwał do przełomu XVI–XVII w. Za końcową datę polskiego renesansu uważa się 1618r. (przełożenie na język polski Gofred albo Jeruzalem wyzwolona przez Piotra Kochanowskiego) Źródło: Podpis : Oksana Avramenko

3 Ramy czasowe nr 1 Renesans narodził się we Włoszech w połowie XIV stulecia. W innych krajach europejskich początek epoki odrodzenia zasadniczo pokrywa się z końcem średniowiecza – można więc przywoływać tu symboliczne daty upadku Konstantynopola (1453r.), końca wojny stuletniej czy odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492r.). We Włoszech kres epoki przypada na początek XVI w. (1527 r.) kiedy wojska cesarskie splądrowały Rzym. W pozostałych krajach renesans trwał do XVI i XVII wieku. Renesans dotarł do Polski na przełomie XV i XVI i trwał do przełomu XVI–XVII w. Za końcową datę polskiego renesansu uważa się 1618r. (przełożenie na język polski Gofred albo Jeruzalem wyzwolona przez Piotra Kochanowskiego) Źródło: Podpis : Oksana Avramenko

4 4. Kalendarium epoki. Historia Polski.
Wojna trzynastoletnia z Zakonem Krzyżackim Pokój toruński, Aleksander Jagiellończyk Wielkim Księciem Litwy - zerwanie unii personalnej Ustalenie się dwuizbowego parlamentu (sejmu walnego) król i senat oraz izba poselska Unia wileńska - zachowanie sojuszu z Litwą Konstytucja „nihil novi” w Radomiu, 1506 Zatwierdzenie „Statutu Łaskiego” - zbioru praw obowiązujących w państwie Wojna z Krzyżakami zakończona sekularyzacją zakonu i utworzeniem świeckiego Księstwa Hołd pruski Zawarcie pokoju z Turcją „Wojna kokosza” - pierwsza w Polsce konfederacja szlachty De revolutionibus Mikołaja Kopernika Wojna o Inflanty z Danią, Rosją i Szwecją Inkorporacja do Korony księstw oświęcimskiego i zatorskiego Unia Lubelska, Śmierć Zygmunta Augusta Pierwsza wolna elekcja Wojna z Moskwą o Inflanty Unia polsko-inflancka w Wilnie Unia brzeska Przeniesienie stolicy Polski do Warszawy Wojna ze Szwecją o Inflanty Zajęcie Moskwy Rozejm z Rosją w Dywilinie: ziemia smoleńska, siewierska i czernichowska pozostaje przy Rzeczypospolitej Obrona Chocimia. Karolina Bułka

5 5. Włochy – kolebka renesansu
Florencja od 1434, pod rządami Medyceuszy, stała się kolebką renesansu i — obok Rzymu, Wenecji, Padwy, Sieny — jednym z głównych ośrodków sztuki. Renesansowe Włochy stały się europejskim centrum naukowe i kulturalne, przyciągającym przybyszów z wielu krajów. Przyczynił się do tego zwłaszcza Wawrzyniec zwany Wspaniałym, mecenas sztuki i nauk humanistycznych. Wawrzyniec objął tron Florencji w 1469 roku i sam został mecenasem sztuki oraz poetą. Opiekował się Piero i Antonio del Pollaiuolo,  Andrea del Verrocchio, Leonardo da Vinci, Sandro Botticellim, Domenico Ghirlandaio i Michałem Aniołem. Dzięki niemu Florencja stała się głównym ośrodkiem włoskiego odrodzenia. Jako polityk dał się poznać jako człowiek zręczny i dzięki niemu zrodziła się legenda florenckiego złotego wieku . Aleksandra Chrobak

6 6. Prądy epoki. Humanizm Humanizm (łac. humanus – ludzki) był początkowo ruchem umysłowym, zmierzającym do nowego odczytania dorobku kultury starożytnej. Potem mianem humanizmu zaczęto określać światopogląd renesansu, stawiający w centrum świata człowieka, jego potrzeby duchowe i materialne. Rozwój ideologii umożliwiły studia nad językami i literaturą antyczną, dzięki którym stopniowo odkrywano inny świat, ukazujący jako najwyższą wartość właśnie człowieka. Ludzi renesansu cechowała fascynacja sobą, zachwyt nad własnym „ja”, jego bogactwem i zmiennością oraz niezachwiana wiara we własne możliwości. WIĘCEJ: Anna Dulak

7 Humanizm, Humaniści Kamil Flig, numer. 7
Humanizm to ruch filozoficzny, kulturalny i moralny powstały w XV wieku we Włoszech, a zarysowujący się już w XIV wieku i wielu aspektach kultury średniowiecznej, zmierzający do odrodzenia znajomości literatury i języków klasycznych. Był głównym prądem intelektualnym epoki renesansu. Choć z humanizmu renesansowego wywodzi się wiele współczesnych postaw światopoglądowych, nie należy go utożsamiać z humanitaryzmem ani współczesnymi postaciami humanizmu, takimi jak obecne w egzystencjalizmie i personalizmie. Kamil Flig, numer. 7 Humanizm koncentruje uwagę na sprawach ludzkich, godności człowieka, jego wolności, propaguje rozwój fizyczny, psychiczny i intelektualny oraz harmonijne współżycie w społeczeństwie, podkreśla możliwości ludzkiego rozumu, oraz wartość wiedzy o świecie i możliwość jej zdobycia oraz rozwoju.

8 8. Prądy epoki. Reformacja. Marcin Luter
Reformacja to wielki ruch społeczny, religijny i polityczny w XVI wieku, który dążył do przeprowadzenia zmian w państwie i w Kościele, doprowadzając do powstania niezależnych od papiestwa kościołów protestanckich. Główną przyczyną rozpoczęcia ruchu reformacyjnego była krytyka Kościoła. Niezadowolenie społeczne wywoływało powszechne w środowisku kościelnym zjawisko demoralizacji. Niższy kler prezentował niski poziom moralny, był też słabo wykształcony. W sposób oczywisty rzutowało to na poziom kazań i treści religijnych przekazywanych społeczeństwu. Powszechne było nie przestrzeganie celibatu. Sprzeciwy wzbudzał przede wszystkim handel odpustami, bowiem to Kościół miał "monopol" na odpuszczanie win, co z kolei było niezbędne do uzyskania zbawienia. Rażący był także świecki tryb życia duchownych. Reformacja oficjalnie rozpoczęła się od wystąpienia i opublikowania 95 tez przez niemieckiego księdza, Marcina Lutra ( ) w Wittenberdze w 1517 roku i objęła swoim zasięgiem wiele państw europejskich, w tym również Polskę. Tezy Lutra wzbudziły spore zainteresowanie wśród ludności, ale też i niepokój władz kościelnych. Zwłaszcza, że z czasem Luter zaczął radykalizować swoje poglądy. Uznawał dominację władzy świeckiej nad władzą kościelną. Krytykował papieża i jego politykę. Potępiał demoralizację i przekupstwo duchowieństwa. Postulował reformę klasztorów i zniesienie celibatu (którego wielu duchownych w tym czasie nie przestrzegało). Skarbnicą mądrości była dla Lutra Biblia. Według niego dla zbawienia najważniejsza była wiara w Boga. Uznał on, że skoro natura ludzka jest ułomna, to człowiek nieustannie grzeszy, a tym samym nikt nie miałby szans na życie wieczne, gdyby sądzono go wedle uczynków. Dlatego człowiek może osiągnąć zbawienie dzięki wierze, łasce boskiej i pokucie. Luter odrzucił część sakramentów. Reformacja przekształciła się w szereg konfliktów zbrojnych i wojen domowych oraz mnożyła podziały i kontrowersje. Przydatna strona: Karolina Golda W Polsce XVI stulecie przebiegało spokojnie. Szanowano u nas odmienność poglądów, ale dotyczyło to jedynie szlachty. Rzeczypospolita stała się schronieniem dla wolnomyślicieli z całej Europy. Potwierdzeniem polskiej tolerancji była konfederacja warszawska z 1573r, gwarantująca różnowiercom swobodę wyznania, równouprawnienie i opiekę państwa.

9 Prądy epoki. Reformacja – Jan Kalwin. nr. 9
Wybitny humanista Jan Kalwin ( ), głosił on poglądy zbliżone do poglądów Marcina Lutra. Twierdził jakoby bogacenie się było przejawem łaski bożej, a bieda przejawem jej braku, dlatego zyskał sobie poparcie wśród mieszczan. Doktryna Kalwina przyspieszyła w Europie Zachodniej proces kształtowania się burżuazji. Nauka Jana Kalwina spowodowała rozwój tzw. Kalwinizmu w wieku XVI, który był jedną z najważniejszych doktryn religijnych protestantyzmu. Wywodzi się z reformacji szwajcarskiej. Główne założenia kalwinizmu: Doktryna o predestynacji - według tej doktryny każdy człowiek z góry jest skazany na zbawienie lub potępienie. Sam człowiek nie ma wpływu na swój stan, nie ma pojęcia „wolna wola”, Bóg jest jedyny i wszechmocny, podobnie jak u Lutra, jedynym źródłem wiary jest Biblia, odrzuca większość sakramentów z wyjątkiem chrztu i eucharystii, popiera się lichwę jako wyraz umiejętnego bogacenia się (pobieraniu wygórowanych procentów za pożyczone pieniądze), jako wspólnoty wiernych miały być tworzone tzw. zbory nie kościoły, opłacane z dobrowolnych składek wiernych, Kalwin jako założyciel był przeciwnikiem zakonów i celibatu, nie uznawał autorytetu papieża, sukcesji apostołów i struktury hierarchicznej Kościoła, - był przeciwnikiem kultu obrazów, rzeźb, relikwii oraz innych form życia religijnego jak np.: pielgrzymek, czy procesji, był podobnie jak Luter przeciwnikiem kultu Matki Bożej i świętych. Strona wykorzystana do przygotowania slajdu Agnieszka Górnisiewicz

10 11. Prądy epoki. Reformacja. Anglikanizm
Twórcą anglikanizmu był król Henryk VIII ( ). Wystąpił on do Stolicy Apostolskiej z prośbą o unieważnienie małżeństwa z Katarzyną Aragońską gdyż nie mógł doczekać się męskiego potomka. Kiedy papież się nie zgodził, Henryk VIII, który początkowo był przeciwnikiem reformacji, za zgodą parlamentu oraz prymasa ogłosił niezależność kościoła angielskiego od Rzymu, ustanawiając siebie głową nowego kościoła Po akcie supremacyjnym papież obłożył króla ekskomuniką. Przeciwnicy reformy zostali straceni. Zasady wiary: odrzucenie celibatu podstawą objawienia Biblia zlikwidowano klasztory głową kościoła jest król lub królowa Jezus Chrystus jest obecny w Eucharystii w sposób symboliczny Wyznaczanie biskupów jest przywilejem króla Karolina Hojdysz Źródło:

11 12. Prądy epoki. Reformacja. Arianie.
Renesansowi humaniści, sięgając do źródeł wiedzy i kultury zapisanych w antycznej literaturze, nie mogli ominąć najważniejszego tekstu dla świata chrześcijańskiego – Biblii. Średniowiecze posługiwało się łacińskim przekładem Starego i Nowego Testamentu, autorstwa św. Hieronima, na którym oparta była nauka Kościoła. Humanistom nie wystarczał przekład – zaczęli badać oryginalne teksty biblijne. Okazało się wtedy, że w tłumaczeniu św. Hieronima nie brak błędów i przeoczeń. Miało to poważne konsekwencje teologiczne. Rozpoczęły się dyskusje nad interpretacją poszczególnych fragmentów Pisma Świętego, mimo że Kościół bronił wciąż swojego prawa wyłączności wykładni Biblii. W roku 1517 Marcin Luter przybił na drzwiach kościoła w Wittenberdze 95 tez przeciw odpustom. Była to powszechna wówczas w Kościele praktyka zwolnień z kar czyśćcowych w zamian za dobre postępki bądź nawet wnoszone przez wiernych opłaty. Oburzało to Lutra, który uważał, że do zbawienia prowadzi wyłącznie wiara. Swoją naukę oparł niemiecki zakonnik na biblijnych studiach renesansowych humanistów oraz na indywidualnej interpretacji Pisma Świętego. Spór teologiczny rychło przerodził się w konflikt polityczny, gdy część niemieckich księstw poparła Lutra. Rozpoczęły się wojny religijne, trwające w Europie przez cały prawie XVI w. Wystąpienie Lutra uznaje się za początek reformacji. Był to wielki ruch religijny zmierzający do zreformowania (łac. reformatio ‘przekształcenie’) Kościoła rzymskiego, który w rezultacie doprowadził do powstania niezależnych od papiestwa kościołów protestanckich (nazwa, przez którą określa się ogólnie wyłonione z reformacji wyznania, wywodząca się od protestu zwolenników Lutra przeciw zagrażającym nowej wierze uchwałom katolickiej większości na sejmie w Spirze w roku 1529). Drugim wybitnym reformatorem był, działający w Szwajcarii, Jan Kalwin, wykształcony humanista, który do luterańskiego poglądu o zbawieniu wyłącznie dzięki wierze dołączył jeszcze doktrynę predestynacji, czyli przekonanie, że Bóg z góry przeznacza człowieka bądź do zbawienia bądź do potępienia. Zarówno Luter, jak i Kalwin odrzucali w praktyce wolność ludzką, co było sprzeczne z humanistyczną koncepcją człowieka. Reformacja, wyłoniwszy się ze studiów humanistycznych, zaprzeczyła bowiem w końcu istocie ruchu humanistycznego – zamiast jedności i zgody mnożyła podziały i kontrowersje, zamiast godności akcentowała słabość i grzeszność człowieka. Musiało to doprowadzić do konfliktu tych dwóch wielkich prądów duchowych epoki. Arianizm, doktryna teol. Ariusza z IV w., negująca współistotność i równość osób Trójcy Świętej oraz boskość Chrystusa; zwalczany jako herezja przez wielu Ojców Kościoła, potępiony na soborach: Nicejskim I (325), Konstantynopolitańskim I (381); u ludów germańskich przetrwał do VII w.; odrodził się w czasach reformacji. Arianie – (religiozn.) bracia polscy [dostęp z dn. 28. II 2011] Nikoleta Jaśkowiec

12 13. Hasła Epoki Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce (łac. Homo sum et nihil humanum a me alienum esse puto) – cytat z komedii rzymskiego pisarza Terencjusza dobrze charakteryzuje pole zainteresowań epoki. Znajduje się w nim istota ludzka, jej duchowe i materialne potrzeby. Pojawia się nowy bohater literacki: zwykły człowiek, prezentowany w różnych sytuacjach codziennego życia. Człowiek jest kowalem swojego losu (łac. Homo fortunae suae ipse faber) – cytat ze słynnej Mowy o godności człowieka Giovanniego Pico della Marandoli. Myśliciele renesansu szczególnie mocno podkreślali wolność człowieka, dar, który wyróżnia go spośród innych istot. Człowiek jest miarą wszechrzeczy – maksyma starożytnego filozofa Protagorasa; znajdowała oddźwięk zarówno w literaturze, jak i sztuce renesansu. Człowiek uważany był za mały świat (mikrokosmos), powiązany ściśle z wielkim światem (makrokosmosem). W ciele ludzkim odnajdywano idealne proporcje, które potem wykorzystywano np. w architekturze. Do źródeł! (łac. Ad fontes!) – ludziom odrodzenia nie wystarczały już średniowieczne autorytety; chcieli sięgać do źródeł wiedzy, których szukali w starożytności. Nie oznaczało to wyłącznie biernego naśladownictwa doskonałych wzorców. Hasło to było raczej demonstracją nowej, krytycznej postawy i chęci rywalizacji z największymi osiągnięciami ludzkiego ducha. Kinga Jonkisz

13 15. Renesans- epoka wynalazków.
Jak wiemy renesans był epoką wielu odkryć i wynalazków. Przedstawię kilka z nich, poszerzając nasze horyzonty wiedzy poza dobrze nam znany: druk, proch i kompas. Są to: Łódź podwodna- opracowana została przez Leonarda da Vinci. Da Vinci ukrywał swoje plany, bojąc się o to, do czego może posłużyć jego dzieło. Początkowo miała zanurzać się maksymalnie na 15 metrów głębokości. Powszechne użycie statków pełnomorskich, przystosowanych do dalekich podróży- karaweli. Około 1510 roku w Niemczech skonstruowany przenośny zegarek sprężynowy. W 1569 roku we Francji wynaleziona tokarka z prototypem wrzeciennika i suportu. Jednymi z ważniejszych odkryć, które pomogły wielu naukowcom były: mikroskop, luneta, arytmometr(maszyna licząca, dzisiejszy kalkulator) , barometr, a także zegar wahadłowy. 6. Ciekawostką może być wynalezienie toalety. Niegdyś Sir John Harrington, chrześniak królowej Elżbiety zrobił pierwszy montaż WC!!! Galileusz wynalazł pierwszy termometr powietrzny. Dla panów istotne może być wynalezienie pojazdu napędzanego żaglem. Panie natomiast mogą być zainteresowane wynalezieniem sztucznej porcelany, we Florencji. Są to tylko niektóre z wielu fascynujących odkryć renesansu. Głodnych wiedzy zapraszam na stronę:

14 WIELKIE ODKRYCIA GEOGRAFICZNE RENESANSU
Dominika Kowalczyk, 16 WIELKIE ODKRYCIA GEOGRAFICZNE RENESANSU W XV w. Portugalczycy i Hiszpanie rozpoczęli całą serię wypraw morskich, które miały przynieść im zyski, a które w rezultacie obok bogactw rozszerzyły w niespotykany dotąd sposób wiedzę Europejczyków o świecie. Początkowo portugalskie okręty pływały wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki. W 1488 r. Bartolomeu Diaz opłynął przylądek Dobrej Nadziei. W 1492 r. Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę. W latach 1497 – 1498 Vasco da Gama dotarł do Indii, płynąc wokół Afryki. W latach 1519 – 1522 Ferdynand Magellan jako pierwszy opłynął ziemię. Na skutki odkryć nie trzeba było długo czekać. Do Europy popłynął z Nowego Świata strumień złota i srebra, kolonizowano Ameryki, nawiązano kontakty handlowe z ludźmi z niedostępnych dotąd terenów Afryki i Azji. Stopniowo Europejczycy uzależniali od siebie miejscową ludność: na skalę masową rozwinął się handel czarnymi niewolnikami, a takie kraje jak Portugalia, Hiszpania, Anglia, Holandia czy Francja zdobyły posiadłości zamorskie, co doprowadziło do bogacenia się tych państw. Mapa wielkich odkryć geograficznych:

15 17. Literatura epoki. Francesco Petrarca
Francesco Petrarca (20 VII 1304 – 19 VII 1374) jest jednym z pierwszych poetów renesansowych, uznawany za twórcę poezji miłosnej, ojciec gatunku literackiego - sonetu. Z pochodzenia Włoch. Duchowny i dyplomata papieski w Awinionie. Wielki przełom w jego życiu nastąpił 6 IV 1327r., gdy podczas wielkopiątkowej mszy zobaczył 19-letnią Laurę. Kochał ją skrycie przez 47 lat. Uczucie to było wyłącznie platoniczne ze względu na jego posługę oraz małżeństwo ukochanej. Od czasu jej śmierci w 1348r. Petrarca utrzymywał, że regularnie widuje ducha Laury. To zainspirowało go do napisania „Afryki”, której nigdy nie ukończył. Wiersze Petrarca zostały zawarte w zbiorze „Cansoniere” tzw. „Pieśniozbiór” utworów, na który składał się także cykl „Sonetów do Laury”. Wiele podróżował po Europie. Swoje poematy pisał po włosku i łacinie. Zmarł w wieku 70 lat nad rękopisem „Eneidy”. Zainteresowanie jego twórczością dało początek petrarkizmowi – typowej poezji miłosnej, w której idealizuje się bohatera, zarówno w sferze duchowej jak i fizycznej a uczucia przedstawiane są w sposób subtelny i łagodny. Kowalska Magdalena

16 18. Giovanni Pico della Mirandola
Giovanni Pico della Mirandola (1463 – 1494) - włoski uczony, filozof i pisarz, najwybitniejszy przedstawiciel neoplatonizmu w epoce renesansu; humanista znający kilkanaście języków obcych. Autor znanego cytatu podkreślającego, że wolność to dar, który odróżnia człowieka od innych istot: Człowiek jest kowalem swojego losu (łac. ‘Homo fortunae suae ipse Faber’). Motyw Deus artifex: Myśliciele epoki renesansu uważali, że Bóg stwarzając świat postępował jak doskonały artysta. Wszystko, co stworzył, jest niedoścignionym wzorem dla innych artystów a sam świat to pierwsze dzieło sztuki. Mowa o godności człowieka W swoim dziele niespełna dwudziestotrzyletni humanista zaprezentował renesansowe koncepcje Boga, świata i człowieka, posługując się m. in. motywem Deus artifex. W Mowie o godności człowieka świat jest harmonijny, piękny i prosty. Człowiek otrzymuje od Boga określone możliwości, talenty i sam musi zdecydować, czy upodobni się do istot boskich czy do zwierząt. LINK: Aneta Kożuch 1F

17 Niccolo di Bernardo dei Machiavelli (1469 – 1527)
19. Niccoló Machiavelli Niccolo di Bernardo dei Machiavelli (1469 – 1527) Prawnik, filozof, pisarz społeczny i polityczny, historyk i dyplomata florencki, jedna ze znamienitych postaci włoskiego odrodzenia. Autor traktatu pt. Książę, który dziś jest fundamentem makiawelizmu. W 1559r.  jego dzieła zaliczono do kościelnego indeksu ksiąg zakazanych. Makiawelizm - doktryna polityczna sformułowana przez Niccoló Machiavelliego. Głosi ona, że najważniejszym celem w polityce jest racja państwa. Aby ją osiągnąć można korzystać z wszelkich dostępnych środków (nie wykluczając podstępu, czy okrucieństwa). Potocznie makiawelizm oznacza postawę charakteryzująca się cynizmem i brakiem skrupułów w dążeniu do celu.

18 Thomas Morus – Utopia (nr.20)
Tytułowa nazwa oznacza przedstawienie idealnego ustroju w państwie. Termin bezpośrednio pochodzi od dzieła Tomasza Morusa pod tytułem Utopia opublikowanego w roku Tytuł dzieła Morusa jest niejednoznaczny, ponieważ słowo to może pochodzić zarówno od greckiego outopos ( gr. ou — nie, topos — miejsce, nie-miejsce, miejsce, którego nie ma, nieistniejące), jak i od eutopia (dobre miejsce). Określenie to używa się w literaturze jako motyw tęsknoty człowieka za lepszym światem. Utopie zajmują poczesne miejsce w intelektualnym dorobku ludzkości, zdają się być zbiorami najszlachetniejszych intencji, bywają traktowane jako formy wysublimowane etycznie i intelektualnie. Według Karla Mannheima jeżeli literackie utopie zaczynają być wdrażane w życie, wówczas zmieniają się one w posiadające negatywny oddźwięk ideologie, niebezpieczne w swej istocie dla istnienia społeczeństwa, w jakim się ukształtowały. Przykładami takich niebezpiecznych ideologii, były m.in. komunizm czy Tysiącletnia Rzesza. Milosz Kubizna

19 21. Literatura epoki. Mikołaj Rej.
Mikołaj Rej z Nagłowic(herbu Oksza), właśc. Ambroży Korczbok Rożek, żył w latach ; „Ojciec literatury polskiej”, samouk o wyjątkowym temperamencie obywatelskim i politycznym; obdarzony talentem literackim, chociaż nie był typowym humanista; pisał dużo, choć pośpiesznie nie przywiązując dużej wagi do swoich utworów. Wśród jego literackich dorobków są wierszowane dialogi(Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem), utwory parenetyczne(Żywot człowieka poćciwego), figliki(Mnich), zbiór kazań(Postylla). Mikołaj Rej, [on-line:] [dostęp z dnia 28II2011].

20 22. Literatura epoki. Jan Kochanowski. Biogram.
Jan Kochanowski urodził się w 1530 roku w Sycynie, a zmarł 22 sierpnia 1584 w Lublinie. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Kochanowskich. studia rozpoczął na Akademii Krakowskiej w Nauka, podróże i kontakty z uczonymi i humanistami dały Kochanowskiemu wiedzę filologiczną, humanistyczną oraz ogładę i wprawę literacką. Kochanowski już we Włoszech pisał drobne utwory po łacinie. W tamtym okresie powstała także Pieśń XXV (Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary). Dzięki poparciu podkanclerzego koronnego Piotra Myszkowskiego dostał się na dwór Zygmunta Augusta, gdzie ok r. mianowano go sekretarzem królewskim. Królowi służył do 1574 r. W 1574 roku artysta zamieszkał w odziedziczonym po ojcu majątku w Czarnolesie . W 1575 r. poślubił Dorotę Podlodowską , z którą miał sześć córek (trzy zmarły w dzieciństwie) oraz syna (urodził się już po nagłej śmierci Jana). W roku 1578 powstała Odprawa posłów greckich, a wkrótce po niej parafraza Psałterz Dawidów (1579), zaczerpnięta z Wulgaty. Największą pamięć zyskał dzięki Trenom, napisanym po śmierci ukochanej córki Urszulki Kochanowskiej w W trenach opisywał zmarłą córkę Urszulę jako dziecko idealne. Pisał, że śpiewała i układała krótkie wiersze. Jan Kochanowski zmarł nagle 22 sierpnia Przyczyny śmierci nie są dokładnie znane. Wszystko wskazuje na to, że przyczyną śmierci poety był udar mózgu. Inne źródła podają, że poeta zmarł na zawał serca. Pochowany został w Zwoleniu, w pobliżu którego leży Czarnolas. 20

21 23. Literatura epoki. Jan Kochanowski. Fraszki.

22 Jan Kochanowski – Pieśni
Nr 25 Jan Kochanowski – Pieśni PIEŚŃ (łac. Carmina – pieśni) jest to gatunek liryczny, który wywodzi się ze starożytnych pieśni obrzędowych, śpiewanych przy akompaniamencie muzyki o refleksyjnym charakterze. Pieśni napisane przez Kochanowskiego: 1) Zebrane zostały w dwóch zbiorach: -Pieśni księgi dwoje (XXV) -Pieśni kilka (XXIV), 2) Tworzył je 20 lat od 1560r. 3) Kochanowski w swych pieśniach odwołuje się do wzorców stworzonych przez Horacego i Petrarkę, 4) Utwory są zróżnicowane pod względem tematyki np.: dzieła miłosne, patriotyczne, religijne, filozoficzne, biesiadne oraz problematyki, 5) Wyłożył w pieśniach całą swoją filozofię życiową, 6) Wydane zostały po śmierci autora (1586r.), 7) Podzielone na pieśni pierwsze i wtórne, 8) Są wierszowane, czterowersowe (oprócz trzech pieśni), stosuje dużo przerzutni, stroficzna budowa, rytmiczność. Karta tytułowa wydania z r. ANNA PAWLIK

23 Jan Kochanowski „Odprawa posłów greckich”
Okoliczności powstania utworu Odprawa posłów greckich jest jedynym dramatem autorstwa Jana Kochanowskiego. Pełny tytuł utworu brzmi: Odprawa posłów greckich podana na teatrum przed Królem Jego Mością i Królową Jej Mością w Jazdowie nad Warszawą dnia dwunastego stycznia Roku Pańskiego MDLXXVIII na feście u Jego Mości Pana Podkanclerzego Koronnego. Utwór został wydany drukiem raz pierwszy w 1578 r., a jego prapremiera odbyła się (jak podaje tytuł) w tym samym roku podczas uroczystości weselnych Jana Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną, w obecności króla Stefana Batorego, Anny Jagiellonki, dworu i dostojników państw w Ujazdowie pod Warszawą, w przededniu wielkiego sejmu warszawskiego podejmującego wojnę z carem Iwanem Groźnym. Odprawa a mit trojański Kochanowski w swoim dramacie rozwinął jeden z epizodów mitu o wojnie trojańskiej. Jej geneza sięga aż do tzw. „sądu Parysa”. Parys (inaczej: Aleksander), syn króla Troi, Priama, został poproszony przez trzy boginie – Herę, Afrodytę i Atenę o rozstrzygnięcie między nimi sporu o to, która z nich jest najpiękniejsza. Każda z bogiń w zamian za wybranie jej ofiarowywała Parysowi inną nagrodę. Afrodyta obiecała mu miłość najpiękniejszej kobiety świata i to właśnie ją wybrał Aleksander. Ową kobietą była Helena, żona króla Sparty, Menelaosa. Aleksander wybrał się do Sparty i uprowadził stamtąd Helenę. Akcja dramatu Kochanowskiego rozpoczyna się w momencie, gdy do Troi przybywają posłowie greccy (Odyseusz [Ulisses] i Menelaos), żądając zwrotu porwanej Heleny. Tytuł dramatu – „odprawa” nie oznacza odmowy, lecz załatwienie, jak dzisiaj odprawa celna lub paszportowa. dostęp z dnia: r 23

24 27. Literatura epoki. Jan Kochanowski. Treny
Tren- gatunek greckiej liryki chóralnej: pieśń żałobna o charakterze lamentacyjnym i elegijnym, będąca rozpamiętywaniem dokonań zmarłego i pochwałą jego zalet i zasług. Temat i okoliczności powstania Treny to poemat cyklicznym, który zamyka drogę twórczą Kochanowskiego, Został wydany w Krakowie w 1580 r. Złożony z 19 utworów lirycznych, powstał wkrótce po śmierci córki Urszulki i jej pamięci został dedykowany. Poświęcone zostały -wbrew przyjętym zwyczajom - nie dorosłej, wybitnej osobie, lecz małemu dziecku. Genetycznie związane ze śmiercią Urszulki, nie są jednak wyłącznie poetyckim płaczem ojca, który utracił  ukochaną córeczkę. Obok zmarłego dziecka i matki Kochanowskiego, pojawiającej się w ostatnim trenie, bohaterem lirycznym cyklu jest poeta, człowiek doświadczony cierpieniem, myśliciel przeżywający kryzys ideowy, poddany trudnej próbie konfrontacji swego poglądu na świat i aprobowanego dotąd systemu wartości z sytuacją egzystencjalną człowieka, ze śmiercią. Treny traktować można jako rozrachunek i polemikę Kochanowskiego z własną twórczością, z głoszonymi przezeń tezami stoickiego dystansu wobec przeciwności życia, z elementami religijno-moralnego poglądu na świat. Przynoszą reinterpretację dotychczasowej postawy i zasad postępowania oraz próbę odbudowania utraconego systemu wartości. Ukazują wizerunek człowieka myślącego, zmuszonego pod wpływem cierpienia, dramatycznej konfrontacji doktryny i doświadczenia do weryfikacji przyjętej filozofii życiowej i podjęcia trudu ocalenia fundamentalnych wartości humanistycznych. Jest to cykl utworów o spójnej konstrukcji, zróżnicowanym stylu i natężeniu emocjonalnym. Nawiązują do  grecko-rzymskiej poezji żałobnej, biblijnych psalmów, współczesnych poecie zachodnioeuropejskich cyklicznych kompozycji funeralnych Petrarki i Ronsarda. Różnorodności stylistycznej monologów towarzyszy bogactwo rytmiczne, wielość miar wierszowych. Z uwagi na swe walory myślowe i artystyczne już w XVI, a zwłaszcza w XVII w. stały się Treny wzorem poetyckim wykorzystywanym przez wielu twórców. Klasyczna budowa trenu Treny  należą do renesansowej poezji żałobnej i składają się z właściwych epicediom  części: wstępu pochwały zmarłej lamentu podnoszącego wielkość straty i wyrażającego żal, pocieszenia napominania. Tematyka w trenach III i VI Kochanowski sławiąc niepospolite przymioty Urszulki przedstawił uwznioślony portret córki jako przyszłej "Safo słowieńskiej", w trenachVII i VIII wyraził z niezwykłą siłą liryczną ogrom straty i żalu. Postać zmarłego dziecka nie przesłania jednak głównego bohatera lirycznego cyklu - poety, który zawarł w Trenach sumę przemyśleń, doświadczeń życiowych i twórczych. Wypowiedział uniwersalną prawdę o człowieku, którego rozpacz wiedzie na skraj obłędu, ale  skłania także do poszukiwania sensu egzystencji. Głoszony przez Kochanowskiego ideał stoickiego mędrca w konfrontacji z nieszczęściem uległ dewaluacji. Zalecana w Pieśniach i innych utworach postawa równowagi, złotego środka nie wytrzymała próby życiowej. Załamanie się całego systemu filozoficznego poety wywołało rozpacz i pragnienie  śmierci. Ten stan osiąga punkt kulminacyjny w trenie XI, w którym dochodzi do głosu negacja fundamentalnych zasad stoicyzmu, a zwątpienie w Opatrzność dyktuje pytania bliskie bluźnierstwu. w trenie XVI  przypomina poeta z ironią postać Cycerona - nauczyciela stoickiej mądrości, który w nieszczęściu nie sprostał zasadzie zachowania równowagi wewnętrznej: rozpaczał po śmierci córki, nie mógł się też pogodzić z wygnaniem z Rzymu. Kochanowski przywołuje Hioba, Niobe, Orfeusza - postacie dotknięte wielkim cierpieniem. w modlitewnych, psalmicznych trenach XVII I XVIII pojawia się próba pocieszenia, następuje pogodzenie się z wyrokami boskimi i uładzenie się z samym sobą,. tren XIX, zamykający cykl, zawiera napominanie i zapowiedź powrotu do  równowagi wewnętrznej. Znajdujemy tu także myśl - zgodną z renesansowym dążeniem do pełni człowieczeństwa - o prawie istoty ludzkiej do rozpaczy i radości ("... ludzkie przygody / Ludzkie noś!„)

25 29. Galeria renesansowych artystów – Michał Anioł
Michelangelo Buonarroti  (Michał Anioł, Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni) ur. 6 marca 1475 r. w Caprese zm. 18 lutego 1564 r. w Rzymie Był to włoski malarz, rzeźbiarz, poeta i architekt epoki Odrodzenia. Wykształcony we florenckim warsztacie malarza Domenico Ghirlandaio, a także (w dziedzinie rzeźby) w pracowni Bertolda di Giovanniego. Wśród jego rzeźb najbardziej znane są Pietà i Dawid, zaś z dzieł architektonicznych – projekt kopuły bazyliki świętego Piotra. Dzieła Michała Anioła odzwierciedlają jego twórczą siłę, wielką namiętność, potężne wstrząsy wewnętrzne. Wypowiadał się on w doskonale plastycznej formie, wykazując się znajomością anatomii. Jego mistrzostwo przejawiło się najwybitniej we freskach Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie ruchy i formy ciała są pełne wyrazu. Budowle traktował on jak żywy organizm. W kaplicy Medycejskiej stworzył wybitny przykład harmonijnego związku między architekturą i rzeźbą. Przez ożywienie ruchem form architektonicznych stał się prekursorem sztuki barokowej. BIOGRAFIA: GALERIA DZIEŁ: Joanna Szczotka Cechy charakterystyczne dzieł Michała Anioła to boskość i napięcie. W swych pracach umiał wyrazić stany duszy, uczucia i emocje. Ponad to jego dzieła cechują się trójwymiarowością, bogactwem gestów oraz dramatyzmem (często przedstawiał cierpienie).

26 Raffaello Santi „Madonna Sykstyńska” "Szkoła Ateńska” (fresk)
Rafael Santi, znany również jako Rafael Sanzio (wł.: Raffaello Santi lub Raffaello Sanzio; urodzony 6 kwietnia 1483 r. w Urbino – zmarł 6 kwietnia 1520 w Rzymie) – włoski architekt i malarz. Był jednym z trójki genialnych artystów włoskiego renesansu – obok Michała Anioła i Leonarda da Vinci. Znany z częstych przedstawień Madonny. Więcej na temat biografii znajdziemy tu Oto kilka przykładów jego najbardziej znanych dzieł: „Madonna Sykstyńska” "Szkoła Ateńska” (fresk) „Ukrzyżowanie” „Dysputa o Najświętszym Sakramencie” (fresk) „Madonna del Baldacchino” -”Tempi Madonna”

27 32. Galeria renesansowych artystów. Pieter Bruegel.
a) Przedstawienie i postawa artysty: Życie Bruegla przypadło na czas hiszpańskiego panowania w Niderlandach. Spośród czterdziestu trzech (może czterech) lat, które przeżył, zdecydowana większość upłynęła pod znakiem wojen, toczonych kosztem ojczyzny malarza przez cesarza Karola V i jego syna Filipa II hiszpańskiego. Filip, gorliwy katolik, tępił heretyków jako wrogów politycznych. Bruegel nie ujawnia nam się w swych obrazach jako bezpośrednio zaangażowany po którejkolwiek ze stron. Aluzyjność jego dzieł każe raczej doszukiwać się za każdym razem głębszych treści niż tylko jednoznacznych postaw politycznych. Tematy biblijne, ciągle obecne w jego twórczości, często rozgrywają się w Niderlandach XVI w. Kazanie św. Jana Chrzciciela, Rzeź niewiniątek w Betlejem, Nawrócenie Szawła, Wieża Babel, Pokłon Trzech Króli na śniegu to tylko niektóre z wątków chrześcijańskich, które łącząc elementy rzeczywistości biblijnej ze współczesną malarzowi, wyrażają złożony i bogaty w sensy świat artysty. Stanowią zresztą przy tym wyraz technicznego kunsztu. Był bowiem genialnym pejzażystą. Jego sposób operowania światłem, kolorystyką oznaczał postęp w zakresie oddawania wizualnych i emocjonalnych walorów natury. Dla przykładu, Pokłon Trzech króli na śniegu to prawdopodobnie pierwszy europejski obraz, w którym ukazano padający śnieg. b) Przyroda: Stałą inspirację dla niderlandzkiego malarza stanowiła przyroda. Pejzaż to nieodłączny element jego twórczości od czasu podróży do Włoch, którą odbył w początkach lat 50-tych XVI w. To podczas przeprawy przez Alpy, jak głosi legenda „połknął wszystkie góry oraz skały i wypluł je w postaci namalowanych tablic”. Upadek Ikara, Port w Neapolu, Pejzaż z siewcą, Nawrócenie Szawła, Procesja na Kalwarię, cykl zimowych pejzaży – to nieliczne spośród wielu obrazów, w których malarz czyni bohaterem drobiazgowo przestudiowany pejzaż, przemawiający nastrojem w równym stopniu co scena rodzajowa, stanowiąca o temacie dzieła. c) Człowiek w obrazach: Jest, jako element natury i człowiek. Częściej mały i szpetny, próżny i grzeszny niż dostojny i piękny. Bruegel tropił ludzkie przywary i ukazywał je w rozmaitych sytuacjach: czasem przy codziennych czynnościach, czasem w symbolicznych pozach, innymi razy w drobiazgowych, monumentalnych studiach. Cykl Miesiące to zbiór rozmaitych wizerunków ludzkich podczas wykonywania prac na tle otaczającej natury. Powrót stada, Sianokosy, Żniwa, Pochmurny dzień, Myśliwi na śniegu to prawdopodobnie tylko ocalała część większego zamysłu (nie wiemy ile prac zaginęło, bądź nie zostało wykonanych). Stanowią te dzieła jednak szczytowe osiągnięcie europejskiego, nie tylko niderlandzkiego malarstwa pejzażowego. d) Wizerunek chłopów: Był też doskonałym twórcą rodzajowym, ilustrującym żywot prostych przedstawicieli swego narodu. Od zamiłowania do chłopskich postaci pochodzi jego przydomek. Często nazywa się go „Piotrem Chłopskim”. W obrazach takich jak Kraina lenistwa, Taniec weselny, Taniec chłopski, Chłopskie wesele ukazał proste i wesołe życie niderlandzkiego ludu, jakby na przekór doskwierającej rzeczywistości. Z kolei Niderlandzkie przysłowia, Walka Karnawału z Postem i Zabawy dziecięce przepełnione są satyrycznym bogactwem przez nagromadzenie na niewielkiej przestrzeni dziesiątek postaci w symbolicznych pozach obnażających ludzkie słabości, nadmierne umiłowanie zabawy, a czasem po prostu charakterystyczne zachowania. W świetle tych dzieł często nazywa się go też „Rubasznym”. Korzystałam z: Anna Wróbel.

28 32. Obywatelska i patriotyczna refleksja renesansu
32. Obywatelska i patriotyczna refleksja renesansu. Piotr Skarga Kazania sejmowe. Piotr Skarga w Kazaniach sejmowych nakazuje miłować przede wszystkim ojczyznę, gdyż jak twierdzi, jest naszą matką, która nam uchowała wiarę katolicką i obroniła nas od herezji. To ona dała nam również wolność i pokój, dzięki której nie cierpimy pod rządami tyranów. Jego zdaniem wszystkie nieszczęścia powodujemy sami, nie egzekwując praw. Opływamy w dostatki – dary ojczyzny.Autor porównuje ojczyzne do okrętu, który niesie wszystkich z rodzinami i majątkiem, każdy jest za niego na równi odpowiedzialny. Powinien być gotów oddać zdrowie i życie, by go bronić, podobnie jak czynili to biblijni monarchowie. U nas jednak każdy patrzy przede wszystkim na swoje dobra, zamiast myśleć o ojczyźnie. Nawet poganie wiedzą (z samego rozumu), że czasem trzeba swoje poświęcić by chronić ogółu. Według Skargi Powinniśmy brać przykład z pogan, którzy potrafią miłować ojczyznę i troszczyć się o nią, mimo że nie czeka ich za to zapłata w niebie. Nie powinniśmy najmować się za pieniądze do obrony kraju, bo przyjaciel kupiony za pieniądze jest niepewny, poza tym cnota nie powinna pracować dla zysku. Paulina Babicka kl. If

29