FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ

Prezentacja na temat: "FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ"— Zapis prezentacji:

1 FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ

2 Unia Europejska – powstała z dniem 1 XI 1993 roku na mocy traktatu z Maastricht, obecnie liczy 28 państw członkowskich  Unia Europejska (oficjalny skrót w Polsce: UE) –gospodarczo-polityczny związek demokratycznych krajów europejskich będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po drugiej wojnie światowej. Jest unikatową formą tego typu na świecie mającą 30% udział w światowym PKB. PKB UE w 2014 r. wyniósł ,541 mld euro. jest teraz większa od gospodarki USA

3 Etapy integracji gospodarczej:
1) Unia celna [obszar, na którym obowiązują jednolite przepisy celne, wewnątrz którego zniesiono cła, a ustalono zewnętrzną wspólną taryfę na towary importowane z krajów trzecich] 2) Wspólny rynek 3) Unia Gospodarcza i Walutowa [Economic And Monetary Union]; obszar o wspólnej walucie, funkcjonujący w ramach wspólnego rynku Unii Europejskiej, gdzie w stosunkach między krajami członkowskimi obowiązują zasady: swobodnego przepływu towarów i usług swobodnego przepływu kapitału swobodnego przepływu siły roboczej [osób fizycznych]

4 Działanie Unii GW opiera się na dwóch kluczowych koncepcjach:
1. Polityka pieniężna krajów Eurosystemu jest realizowana w sposób jednolity, przez Europejski System Banków Centralnych ( Europejski Bank Centralny + 19 narodowych banków centralnych) eurosystem / euroland = EBC + banki narodowe państw, które posługują się walutą euro

5 Europejski Bank Centralny powołano w 1998 r
Europejski Bank Centralny powołano w 1998 r. [siedziba: Frankfurt n/Menem] głównie w celu czuwania nad prawidłowym wprowadzeniem i zarządzaniem walutą euro; jest całkowicie niezależny zarówno od władz wykonawczych państw członkowskich, jak i organów UE, np. nie może bezpośrednio finansować sektora publicznego - jedynymi udziałowcami EBC są narodowe banki centralne [one też złożyły się na kapitał poczatkowy EBC = 5 mld euro]; z tego tytułu czerpią udziały w zyskach EBC

6 !!!Podobnie jak w Konstytucji RP nie ma możliwości finansowania deficytów ze środków EBC
TofUE 123 / 1. Zakazane jest udzielanie przez Europejski Bank Centralny lub banki centralne Państw Członkowskich, zwane dalej „krajowymi bankami centralnymi”, pożyczek na pokrycie deficytu lub jakichkolwiek innych kredytów instytucjom, organom lub jednostkom organizacyjnym Unii, rządom centralnym, władzom regionalnym, lokalnym lub innym władzom publicznym, innym instytucjom lub przedsiębiorstwom publicznym Państw Członkowskich, jak również nabywanie bezpośrednio od nich przez Europejski Bank Centralny lub krajowe banki centralne ich papierów dłużnych. 2. Ustęp 1 nie ma zastosowania do publicznych instytucji kredytowych, które, w ramach utrzymywania rezerw przez banki centralne, korzystają ze strony krajowych banków centralnych i Europejskiego Banku Centralnego z takiego samego traktowania jak prywatne instytucje kredytowe.

7 Wyraźnie eksponowana jest również niezawisłość EBC jako instytucji:
ToFUE 130. W wykonywaniu uprawnień oraz zadań i obowiązków, które zostały im powierzone Traktatami i Statutem ESBC i EBC, ani Europejski Bank Centralny, ani krajowy bank centralny, ani członek któregokolwiek z ich organów decyzyjnych nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od instytucji, organów ani jednostek organizacyjnych Unii, rządów Państw Członkowskich, ani jakiegokolwiek innego organu. Instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii, jak również rządy Państw Członkowskich zobowiązują się szanować tę zasadę i nie dążyć do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych Europejskiego Banku Centralnego lub krajowych banków centralnych przy wykonywaniu ich zadań.

8 Główne zadania ESBC: utrzymywanie stabilnego poziomu cen
podejmowanie decyzji niezbędnych dla funkcjonowania Eurosystemu kształtowanie polityki pieniężnej strefy euro [w tym podejmowanie decyzji odnośnie stóp procentowych; są one na zdecydowanie niższym poziomie niż w Polsce – np. 3% - 4% dla kredytów] utrzymywanie i zarządzanie rezerwami dewizowymi państw sfery euro prawo emisji banknotów euro [również przez narodowe banki centralne] TofUE 128 / 1. Europejski Bank Centralny ma wyłączne prawo do upoważniania do emisji banknotów euro w Unii. Banknoty takie mogą emitować Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne. Banknoty emitowane przez Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne są jedynym legalnym środkiem płatniczym w Unii. 2. Państwa Członkowskie mogą emitować monety euro, z zastrzeżeniem zgody Europejskiego Banku Centralnego co do wielkości emisji. Rada, na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Europejskim Bankiem Centralnym, może przyjąć środki w celu zharmonizowania nominałów i specyfikacji technicznych wszystkich monet przeznaczonych do obiegu, w zakresie, w jakim jest to niezbędne do zapewnienia należytego ich obiegu w Unii.

9 Europejski Bank Inwestycyjny
[utworzony w 1958 roku na podstawie Traktatu Rzymskiego 1957 r., siedziba –Luksemburg ]; finansuje on projekty które przyczyniają się do osiągnięcia celów Unii Europejskiej – np. zwiększenie konkurencyjności przemysłu UE, tworzenie sieci transeuropejskie, ochrona środowiska naturalnego; projekty te ponadto muszą przynosić korzyści najsłabiej rozwiniętym regionom i muszą pomagać w przyciąganiu innych źródeł finansowania EBI nie działa w celu osiągnięcia zysku, toteż udziela kredytów i pożyczek na o wiele korzystniejszych warunkach niż banki operacyjne EBI jest finansowany z pożyczek zaciąganych na rynkach finansowych oraz z udziałów wpłacanych przez poszczególne państwa członkowskie; największe udziały – po 16% wpłacają GER, ITA, GBR, FRA; EBI jest niezależny od organów UE – posiada osobowość prawną i system własnych organów [ m.in. Rada Gubernatorów, w skład której wchodzą ministrowie finansów wszystkich krajów UE]

10 W 2014 r. Europejski Bank Inwestycyjny udzielił Polsce niemal 5,5 mld euro kredytów, a w sumie w latach niecałe 26,5 mld euro. Polska jest szóstym największym beneficjentem środków z EBI i pierwszym wśród państw, które przystąpiły do UE od 2004 r.

11 2. Polityka gospodarcza wszystkich państw członkowskich ma charakter autonomiczny [własne budżety, własne systemy dochodów] , może podlegać jednak koordynacji na szczeblu UE przykładem takiej koordynacji są m.in. przepisy Paktu Stabilizacji i Rozwoju, stworzonego w 1997; dokument ten mówi o postępowaniu organów UE w wypadku, gdy deficyt danego kraju członkowskiego przekracza 3% PKB, a dług publiczny – 60%; wówczas Rada Europejska może np. wydać zalecenia mające pomóc w redukcji tego deficytu; państwo ma 4 m-ce na dostosowanie się do tych zaleceń i podjęcie działań zaradczych zażądać od takiego kraju złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego o odpowiedniej wysokości [od 0.2 – 0.5% PKB]; depozyt ten przepadnie jako kara finansowa jeśli dane państwo nie zlikwiduje w ciągu 2 lat tego deficytu jednostronnie nałożyć opłatę karną w wysokości do 0,2% PKB zwrócić się do Europejskiego Banku Centralnego o wstrzymanie udzielania pożyczek temu krajowi

12 H a r m o n i z a c j a p r a w a = proces normatywnego zbliżania się systemów prawnych państw członkowskich w celu urealnienia funkcjonowania wspólnego rynku. Proces ten zakłada: 1. wspólne uzgadnienia treści / standardów prawnych obowiązujących w UE 2. poddanie się tym standardom przez wszystkie kraje członkowskie D o s t o s o w a n i e p r a w a = jednostkowy zespół czynności podejmowanych przez państwo zainteresowane członkowstwem w UE lub jego dopełnieniem [ np. wejściem do strefy euro, które nie jest wszak równoznaczne z akcesją do UE]. W odróżnieniu od harmonizacji, która ma miejsce wyłącznie na forum UE i w ramach istniejącego składu państw członkowskich, dostosowanie opiera się na długotrwałym procesie zmiany ustawodawstwa krajowego, którego celem jest przyjęcie wszystkich regulacji prawnych UE. Kraj – kandydat nie może negocjować ani treści, ani zakresu ustalonych już [ i zharmonizowanych, czyli przyjętych przez obecne państwa członkowskie] norm prawnych. Jedyne, co może wynegocjować z instytucjami Wspólnot to tempo okresu dostosowawczego czyli tzw. okresy przejściowe, w których funkcjonować będą jeszcze stare „krajowe” przepisy w wersji sprzed akcesji.

13 Unia Gospodarczo – Walutowa istnieje faktycznie od 1. 01
Unia Gospodarczo – Walutowa istnieje faktycznie od r - z tą datą 11 państw UE została przekształcona w obszar o jednej walucie: euro [AUT, BEL. FIN, FRA, ESP, HOL, IRL, LUX, GER. POR, ITA]; W 1999 roku euro najpierw pojawiło się w bankowych rozliczeniach bezgotówkowych, natomiast do portfeli Europejczyków zawitało roku

14 PROBLEM: PLUSY I MINUSY EURO ?

15 Z chwilą akcesji do UE POL uzyskała status derogacji [„kraj trzeci wobec euro” – chodzi tu o wyłączenie stosowania waluty euro i podległości ESBC]; ma jednak obowiązek przyjąć dorobek prawny Wspólnot Europejskich [acquis communautaire] i dostosować doń swe przepisy wewnętrzne. Według Traktatu z Maastricht, wejście do strefy euro jest uwarunkowane spełnieniem przez państwo kandydujące tzw. kryteriów konwergencji [ stąd nazwa: kryteria z Maastricht albo kryteria zbieżności - chodzi tu o zbieżność gospodarki kandydata z modelową gospodarką państw unijnych]; są nimi :

16 ZAPEWNIENIE STABILNOŚCI WALUTY; wahania kursu waluty kraju kandydującego do strefy euro nie mogą odbiegać na więcej niż 15% od kursu parytetowego przez okres 24 miesięcy przed przystąpieniem do strefy euro STAN FINANSÓW PUBLICZNYCH [dług publiczny nie> 3/5 PKB, deficyt nie > 3% PKB] POZIOM INFLACJI – nie wyższy od 1.5 punktu od średniej stopy inflacji w 3 krajach UE o najniższej inflacji STOPA KREDYTÓW DŁUGOTERMINOWYCH; ich oprocentowanie nie może być wyższe niż 2 punkty procentowe od średniej liczonej w 3 krajach o najniższej inflacji

17 TRAKTAKTOWE PODSTAWY FINANSÓW PUBLICZNYCH W UE

18 Absolutna równowaga budżetowa
ToFue 310/1 Budżet powinien być zrównoważony w odniesieniu do dochodów i wydatków.

19 Dyscyplina Fiskalna TofUE 310
4. W celu zapewnienia dyscypliny budżetowej Unia nie przyjmuje żadnego aktu, który może mieć istotny wpływ na budżet, bez zapewnienia możliwości finansowania wydatków wynikających z takich aktów w granicach zasobów własnych Unii i w poszanowaniu wieloletnich ram finansowych, o których mowa w artykule 312. 5. Budżet jest wykonywany zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami. Państwa Członkowskie współpracują z Unią w celu zagwarantowania wykorzystania środków wpisanych do budżetu zgodnie z tą zasadą. 6. Unia i Państwa Członkowskie, zgodnie z postanowieniami artykułu 325, zwalczają nadużycia finansowe i wszelkie inne nielegalne działania naruszające interesy finansowe Unii. ToFUE 325 1. Unia i Państwa Członkowskie zwalczają nadużycia finansowe i wszelkie inne działania nielegalne naruszające interesy finansowe Unii za pomocą środków podejmowanych zgodnie z niniejszym artykułem, które mają skutek odstraszający i zapewniają skuteczną ochronę w Państwach Członkowskich oraz we wszystkich instytucjach, organach i jednostkach organizacyjnych Unii. 2. Państwa Członkowskie podejmują takie same środki do zwalczania nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii, jakie podejmują do zwalczania nadużyć finansowych naruszających ich własne interesy finansowe.

20 Dualizm publicznych planów finansowych
1/ budżet ogólny ToFUE Wszystkie dochody i wydatki Unii powinny stanowić przedmiot preliminarza na każdy rok budżetowy i być wpisane do budżetu. 2/ Wieloletnie Ramy Finansowe ToFUE 312 / 1. Wieloletnie ramy finansowe mają na celu zapewnienie dokonywania wydatków Unii w sposób usystematyzowany i w granicach jej zasobów własnych. Ramy ustala się na okres co najmniej pięciu lat. Roczny budżet Unii jest zgodny z wieloletnimi ramami finansowymi

21 Solidarność finansowa krajów UE
1/ niezależność korporacji publicznoprawnych ToFUE 125/ 1. Unia nie odpowiada za zobowiązania rządów centralnych, władz regionalnych, lokalnych lub innych władz publicznych, innych instytucji lub przedsiębiorstw publicznych Państwa Członkowskiego, ani ich nie przejmuje, z zastrzeżeniem wzajemnych gwarancji finansowych dla wspólnego wykonania określonego projektu. Państwo Członkowskie nie odpowiada za zobowiązania rządów centralnych, władz regionalnych, lokalnych lub innych władz publicznych, innych instytucji lub przedsiębiorstw publicznych innego Państwa Członkowskiego, ani ich nie przejmuje, z zastrzeżeniem wzajemnych gwarancji finansowych dla wspólnego wykonania określonego projektu. 2/ udzielanie pomocy finansowej ze środków UE TofUE 122 / 2. W przypadku gdy Państwo Członkowskie ma trudności lub jest istotnie zagrożone poważnymi trudnościami z racji klęsk żywiołowych lub nadzwyczajnych okoliczności pozostających poza jego kontrolą, Rada, na wniosek Komisji, może przyznać danemu Państwu Członkowskiemu, pod pewnymi warunkami, pomoc finansową Unii. Przewodniczący Rady informuje Parlament Europejski o podjętej decyzji. 3/ składki członkowskie ToFUE 311 Unia pozyskuje środki niezbędne do osiągnięcia swoich celów i należytego prowadzenia swoich polityk. Bez uszczerbku dla innych dochodów budżet jest finansowany całkowicie z zasobów własnych.

22 Procedura nadmiernego deficytu
ToFuE 126 1. Państwa Członkowskie unikają nadmiernego deficytu budżetowego. 2. Komisja nadzoruje rozwój sytuacji budżetowej i wysokość długu publicznego w Państwach Członkowskich w celu wykrycia oczywistych błędów. Bada ona poszanowanie dyscypliny budżetowej na podstawie poniższych dwóch kryteriów: a) czy stosunek między planowanym lub rzeczywistym deficytem publicznym a produktem krajowym brutto przekracza wartość odniesienia, chyba że: — stosunek ten zmniejszył się znacznie oraz w sposób stały i osiągnął poziom bliski wartości odniesienia, — lub przekroczenie wartości odniesienia ma charakter wyjątkowy oraz tymczasowy i stosunek ten pozostaje bliski wartości odniesienia; b) czy stosunek między długiem publicznym a produktem krajowym brutto przekracza wartość odniesienia, chyba że stosunek ten zmniejsza się dostatecznie i zbliża się do wartości odniesienia w zadowalającym tempie. Wartości odniesienia są sprecyzowane w Protokole w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu, który jest załączony do Traktatów.

23 Co jeśli państwo członkowskie nie spełnia tych kryteriów?
Komisja opracowuje sprawozdanie, a Komitet Ekonomiczno – Finansowy je opiniuje Sprawozdanie i opinia kierowane są do zainteresowanego państwa i do Rady Rada decyduje, czy rzeczywiście w państwie istnieje nadmierny deficyt Jeśli tak, to Rada wydaje zalecenia do państwa członkowskiego ( są upubliczniane, jeśli państwo nie podejmie skutecznych działań w kierunku niwelacji deficytu) Jeśli państwo członkowskie nie stosuje się do zaleceń, Rada może:

24 — zażądać od danego Państwa Członkowskiego, aby opublikowało dodatkowe informacje, które określi Rada, przed emisją obligacji i papierów wartościowych, — wezwać Europejski Bank Inwestycyjny do ponownego rozważenia polityki udzielania pożyczek wobec danego Państwa Członkowskiego, — zażądać złożenia w Unii przez dane Państwo Członkowskie nieoprocentowanego depozytu o stosowanej wysokości aż do czasu, gdy, w ocenie Rady, nadmierny deficyt zostanie skorygowany, — nałożyć grzywnę w stosownej wysokości. Przewodniczący Rady informuje Parlament Europejski o podjętych decyzjach. 12. Rada uchyla wszystkie lub niektóre swoje decyzje lub zalecenia określone w ustępach 6–9 i 11, w miarę jak nadmierny deficyt został, w ocenie Rady, skorygowany. Jeśli Rada uprzednio podała zalecenia do publicznej wiadomości, to z chwilą uchylenia decyzji przewidzianej w ustępie 8 oświadcza publicznie, że nie ma już nadmiernego deficytu w tym Państwie Członkowskim.

25 Procedurą nadmiernego deficytu  objętych jest 10 państw, UE w tym 8 państw strefy euro: Irlandia, Portugalia, Słowenia (termin redukcji do 2015 r.), Hiszpania, Grecja, Cypr (do 2016 r.), Francja (do 2017 r.) oraz Finlandia (wobec której dopiero otwarto procedurę) oraz 2 spoza strefy euro – Chorwacja (do 2016 r.) i Wielka Brytania (do roku finansowego ).

26 W 2009 r. Rada stwierdziła występowanie w Polsce nadmiernego deficytu i zaleciła jego skorygowanie do poziomu poniżej 3% PKB. Rada Ecofin przyjęła 19 czerwca 2015r. decyzję, która kończy procedurę nadmiernego deficytu wobec Polski.

27 DOCHODY BUDŻETOWE UE   Specyfiką UE jest ścisłe respektowanie zasady równowagi budżetowej tj. powiązanie ogólnej sumy dochodów budżetowych z sumą wydatków budżetowych, co wynika z brzmienia art. 268 Traktatu Amsterdamskiego; niedopuszczalne jest uchwalanie budżetu UE z założonym deficytem; wydatki na cele UE mogą być dokonane o tyle, o ile zagwarantowano dochody na ich pokrycie Planowanie budżetowe rozpoczyna się zatem od oszacowania kwoty wydatków UE, a następnie od planowania możliwości ich pokrywania wpływami z dochodów; przy tym w pierwszej kolejności określa się dochody z tzw. źródeł tradycyjnych, a brakującą resztę pokrywa się wpłatami bezpośrednimi

28 Dochody budżetowe: ( podział dychotomiczny)
1/ Zasoby własne 2/ inne dochody [ znaczenie marginalne ( ok. 2% budżetu UE) – np. * podatki od wynagrodzeń osób pracujących w administracji UE * odsetki bankowe * odsetki za zwłokę w nieterminowym przekazaniu wpłat * kary nakładane przez organy UE ( np. za naruszanie konkurencji)

29 Zasoby własne – przymusowe i nieodwołalne kwoty przekazywane Unii automatycznie przez państwa członkowskie z przeznaczeniem na pokrycie wydatków budżetowych UE; Przymusowe = wynikające z przepisów prawa, mogące być egzekwowanymi przez UE lub też UE może wstrzymywać donacje na rzecz kraju członkowskiego w razie nieotrzymania składki Nieodwołalne = wynikające z samego faktu przynależności danego kraju do UE, zgodnie z zasadą solidarnej partycypacji w jej utrzymaniu Automatyczne = gdyż obowiązek ich uiszczenia wynika bezpośrednio z przepisów prawa /ex lege/, bez potrzeby podejmowania każdorazowo decyzji w tej sprawie na forum europejskim

30 UWAGA! W 1988 roku wprowadzono generalne ograniczenie górnego pułapu zasobów własnych – mierzone w odniesieniu do Dochodu Narodowego Brutto Unii (jako całości) – wskutek inicjatywy najsilniejszych krajów, które nie były zainteresowane łożeniem ponad miarę na rzecz najbiedniejszych krajów Unii. Obecnie poziom zasobów własnych nie może przekraczać 1,00% DNB UE ( rocznego) i jest to pośrednio czynnik ograniczający poziom wydatków UE; w latach poprzednich wynosił on 1,27 % DNB

31 Istnieją trzy kategorie zasobów własnych:
Tradycyjne zasoby własne (Tradycyjne zasoby własne obejmują opłaty celne i opłaty wyrównawcze z tytułu produkcji cukru w Unii. Państwa członkowskie mogą zatrzymywać z tytułu poboru należności 25% pobranych kwot. Zasoby z tytułu podatku VAT (W każdym państwie członkowskim pobierana jest jednolita stawka 0,30% zharmonizowanej podstawy VAT. Podstawa VAT jest ograniczona do 50% dochodu narodowego brutto (DNB) danego kraju. Przepis ten ma na celu zwolnienie z obowiązku wpłacania nieproporcjonalnie dużych kwot przez biedniejsze kraje członkowskie. Zasoby oparte o DNB (Od dochodu narodowego brutto (DNB) każdego z państw członkowskich UE pobierana jest jednolita stawka. Dochody uzyskane w ten sposób są wykorzystywane do finansowania części budżetu UE, która nie jest pokrywana z innych zasobów własnych ani z i innych źródeł przychodów. Ma to na celu zrównoważenie dochodów i wydatków

32 Przepływy finansowe Polska - UE w 2014 r. (w Euro)
Fundusze Strukturalne Fundusz Spójności ISPA Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym Dopłaty Bezpośrednie PROW Interwencje Rynkowe Pozostałe transfery WPR Europejski Fundusz Rybacki Fundusze Migracyjne Pozostałe transfery Transfery razem Składka członkowska Zwroty środków do budżetu UE Saldo

33 Bilans transferów finansowych między PL a UE w okresie od 1 V 2004 r
Bilans transferów finansowych między PL a UE w okresie od 1 V 2004 r. do 31 XII 2014 r. Środki europejskie: 109,5 mld euro Środki własne UE: 35 mld euro Saldo: (+) 74,7 mld euro POL w większym stopniu skorzystała z pomocy UE, niż sama finansowała jej dochody [= p ł a t n i k b r u t t o ]. P ł a t n i k n e t t o = kraj, który więcej wpłaca do budżetu UE niż otrzymuje stamtąd pomoc finansową [np.GBR, GER, HOL, SWE]

34 Wydatki budżetowe UE Najważniejsze rodzaje wydatków operacyjnych / w kolejności udziałów w strukturze ogólnej/ : wspólna polityka rolna – 45% fundusze strukturalne – 34% działania zewnętrzne – 5% prace badawczo – rozwojowe – 4% pomoc przedakcesyjna – 3% polityka wewnętrzna – ok. 2%

35 System budżetowy UE budżet ogólny [od 1967 roku]
finansowanie pozabudżetowe [Europejski Fundusz Rozwoju, wspólnotowe operacje pożyczkowe, pożyczki udzielane przez Europejski Bank Inwestycyjny] Budżet ogólny UE; podstawy prawne: - przede wszystkim traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską - decyzje Rady Europy dotyczące systemu zasobów własnych - porozumienia międzyinstytucjonalne ( np. m. Radą, Komisją, Parlamentem Europejskim)

36 Zasady Budżetowe Zasady jednolitości oraz rzetelności budżetowej oznaczają, że całokształt dochodów oraz wydatków Unii – pokrywanych z budżetu ujęty jest w jednym dokumencie. Zasada jednoroczności oznacza, że budżet jest przyjmowany każdorazowo na jeden rok budżetowy oraz że zarówno środki na pokrycie zobowiązań, jak i na pokrycie płatności na dany rok budżetowy muszą być zasadniczo wykorzystane w trakcie tego roku. Zasada równowagi oznacza, że prognozy dochodów w danym roku budżetowym muszą być równe środkom na pokrycie płatności na ten rok: zaciąganie długu w celu pokrycia ewentualnego deficytu budżetowego jest niezgodne z systemem środków własnych i jest niedozwolone. Powyższe nie oznacza, że deficyt w o g ó l e nie występuje – zawsze może się zdarzyć sytuacja niezrealizowania w całości wszystkich zaplanowanych dochodów, wydatki też mogą być większe od zaplanowanych; jedynym wyjściem z tej sytuacji jest wewnętrzna korekta budżetu, niedozwolone jest np. zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu

37 Procedura Budżetowa Co roku do dnia 1 lipca wszystkie instytucje UE sporządzają preliminarz budżetowy. Komisja łączy te preliminarze w jedną całość i przygotowuje roczny projekt budżetu, który najpóźniej dnia 1 września przedkłada Parlamentowi i Radzie. Rada przyjmuje swoje stanowisko w sprawie projektu budżetu i przekazuje je Parlamentowi wraz z uzasadnieniem najpóźniej przed 1 października. W tym samym czasie projekt budżetu omawiają komisje parlamentarne i przedstawiają swoje opinie Komisji Budżetowej, która odpowiada za opracowanie stanowiska Parlamentu.

38 3. Parlament ma 42 dni na przyjęcie stanowiska Rady albo na jego zmianę bezwzględną większością głosów posłów. Posłowie do PE głosują nad stanowiskiem Komisji Budżetowej i wszelkimi złożonymi poprawkami zazwyczaj podczas październikowej sesji plenarnej. Jeżeli Parlament zatwierdzi stanowisko Rady lub nie przedstawi własnego stanowiska, budżet zostaje uznany za przyjęty. Zazwyczaj jednak Parlament przyjmuje poprawki i taki zmieniony tekst jest przekazywany Radzie. Wówczas przewodniczący Parlamentu niezwłocznie zwołuje posiedzenie komitetu pojednawczego. Posiedzenie komitetu pojednawczego nie jest zwoływane, jeżeli w terminie 10 dni Rada poinformuje Parlament o zatwierdzeniu wszystkich jego poprawek.

39 Komitet pojednawczy, złożony z przedstawicieli Rady i takiej samej liczby posłów reprezentujących Parlament, ma 21 dni na osiągnięcie porozumienia w sprawie wspólnego tekstu. Jeżeli komitet pojednawczy osiągnie porozumienie w sprawie wspólnego tekstu, Parlament i Rada mają 14 dni na jego zatwierdzenie. W takim przypadku przewodniczący Parlamentu Europejskiego podpisuje tekst budżetu i oświadcza, że został on ostatecznie przyjęty. Jeżeli postępowanie pojednawcze nie przyniesie rezultatu lub Parlament odrzuci wspólny tekst, Komisja przedstawia nowy projekt budżetu. W przypadku odrzucenia wspólnego tekstu przez Radę, Parlament może mimo to podjąć decyzję o jego przyjęciu.

40 Wykonanie budżetu UE 1/ odpowiedzialność za wykonanie budżetu spoczywa na Komisji Europejskiej; ma prawo dokonywać i przenosić wydatki między częściami klasyfikacji budżetowej 2/ po zakończeniu roku budżetowego Komisja przedkłada Radzie oraz Parlamentowi sprawozdanie z rocznego wykonania budżetu UE; opinię sporządza również Trybunał Obrachunkowy 3/ Parlament Europejski, na wniosek Rady podejmuje decyzję o udzieleniu / odmowie udzielenia Komisji absolutorium z wykonania budżet [nie ma tu sprecyzowanych terminów, w praktyce może to zająć nawet kilkanaście miesięcy]

41 Budżet UE na 2015 r. został zatwierdzony przez Komitet Stałych Przedstawicieli 9 grudnia 2014 r. i potwierdzony przez Radę 12 grudnia 2014 r. Parlament Europejski zatwierdził go formalnie 17 grudnia 2014 r. Rada i Parlament Europejski uzgodniły, że w 2015 r. przeznaczą na płatności 141,2 mld EUR, a na zobowiązania – 145,3 mld EUR. 

42 projekt budżetu UE na rok 2016 przewiduje kwotę 153,5 mld EUR w środkach na zobowiązania (o 5,3 % mniej niż w 2015 r.) i 143,5 mld EUR w środkach na płatności (o 1,6 % więcej w stosunku do budżetu na rok 2015).

43 Wieloletnie Ramy Finansowe
Wieloletnie ramy finansowe (WRF), zwane tez perspektywą finansową, ustanawiają maksymalne roczne kwoty („pułapy"), które UE może wydać w różnych obszarach polityki („działach") przez okres nie krótszy niż 5 lat. Nowe WRF obejmują okres od 2014 do Nie są one siedmioletnim budżetem UE, lecz stanowią ramy dla programowania finansowego i dyscypliny budżetowej. Roczny budżet Unii musi być zgodny z WRF. W okresie pułap dla środków na zobowiązania wynosi 960 mld EUR, a pułap dla środków na płatności wynosi 908 mld EUR (w cenach z roku 2013).

44 Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Lizbony (art
Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Lizbony (art. 312 TfUE) WRF na lata mają formę rozporządzenia Rady, któremu towarzyszy porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami. WRF są przyjmowane przez Radę jednomyślnie po uzyskaniu zgody PE (wymagającej bezwzględnej większości głosów wszystkich posłów). 19 listopada 2013 Parlament Europejski wyraził zgodę na przyjęcie zaproponowanego przez Radę projektu rozporządzenia w sprawie nowych WRF (pkt 1) oraz przyjął decyzję w sprawie zawarcia porozumienia międzyinstytucjonalnego (pkt 2).

45 BUDŻET ŚRODKÓW EUROPEJSKICH
UFP. Art. 117. 1. (81) Budżet środków europejskich jest rocznym planem dochodów i podlegających refundacji wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich, z wyłączeniem środków przeznaczonych na realizację projektów pomocy technicznej oraz środków, o których mowa w art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 1306/2013. 2. W budżecie środków europejskich ujmuje się: 1)   dochody z tytułu realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich; 2)   wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich w części podlegającej refundacji.

46 [Lipiec] Intencją wyodrębnienia w budżecie państwa budżetu środków europejskich, wyrażoną w uzasadnieniu do projektu ustawy o finansach publicznych, jest uelastycznienie procesu planowania i wykorzystania środków na zadania współfinansowane z udziałem środków pochodzących z budżetu UE oraz pomocy państw EFTA. Wyłączenie deficytu związanego z realizacją programów i projektów finansowanych z udziałem środków europejskich z deficytu budżetu państwa przyczynić ma się do zachowania płynności w realizacji zadań Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia w kolejnych latach. Charakter prawny budżetu środków europejskich nie jest jednoznaczny. Z jednej strony przepisy podkreślają autonomiczny charakter tego budżetu względem budżetu państwa, odrębnie określając pojęcia deficytu i nadwyżki budżetu środków europejskich i zastrzegając, że nie są one wliczane do deficytu albo nadwyżki budżetu państwa. Programy finansowane z udziałem środków europejskich ujmowane są w załączniku do ustawy budżetowej, sporządzanym w układzie zadaniowym. Pozostając załącznikiem do ustawy budżetowej plan ten nie tworzy odrębnego od budżetu zasobu środków pieniężnych. Z drugiej strony część doktryny uważa budżet środków europejskich za wewnętrzny fundusz celowy.

47 Ważna odrębność systemowa!
NFP 118. 1. Różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu środków europejskich stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu środków europejskich albo deficyt budżetu środków europejskich. 2. Deficyt budżetu środków europejskich albo nadwyżka środków europejskich nie są wliczane do, odpowiednio, deficytu albo nadwyżki budżetu państwa. 3. Deficyt budżetu środków europejskich jest finansowany w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. 4. Nadwyżka budżetu środków europejskich jest źródłem spłaty zobowiązań budżetu państwa zaciągniętych na pokrycie deficytu budżetu środków europejskich.

48 Ważne! Inaczej niż przy regulowaniu instytucji budżetu państwa, dla budżetu środków europejskich nie są przewidziane żadne własne źródła jego finansowania. Środki finansowe niezbędne do sfinansowania deficytu środków europejskich stanowią potrzeby pożyczkowe budżetu państwa (UFP 76/1). Stąd też: niedobór budżetu środków europejskich będzie finansowany w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, a więc powiększy wartość długu Skarbu Państwa i całego państwowego długu publicznego. Z punktu widzenia wielkości zadłużenia i podmiotu zobowiązanego (Skarb Państwa) nie ma różnicy, czy jego źródłem jest niedobór w budżecie państwa czy w budżecie środków europejskich.

49 TRANSFER ŚRODKÓW EUROPEJSKICH DO POLSKI
Generalne zasady: 1/ odrębne traktowanie środków europejskich a/odrębne rachunki bankowe  UFP 202. 1. Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu są gromadzone na wyodrębnionych rachunkach bankowych. 2. Obsługę bankową rachunków, o których mowa w ust. 1, prowadzi Narodowy Bank Polski lub Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie umów rachunku bankowego.

50 b/ cele alokacji wyznaczone przez podmiot zagraniczny
UFP 204. Środki, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, są przeznaczone wyłącznie na cele określone w umowie międzynarodowej, przepisach odrębnych lub deklaracji dawcy. Przepis ten stanowi generalne odstępstwo od budżetowej zasady jedności materialnej. Wykorzystanie środków pochodzących z budżetu UE oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, niezgodnie z przeznaczeniem stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, określone w art. 13 pkt 3 u.d.f.p.

51 1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,
c/ sankcje za naruszenie reguł odrębnego traktowania środków europejskich UFP 207. 1. W przypadku gdy środki przeznaczone na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich są: 1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, 2) wykorzystane z naruszeniem procedur, o których mowa w art. 184, 3) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi przez beneficjenta wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia przekazania środków, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, o której mowa w ust. 9, na wskazany w tej decyzji rachunek bankowy. 2. Zwrot środków może zostać dokonany przez pomniejszenie kolejnej płatności na rzecz beneficjenta o kwotę podlegającą zwrotowi. Instytucja, o której mowa w art. 188 ust. 1, uwzględnia tę kwotę w zleceniu płatności kierowanym do Banku Gospodarstwa Krajowego. W takim przypadku przepisu ust. 4 pkt 3 nie stosuje się.

52 UFP 207 / 8. W przypadku stwierdzenia okoliczności, o których mowa w ust. 1, instytucja, która podpisała umowę z beneficjentem, wzywa go do: 1) zwrotu środków lub 2) do wyrażenia zgody na pomniejszenie kolejnych płatności, o którym mowa w ust. 2, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. 9. (142) Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 8, organ: 1)   (143) pełniący funkcję instytucji zarządzającej lub instytucji pośredniczącej w rozumieniu ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju albo ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego, albo ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, albo ustawy o zasadach realizacji programów, albo; 2)   pełniący funkcję instytucji pośredniczącej dla Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym, albo 3)   pełniący funkcję odpowiednio Krajowego Punktu Kontaktowego lub Krajowej Instytucji Koordynującej w programach finansowanych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 2, albo 4)   odpowiedzialny za wdrożenie instrumentu "Łącząc Europę" –   wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki, oraz sposób zwrotu środków, z uwzględnieniem ust. 2.

53 Inną oprócz odsetek konsekwencją dla nierzetelnego odbiorcy środków europejskich jest wykluczenie z możliwości powtórnego otrzymania środków: UFP 207 / 4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, beneficjent zostaje wykluczony z możliwości otrzymania środków, o których mowa w ust. 1, jeżeli: 1) otrzymał płatność na podstawie przedstawionych jako autentyczne dokumentów podrobionych lub przerobionych lub dokumentów potwierdzających nieprawdę lub 3) nie zwrócił środków w terminie, o którym mowa w ust. 1, lub 4) okoliczności, o których mowa w ust. 1, wystąpiły wskutek popełnienia przestępstwa przez beneficjenta, partnera, podmiot upoważniony do dokonywania wydatków, a w przypadku gdy podmioty te nie są osobami fizycznymi - osobę uprawnioną do wykonywania w ramach projektu czynności w imieniu beneficjenta, przy czym fakt popełnienia przestępstwa przez wyżej wymienione podmioty został potwierdzony prawomocnym wyrokiem sądowym. 5. Okres wykluczenia, o którym mowa w ust. 4, rozpoczyna się od dnia, kiedy decyzja, o której mowa w ust. 9, stała się ostateczna, zaś kończy się z upływem trzech lat od dnia dokonania zwrotu tych środków

54 2/ odrębne (od krajowych) zasady wykonywania budżetu środków europejskich
a/ stosowanie procedur określonych w umowach międzynarodowych, z niewielkim odstępstwem dla środków, których wydatkowanie jest analogiczne jak dotacje z budżetu państwa b/ stosowanie klasyfikacji budżetowej przy wykonywaniu budżetu środków europejskich c/ odpowiedzialność Ministra Finansów za prawidłową obsługę finansową programów realizowanych z udziałem środków europejskich d/ możliwość przenoszenia wydatków w budżecie środków europejskich

55 Art. 194. 1. (122) Minister Finansów, na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, zaopiniowany przez właściwego dysponenta części budżetowej, dokonuje przeniesień między częściami i działami budżetu państwa wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich, z wyłączeniem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 4. 2. Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego może wystąpić z wnioskiem, o którym mowa w ust. 1, także na wniosek właściwego dysponenta części budżetowej. 3. Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego niezwłocznie informuje Radę Ministrów o przyczynach wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w ust. 1, w przypadku negatywnej opinii właściwego dysponenta części budżetowej. Rada Ministrów może uchylić decyzję Ministra Finansów o przeniesieniu, o którym mowa w ust. 1, w terminie 30 dni od dnia poinformowania o podjęciu decyzji. 4. (123) Właściwy dysponent części budżetowej może dokonywać przeniesień pomiędzy programami finansowanymi z udziałem środków europejskich w ramach części i działu klasyfikacji wydatków. Przeniesienie wymaga zgody ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, z wyłączeniem środków Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 4. 4a. (124) O wyrażonej zgodzie minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego informuje niezwłocznie Ministra Finansów. 5. (125) Minister Finansów na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju wsi lub ministra właściwego do spraw rynków rolnych dokonuje przeniesień między częściami i działami w ramach wydatków z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 4, a w ramach wydatków z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5b, przeniesień między działami Minister Finansów dokonuje na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. 6. Właściwy dysponent części budżetowej może dokonywać przeniesień w ramach części i działu klasyfikacji wydatków z udziałem środków, o którym mowa w art. 5 ust. 3 pkt 4.

56 Art. 188. 1. Podstawą dokonania płatności na rzecz beneficjenta jest zlecenie płatności wystawione przez instytucję, z którą beneficjent zawarł umowę o dofinansowanie projektu, oraz pisemna zgoda dysponenta części budżetowej na dokonanie płatności, z zastrzeżeniem, że w przypadku gdy projekt realizuje instytucja zarządzająca lub instytucja pośrednicząca będąca zarządem województwa lub przez zarząd województwa upoważniona, zlecenia płatności są wystawiane przez zarząd województwa. 1a. (101) Instytucja, o której mowa w ust. 1, może, za zgodą dysponenta części budżetowej, upoważnić pisemnie inny podmiot będący państwową jednostką budżetową, realizujący projekt finansowany z udziałem środków europejskich, do wystawiania zleceń płatności. 2. (102) Dysponent części budżetowej może upoważnić na piśmie instytucję, o której mowa w ust. 1, lub podmiot, o którym mowa w ust. 1a, do wydawania zgody na dokonywanie płatności. 3. (103) Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do decyzji, o której mowa w art. 5 pkt 9 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju albo w art. 9 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego, albo w art. 9 ust. 2 pkt 3 ustawy o zasadach realizacji programów. 4. Instytucja, o której mowa w ust. 1, informuje właściwego dysponenta części budżetowej o zleceniach płatności przekazywanych do Banku Gospodarstwa Krajowego, a w przypadku programów finansowanych z udziałem środków europejskich, dla których instytucją zarządzającą lub pośredniczącą jest zarząd województwa, także zarząd województwa. 5. Płatności mogą być przekazywane na rachunek beneficjenta, podmiotu upoważnionego przez beneficjenta lub wykonawcy. 6. (104) Minister Finansów w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego, ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego oraz ministrem właściwym do spraw rybołówstwa określi, w drodze rozporządzenia: 1)   wzór zlecenia płatności, 2)   zakres, terminy i tryb przekazywania przez Bank Gospodarstwa Krajowego informacji dotyczących płatności, 3)   wzory, zakres, terminy i tryb przekazywania informacji przez instytucję, o której mowa w ust. 1, do dysponenta części budżetowej lub do zarządu województwa –   mając na względzie sprawność realizacji płatności, wymogi prowadzenia przez dysponentów części budżetowych ewidencji księgowej wydatków w ramach programów oraz zapewnienie skutecznej kontroli nad środkami przekazanymi do Banku Gospodarstwa Krajowego.

57 (od strony proceduralnej)UFP 188. 
Zlecenie płatności jest dokumentem upoważniającym do dokonywania wydatków na rzecz beneficjenta. Zgoda dysponenta części budżetowej jest potrzebna z tego względu, iż to z jego części budżetowej pochodzą środki (a de facto chodzi o limity wydatkowe na dotacje, będące kwotowym upoważnieniem do dokonania wydatku) na współfinansowanie krajowe (wkład własny), które są przekazywane w formie dotacji celowej. UFP 192. 1. Minister Finansów przekazuje na rachunki w Banku Gospodarstwa Krajowego środki na płatności na rzecz beneficjentów, a w przypadku Wspólnej Polityki Rolnej - na rzecz agencji płatniczych, o których mowa w odrębnych ustawach. 2. Kwota środków, o których mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż łączny limit wydatków dla programów finansowanych z udziałem środków europejskich, określony w budżecie środków europejskich.