PROF. DR HAB. HENRYK DZWONKOWSKI Dowody z innych postępowań w postępowaniu podatkowym Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego.

Prezentacja na temat: "PROF. DR HAB. HENRYK DZWONKOWSKI Dowody z innych postępowań w postępowaniu podatkowym Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego."— Zapis prezentacji:

1 PROF. DR HAB. HENRYK DZWONKOWSKI Dowody z innych postępowań w postępowaniu podatkowym Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

2 Przepis stanowiący przedmiot analizowanego problemu - art. 181 O.p. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl W my ś l art. 181 o.p. dowodami w post ę powaniu podatkowym mog ą by ć mi ę dzy innymi materiały zgromadzone w toku post ę powania karnego albo post ę powania w sprawach o przest ę pstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

3 Wcześniejsze orzecznictwo – rok 2004 Organy podatkowe nie s ą zwi ą zane ocen ą organów ś cigania i kontroli przestrzegania prawa dokonan ą na potrzeby prowadzonego przez nie post ę powania przygotowawczego. Inne s ą bowiem cele i zadania post ę powania podatkowego, zwłaszcza gdy chodzi o wywołanie skutków materialnoprawnych, a wi ę c okre ś lenie wła ś ciwego zobowi ą zania podatkowego. Wyrok wsa w Warszawie, 2004.05.26, LEX nr 162430 zaległo ś ci podatkowej i odsetek za zwłok ę. + Doda Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

4 Nowe orzecznictwo 2012: prejudycjalność wyroku karnego w postępowaniu podatkowym Wzgl ą d na respektowanie zasady rozszerzonej prejudycjalno ś ci wyroku karnego sprzeciwia si ę mo ż liwo ś ci podwa ż ania dokonanych w nim ustale ń w post ę powaniu administracyjnym (podatkowym) z powołaniem si ę na okoliczno ść, ż e strony post ę powania administracyjnego nie uczestnicz ą w post ę powaniu karnym i nie mog ą wpływa ć na jego przebieg oraz poczynione w nim ustalenia. Wyrok Naczelnego S ą du Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 wrze ś nia 2012 r., I FSK 1461/11, LEX nr 1243744 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

5 Skąd się wzięła w orzecznictwie prejudycjalność wyroków karnych ? Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

6 Prejudycjalność wyroków karnych. Art. 11. Ustalenia wydanego w post ę powaniu karnym prawomocnego wyroku skazuj ą cego co do popełnienia przest ę pstwa wi ążą s ą d administracyjny. Ustawa o ppsa Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

7 Interpretacja prejudycjalności Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

8 Interpretacja prejudycjalności w orzecznictwie administracyjnym – przykład pierwszy Na podstawie art. 11 p.p.s.a. s ą d administracyjny zwi ą zany jest jedynie prawomocnym skazuj ą cym wyrokiem karnym, zwi ą zanie to ogranicza si ę jedynie do faktu popełnienia przest ę pstwa, natomiast s ą d administracyjny uprawniony jest do oceny - tak jak i innych dowodów w sprawie - ustale ń s ą du karnego zawartych w uzasadnieniu wyroku. I FSK 790/10 postanow. NSA W-wa 2011.04.08 LEX nr 786062 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

9 Interpretacja prejudycjalności w orzecznictwie administracyjnym – przykład drugi – skala rozbieżności i jej konsekwencje Adresatami wyra ż onej w przepisie art. 11 p.p.s.a. zasady zwi ą zania ustaleniami prawomocnego wyroku skazuj ą cego s ą po ś rednio organy administracji publicznej, które czyni ą w sprawie ustalenia faktyczne. I SA/Sz 682/11 wyrok wsa w Szczecinie 2011.10.20 LEX nr 1150576 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

10 Dlaczego stanowisko sądów w sprawie prejudycjalności jest problemem, któremu należy się przeciwstawić ? 1. Dlatego, ż e nie jest prawniczo prawidłowe. 2. Dlatego, ż e jest upowszechniane i stwarza nieuzasadnion ą przewag ę procesow ą dla organów podatkowych tak ż e w tych post ę powaniach w których nie powinno mie ć zastosowania. 3. Dlatego, ż e stanowi narz ę dzie wywierania psychologicznej presji prowadz ą cej do ustalania nieprawdziwych dowodów. 4. Dlatego, ż e nie ma uzasadnienia w relacjach mi ę dzy prawem podatkowym a prawem karnym. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

11 W prawie cywilnym zasada odmienna W razie uniewinnienia oskar ż onego lub bezwarunkowego umorzenia post ę powania karnego zebrany w post ę powaniu karnym materiał mo ż e acz nie musi stanowi ć pomocniczy materiał dowodowy w post ę powaniu cywilnym, ale w zasadzie tylko co do dowodów, których przeprowadzenie w post ę powaniu cywilnym nie jest mo ż liwe. Stanowisko to przedstawiono w: 1. orzeczeniu S ą du Najwy ż szego z 21 pa ź dziernika 1966 r., sygn. akt II PR 423/66, LexPolonica nr 322826 - bez wezwania i przesłuchania ś wiadków ze sprawy karnej s ą d w sprawie cywilnej nie mo ż e czyni ć ustale ń na podstawie ich zezna ń, nie daj ą c wiary ś wiadkom, których przesłuchał w sprawie cywilnej. Dokonanie ustale ń na podstawie zezna ń ś wiadków w sprawie karnej jest sprzeczne z przepisami prawa i stanowi uchybienie procesowe polegaj ą ce m.in. na tym, ż e strony zostały pozbawione mo ż no ś ci zadawania ś wiadkom pyta ń. 2. orzeczeniu S ą du Najwy ż szego z 10 listopada 1966 r., sygn. akt II PR 269/66, LexPolonica nr 317696 - powa ż nym uchybieniem procesowym byłoby wydanie wyroku w sprawie cywilnej na podstawie zezna ń ś wiadków przesłuchanych w sprawie karnej bez ujawnienia tre ś ci tych zezna ń w post ę powaniu cywilnym i bez umo ż liwienia stronom ustosunkowania si ę do wyników tych zezna ń. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

12 Relacja prawa karnego do podatkowego „Normy prawa karnego skarbowego odnosz ą ce si ę do podatków znajduj ą zastosowanie wówczas, gdy adresat normy prawa podatkowego, pomimo wyst ą pienia sytuacji, któr ą odzwierciedla hipoteza normy prawa podatkowego – nie zachowuje si ę zgodnie z dyspozycj ą tej ż e normy”. „Norma prawa karnego jest norm ą odr ę bn ą od normy prawa podatkowego. Znajduje ona zastosowanie wówczas, gdy naruszona zostanie norma prawa podatkowego. Prejudycjalno ść wyroków karnych stanowi odwrócenie stosunku jaki zachodzi mi ę dzy prawem podatkowym i jego stosowaniem a prawem karnym. B. Brzezi ń ski, M. Kalinowski: Znaczenie terminów z zakresu prawa podatkowego wyst ę puj ą cych w kodeksie karnym skarbowym, Kwartalnik Prawa Podatkowego 2000, Nr 2, s. 71 I 72. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

13 Prejudycjalność wyroku karnego w postępowaniu podatkowym (komentarz) Koncepcja rozszerzonej prejudycjalno ś ci jest ź le rozumiana i sprzeczna z logik ą relacji mi ę dzy prawem podatkowym a prawem karnym skarbowym. Co do zasady podatnik dlatego jest karany, bo narusza prawo podatkowe. Najpierw zatem trzeba wykaza ć naruszenie prawa podatkowego i znale źć na to dowody, a nast ę pnie doprowadzi ć do karania. Koncepcja rozszerzonej prejudycjalno ś ci to odwrócenie ról prawa podatkowego i karnego skarbowego. Z zasady rozszerzonej prejudycjalno ś ci wynika ć bowiem mo ż e w konsekwencji, ż e podatnik dlatego płaci podatki, ż e wskazuj ą na to dowody z post ę powania karnoskarbowego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

14 Relacja prawa karnego do podatkowego Stwierdzenie naruszenia prawa podatkowego mo ż e nast ą pi ć wył ą cznie przez zastosowanie prawa podatkowego. Mo ż e to zrobi ć podatnik składaj ą c korekt ę albo organ podatkowy wydaj ą c decyzj ę. Dowody z post ę powania karnoskarbowego powinny mie ć charakter pomocniczy a nie przes ą dzaj ą cy. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

15 Relacja prawa karnego do podatkowego Co do zasady kolejno ść jest wiec taka, ż e najpierw powinno nast ą pi ć rozstrzygni ę cie podatkowe a nast ę pnie dopiero orzeczenie karne. Dotyczy to w szczególno ś ci post ę powa ń wymiarowych. Zasada: Bez wymiaru nie mo ż na ustali ć o jakie chodzi przest ę pstwo lub wykroczenie Przykład I: koszty uzyskania przychodów. Przykład II: wymiar w ptu. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

16 Dla zastosowania uks konieczny jest pierwotnie wymiar dokonany przez organy skarbowe. Nie może więc mieć tu zastosowania prejudycjalność wyroków karnych Przest ę pstwa karno skarbowe, wymagaj ą dokonania wymiaru, bo od tego zale ż y wymiar kary. Np. art. 54 § 1 kks stanowi, ż e „Podatnik, który uchylaj ą c si ę od opodatkowania, nie ujawnia wła ś ciwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co nara ż a podatek na uszczuplenie (…). Jasno z tego wynika, ż e aby orzec o uchylaniu si ę od opodatkowania trzeba dokona ć wymiaru. Potwierdza to art. 54, ż e: „Je ż eli kwota podatku nara ż onego na uszczuplenie jest małej warto ś ci, sprawca czynu zabronionego okre ś lonego w § 1 podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych” (§ 2). A w § 3 stanowi si ę, ż e: „Je ż eli kwota podatku nara ż onego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego okre ś lonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.” A zatem wymiar musi by ć pierwotny dla kwalifikacji prawnokarnej. Podobne przepisy znajdujemy tak ż e w dalszych przepisach uks. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

17 Naruszenie przepisów o kosztach uzyskania przychodów Do cz ę stych przypadków ujemnie kwalifikowanych tak ż e na gruncie prawa karnego b ę dzie nale ż ało zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów takich wydatków, które nie s ą poniesione w celu uzyskania przychodów zachowania albo zabezpieczenia ź ródła przychodów. Aby przyj ąć do post ę powania podatkowego za udowodnione w post ę powaniu karnym, ż e podatnik uchybił przepisom prawa podatkowego, nale ż ałoby w post ę powaniu karnym ustali ć, ż e podatnik nie poniósł danego rodzaju kosztu w celu osi ą gni ę cia przychodów. Nale ż y zało ż y ć w sposób granicz ą cy z pewno ś ci ą, ż e s ą d karny nie dokonuje tego rodzaju ustale ń, nie zna doktryny podaktowoprawnej i nie kieruje si ę orzecznictwem s ą dowoadministracyjnym w tym zakresie i nie powinien ustale ń o naruszeniu przepisów o kosztach uzyskania przychodów dokonywa ć. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

18 Naruszenie przepisów o prawie do odliczenia podatku naliczonego Z kolei w podatku od towarów i usług jednym z podstawowych narusze ń prawa podatkowego ujemnie kwalifikowanych przez prawo karne jest prawo do odliczenia podatku naliczonego unormowane mi ę dzy innymi w art. 86, który zacytujmy tylko w cz ęś ci dla jasno ś ci wywodu: „Art. 86. 1. W zakresie, w jakim towary i usługi s ą wykorzystywane do wykonywania czynno ś ci opodatkowanych” S ą d karny nie powinien i nie umie si ę w takich sprawach w ogóle porusza ć. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

19 Rozstrzygnięcia poza kompetencjami sądu karnego Zarówno w przypadku zasady ogólnej jak i w przypadku o którym mowa w art. 86 ust. 7b popełnienie czynu mo ż na ustali ć pod warunkiem, ż e podatek zostanie obliczony. Trzeba przy tym udowodni ć udział procentowy, w jakim dana nieruchomo ść wykorzystywana jest do celów działalno ś ci gospodarczej. Aby to ustali ć trzeba wyliczy ć tak ż e podstaw ę opodatkowania czyli wysoko ść obrotu. S ą d karny musiałby zatem wej ść w rol ę organu wymiarowego. Zast ą pi ć organ podatkowy aby ustali ć udział procentowy, co wymaga na przykład ustalenia warto ś ci nieruchomo ś ci. Prejudycjalno ść wyroku karnego nie wchodzi tu zatem w rachub ę – takiej zasady nie mo ż na formułowa ć. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

20 Niemożność zastosowania przez sąd karny w sprawie skarbowej art. 86 ust. 14 Je ś li mamy do czynienia z art. 86 ust. 14, to sytuacja jest tak ż e bardzo skomplikowana. Przepis ten stanowi bowiem, ż e: „W przypadku podatników obowi ą zanych do dokonywania korekt kwot podatku naliczonego, o których mowa w art. 91 ust. 1 i 2, cz ęść kwoty podatku naliczonego obni ż aj ą c ą kwot ę podatku nale ż nego oblicza si ę w oparciu o proporcj ę wła ś ciw ą dla roku podatkowego, w którym powstało prawo do obni ż enia kwoty podatku nale ż nego niezale ż nie od terminu obni ż enia kwoty podatku.” Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

21 Istnieją wyjątki Nie wyklucza to oczywi ś cie takiej mo ż liwo ś ci, ż e ustalenia post ę powa ń karnych mog ą by ć przeprowadzone bez post ę powania wymiarowego i mog ą by ć wykorzystane w post ę powaniu podatkowym. Na przykład naruszenie przepisu art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług wymaga ustalenia czy faktury, rzeczywi ś cie s ą „puste” tzn. czy za zawartym w nich opisem kryj ą si ę jakie ś rzeczywiste działania podlegaj ą ce opodatkowaniu, czy te ż nie miały one miejsca. Tak ą okoliczno ść daje si ę ustali ć w post ę powaniu karnym w sposób nie budz ą cy w ą tpliwo ś ci. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

22 Ograniczone znaczenie wyjątków Wyj ą tki nie mog ą by ć jednak podstaw ą do forsowania uniwersalnej tezy o prejudycjalno ś ci wyroków karnych przes ą dzaj ą cej o definitywnym charakterze wynikaj ą cych z karnego post ę powania karnego skarbowego dowodów czy o nadrz ę dno ś ci dowodowej post ę powania karnego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

23 Przypomnienie Respektowanie zasady rozszerzonej prejudycjalno ś ci wyroku karnego sprzeciwia si ę mo ż liwo ś ci podwa ż ania dokonanych w nim ustale ń w post ę powaniu administracyjnym (podatkowym) Wyrok Naczelnego S ą du Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 wrze ś nia 2012 r., I FSK 1461/11, LEX nr 1243744 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

24 Pozycja materiałów z postępowania karnego do postępowania podatkowego Dowody w post ę powaniu podatkowym maj ą charakter prawnie równorz ę dny. Przepis art. 181 nie daje podstaw do przypisywania materiałom zgromadzonym w toku post ę powania karnego albo post ę powania w sprawach o przest ę pstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe jakiej ś szczególnej pozycji w post ę powaniu podatkowym. W szczególno ś ci nie wyklucza ich podwa ż ania. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

25 Uzasadnienie prejudycjalności dla postępowania dowodowego jest słabe, wątpliwe i nieprzekonujące (I) W ś wietle art. 180 par. l i art. 181 Ordynacji podatkowej nie istnieje wi ę c prawny nakaz, aby w toku post ę powania podatkowego koniecznym było powtórzenie przesłuchania ś wiadka, który zeznawał w procesie karnym.art. 180 par. lart. 181 Żą danie przez s ą dy istnienia nakazu jest nieuzasadnione. Prawo nie stanowi nakazów na ka ż d ą okoliczno ść. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

26 Żądanie istnienia nakazu Dla potrzeb swojej argumentacji s ą d wyizolował sobie art. 180 par. 1 i art. 181 ordynacji podatkowej i stworzył fikcj ę istnienia potrzeby prawnego nakazu, aby w toku post ę powania podatkowego koniecznym było powtórzenie przesłuchania ś wiadka, który zeznawał w post ę powaniu karnym. Dla uzasadnienia swojego stanowiska s ą d stworzył sztuczn ą konstrukcj ę i nieistniej ą c ą potrzeb ą wprowadzenia prawnego nakazu. S ą d nie uwzgl ę dnił natomiast istnienia zasady czynnego udziału strony w post ę powaniu podatkowym. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

27 Błędny pogląd o równorzędności zasady i przepisu zwykłego S ą d pomin ą ł natomiast istnienie zasady prawnej post ę powania podatkowego z której taki nakaz nale ż y wyprowadza ć. Rozumowanie takie stawia na równi zasad ę czynnego udziału strony w post ę powaniu z przepisem o dopuszczalno ś ci korzystania z innych materiałów. Podwa ż a to rol ę zasad post ę powania podatkowego. Przepis zwykły nale ż y podda ć takiej wykładni aby był on zgodny z zasad ą czynnego udziału strony w post ę powaniu, bo w przeciwnym wypadku wali si ę cały gmach zasad i modelu post ę powania podatkowego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

28 Uzasadnienie prejudycjalności dla postępowania dowodowego jest słabe, wątpliwe i nieprzekonujące (II) Twierdzenie o naruszeniu zasady czynnego udziału strony w post ę powaniu podatkowym gdy korzysta si ę wył ą cznie z zezna ń z post ę powania karnego nie mo ż e narusza ć jakichkolwiek innych przepisów ordynacji podatkowej. Twierdzenie przeciwne jest wadliwe chocia ż by z punktu widzenia zasady racjonalno ś ci prawodawcy i wewn ę trznej niesprzeczno ś ci prawa. Je ś li bowiem jeden przepis prawa dopuszcza mo ż liwo ść okre ś lonego działania, to skorzystanie z tej mo ż liwo ś ci nie mo ż e by ć jednocze ś nie uznane za naruszaj ą ce inne normy prawne. S ą d twierdzi tutaj, ż e poniewa ż teoretycznie zakłada si ę racjonalno ść prawodawcy i niesprzeczno ść systemu prawa, to system taki jest racjonalny i niesprzeczny w rzeczywisto ś ci. Taka teza nie daje si ę ż adn ą miar ą obroni ć. I SA/Gd 175/06, Wyrok wsa2007.01.23, w Gda ń sku; www.nsa.gov.pl. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

29 Absurdalne wnioski o wyższości dowodów z innych postępowań nad dowodami z postępowania właściwego Orzecznictwo s ą dowoadministracyjne przypisuje dowodom z post ę powania karnego „wy ż szo ść ” nad dowodami z wła ś ciwego post ę powania podatkowego. Orzecznictwo s ą dowoadministracyjne zakłada, ż e dowody z tych innych post ę powa ń w tym z post ę powania karnego nie podlegaj ą weryfikacji w post ę powaniu podatkowym !!!. Takie podej ś cie podwa ż a sens prowadzenia post ę powania podatkowego Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

30 Argumenty przemawiające za respektowaniem zasady czynnego udziału strony w postępowaniu W post ę powaniu karnym podejrzany (oskar ż ony) mo ż e mówi ć w swojej obronie nieprawd ę. Wyja ś nienia czy zeznania bywaj ą cz ę sto zmieniane przed unikni ę ciem odpowiedzialno ś ci za popełniony czyn a przecie ż post ę powanie dowodowe ma na celu dokładne ustalenie stanu faktycznego. W post ę powaniu karnym s ę dzia dokonuje oceny wiarygodno ś ci dowodu. O udowodnieniu decyduje wola s ę dziego na podstawie dowodów z ró ż nych ź ródeł. Cel post ę powania karnego jest odmienny od podatkowego. Czyny na gruncie prawa karnego skarbowego opisane s ą bardzo ogólnie. S ą dy nie nawi ą zuj ą bezpo ś rednio do konkretnych narusze ń przepisów podatkowych; nie przeprowadzaj ą tak szczegółowej analizy dowodowej jak ą si ę robi dla post ę powania podatkowego. Wyrok WSA w Warszawie z 16.11.2007 r., III SA 1256/07, Rzeczpospolita 19/11/2007; Wyrok WSA w Warszawie z 10.12.2009 r., VIII SA/Wa 504/09, Legalis; Wyrok WSA w Łodzi z 10.10.2007 r., I SA/Łd 1875/06. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

31 Ograniczenie zasady bezpośredniości Przepis art. 181 o.p. wprowadza odst ę pstwo od reguły bezpo ś redniego prowadzenia post ę powania dowodowego przez organ podatkowy i w istotny sposób ogranicza zasad ę bezpo ś rednio ś ci. Wyrok NSA w Warszawie z 16 marca 2012, II FSK 241/11. LEX Nr1137650 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

32 Ograniczenie zasady bezpośredniości c.d. Wyrok Naczelnego S ą du Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 stycznia 2012 r., I FSK 428/11 Przepis art. 181 o.p. wprowadza odst ę pstwo od reguły bezpo ś redniego prowadzenia post ę powania dowodowego przez organ podatkowy i w istotny sposób ogranicza zasad ę bezpo ś rednio ś ci. Dopuszcza, aby w post ę powaniu podatkowym były wykorzystane dowody i materiały zgromadzone w innych post ę powaniach, w tym tak ż e w post ę powaniu karnym, i w konsekwencji powoduje, ż e nie istnieje prawny nakaz, aby w toku post ę powania podatkowego koniecznym było powtórzenie przesłuchania ś wiadka, który zeznawał w innym post ę powaniu. W konsekwencji korzystanie z tak uzyskanych zezna ń samo w sobie nie narusza zasady czynnego udziału strony w post ę powaniu podatkowym ani te ż nie mo ż e narusza ć jakichkolwiek innych przepisów o.p. LEX nr 1110113 Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

33 Zamiana zasady czynnego udziału strony na zasadę bezpośredniości Naczelny S ą d Administracyjny w wygodny dla swojego kierunku orzecznictwa sposób zamienił zasad ę czynnego udziału strony na zasad ę bezpo ś rednio ś ci. Zasada bezpo ś rednio ś ci w post ę powaniu podatkowym nie obowi ą zuje (vide: szacowanie, opodatkowanie dochodu przerzuconego, nieujawnione ź ródła przychodów, ryczałty itp.) Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

34 W doktrynie prawa i postępowania administracyjnego nie występuje zasada bezpośredniości Lista sprawdzonych pozycji, gdzie nie wyst ę puje zasada bezpo ś rednio ś ci nie ma jej te ż w przypisach: Z. Kmieciak, Ogólne zasady prawa i post ę powania administracyjnego, Warszawa 2000 Z. Duniewska, B. Jaworska-D ę bska, R. Michalska-Badziak, E.Szałowska-Olejniczak, M. Stahl, Prawo administracyjne. Poj ę cia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2010 B. Adamiak, J. Borkowski, Post ę powanie administracyjne i s ą dowoadministracyjne, Warszawa 2005 M. Szubiakowski, M. Wierzbowski (red.), A. Wiktorowska, Post ę powanie administracyjne – ogólne, podatkowe i egzekucyjne, Warszawa 2010 E. Ochendowski, Post ę powanie administracyjne i post ę powanie przed s ą dem administracyjnym. Wybór orzecznictwa, Toru ń 1996 B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks post ę powania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1998 J. Borkowski, J. Jendro ś ka, R. Orzechowski, A. Zieli ń ski, Kodeks post ę powania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1985 Z. Janowicz, Kodeks post ę powania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1987 Zasada bezpo ś rednio ś ci pojawia si ę w artykule D. Strzelca z Mon. Pod. z 2012 roku. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

35 Konfrontacja zasad z dwóch różnych bajek Bezpo ś rednio ść dowodzenia pochodzi z prawa karnego i oznacza: 1) Zetkni ę cie si ę z dowodem na rozprawie, 2) Zetkni ę cie si ę z bezpo ś rednio z przeprowadzonymi dowodami, 3) S ą d powinien si ę opiera ć na dowodach pierwotnych ( D. Ś wiecki: Bezpo ś rednio ść czy po ś rednio ść w polskim procesie karnym, LexisNexis, Warszawa 2013, s. 22. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

36 Czynny udział strony to: a) zagwarantowanie stronie wypowiedzenia si ę w ka ż dym stadium post ę powania, co zebranych dowodów, materiałów albo zgłoszonych żą da ń, b) prawo do czynnego uczestniczenia w post ę powaniu, c) uczestniczenia w post ę powaniu wyja ś niaj ą cym, d) dokonywania oceny prawnej, która jest inna w post ę powaniu podatkowym i karnym, e) prawo strony do udziału w tworzeniu orzeczenia, f) prawo do żą dania przeprowadzenia dowodów (188), g) prawo do wypowiadania si ę. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

37 Niekonkurencyjność obydwu zasad nie uzasadnia ich przeciwstawiania Zasada bezpo ś rednio ś ci odnosi si ę wi ę c do dowodów a zasada czynnego udziału strony do zró ż nicowanej aktywno ś ci. Eksponowanie zasady bezpo ś rednio ś ci nie mo ż e godzi ć w realizacj ę innej, niekonkurencyjnej wobec niej zasady czynnego udziału strony. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

38 Komentarz c.d. Rozumowanie s ą du jakie si ę kryje za takim orzecznictwem jest takie, ż e czynny udział strony jest mo ż liwy bez zapewnienia stronie udziału bezpo ś redniego w post ę powaniu. Rozumowanie takie jest bł ę dne poniewa ż czynny udział strony zakłada bezpo ś redni ą aktywno ść strony w post ę powaniu (czynny udział) czego nie da si ę stronie zapewni ć odmawiaj ą c jej udziału bezpo ś redniego. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl

39 Podsumowanie Nie ś cisła interpretacja art. 181. Odwrócenie roli prawa podatkowego i karnego. Przyj ę cie zało ż enia w post ę powaniu podatkowym pierwsze ń stwa procedury karnej przed podatkow ą. Naruszenie hierarchii przepisów zwykłych i zasad post ę powania. Rugowanie zasady prawnej czynnego udziału przez zasad ę merytorycznie inn ą i nie istniej ą c ą w post ę powaniu podatkowym. Bł ę dne umieszczanie na tej samej płaszczy ź nie zasady bezpo ś rednio ś ci i czynnego udziału w sprawie.. Prof. dr hab. Henryk Dzwonkowski Kierownik Katedry Prawa Finansowego www.poltax.pl