Charakterystyka okresu adolescencji oraz wskazówki wychowawcze-

Prezentacja na temat: "Charakterystyka okresu adolescencji oraz wskazówki wychowawcze-"— Zapis prezentacji:

1 Charakterystyka okresu adolescencji oraz wskazówki wychowawcze-
warsztat dla Rodziców oprac. Olga Talkun (psycholog szkolny)

2 Popularne mity o nastolatkach
- Nastolatki w okresie dojrzewania są całkiem „normalne”. - Okres dojrzewania jest czymś przejściowym, więc mało ważnym. - Zasadniczo wszystkie nastolatki są podobne. - Nastolatki są jeszcze dziećmi.

3 Fakty - Okres dojrzewania jest pełną ożywienia fazą rozwoju o ogromnym znaczeniu. - Intencje rodziców skierowane ku szczęściu, zdrowiu i bezpieczeństwu ich dzieci często mogą zostać nienagrodzone. - Nastolatki często mają za złe nieproszone rady i uwagi. - Nastolatki starają się by uchodzić za dorosłych, niezależnych i samowystarczalnych.

4 Bunt nastolatka (Problem) Okres dojrzewania (Przyczyna) Zrozumienie zjawiska + prawidłowa komunikacja z dzieckiem (Rozwiązanie)

5 Przejawy ,,buntu” łamie wcześniejsze zasady nie wykonuje poleceń
próbuje używek wchodzi w złe towarzystwo wagaruje kłamie …………….. Etc…..

6

7 Świat widziany oczyma nastolatka jest zupełnie inny niż
ten widziany przez nas rodziców. Z tego powodu bez empatii, rozumianej jako: zdolność wczuwania się w sytuację drugiego człowieka, niemożliwie jest nawiązanie kontaktu z dzieckiem. Warto, przed podjęciem rozmowy z dorastającym synem lub córką, zadać sobie trud „wejścia w ich skórę”.

8 ĆWICZENIE 1. – „KWIATEK” – studium przypadku
Mam 15 lat, dobrych rodziców, rodzeństwo. W szkole podstawowej uczyłam się bardzo dobrze, podobno byłam zdolna, bystra, inteligentna. Wspólnie z rodzicami wybraliśmy dla mnie po szkole podstawowej- gimnazjum. W pierwszej klasie uczyłam się średnio, byłam zadowolona z wyboru takiej, a nie innej szkoły. Kłopoty zaczęły się w drugiej klasie. Uczę się tyle co przedtem, może nawet więcej, a jednak moje oceny, a zwłaszcza wiadomości, nie mają przełożenia na wyniki pracy. Rodzice nie są zadowoleni z mojej nauki, ciągle słyszę ,,ty w ogóle się nie uczysz”, a to nie prawda. Mam uczucie, że ich zawodzę. Wcześniej rozumiałam wszystko bez większych trudności. Teraz tracę jakby pamięć i rozum, mam problem z pojmowaniem łatwych rzeczy, muszę ,,kuć”, ale pamięć mam coraz gorszą i oceny coraz słabsze. Boję się, że nie zdam do następnej klasy. Moi rodzice też tego nie rozumieją. Coraz częściej pojawiają się u mnie myśli, że nie chce już chodzić do tej szkoły. Czuje się głupia i beznadziejna. Nocami nie mogę spać i nachodzą mnie okropne myśli o śmierci. Może to byłoby rozwiązanie moich problemów? Magda

9 Dlaczego dla Rodziców/ Opiekunów jest to szczególnie trudne ?

10 Zrozumieć Przyczyny!

11 Charakterystyka okresu dorastania

12 Okres dojrzewania/dorastania/ adolescencji: między 11 a 18 rokiem życia

13 3 fazy dojrzewania: przygotowawcza - przedpokwitaniowa, trwająca 2-3 lata od ok. 8-9 do roku życia, 2) właściwego dojrzewania - pokwitaniowa, trwająca na ogół 4 lata od do roku życia, 3) pełnej dojrzałości - popokwitaniowa (dorastania), trwająca u dziewcząt do ok roku życia, u chłopców do roku życia. * Pomiędzy tymi okresami mamy do czynienia z tzw. kryzysem tożsamości, przypadającym na około 16.r.ż.

14 Dorastanie – przejście z dzieciństwa ku dorosłości – zachodzące zmiany..
Dojrzewanie fizjologiczne - jego końcowym efektem jest zdolność do posiadania potomstwa; b) Rozwój umysłowy – przejście z etapu myślenia konkretnego do etapu myślenia abstrakcyjnego; c) Dojrzewanie emocjonalne – jego efektem jest uzyskanie stałości i równowagi emocjonalnej w miejsce pobudliwości i niestałości; d) Dorastanie psychiczno-społeczne - polega na kształtowaniu się ocen, przekonań, postaw moralnych i budowaniu właściwych relacji interpersonalnych;

15 Co powodują te zmiany? Nastolatki bywają: uparte, kapryśne,
niecierpliwe, samowolne, zbuntowane. - Dziewczęta mogą być: przeczulone, wrażliwe, poszukujące samotności, smutne, pozornie leniwe i przygnębione. - Chłopcy mogą być: aroganccy, szorstcy, zbuntowani. - Relacje w rodzinie: ulegają rozluźnieniu, młodzież obserwują dorosłych, oceniają ich wady oraz niekonsekwencję postępowania, dążą do usamodzielniania

16 Zmiany w sferze psychicznej w okresie dorastania
Wzmożona emocjonalność. Chwiejność emocjonalna. Drażliwość. Bezprzedmiotowość przeżyć. Emocje pozytywne, stany obronne, stany agresywne. Niska kontrola emocji. Egocentryzm młodzieńczy. Zaniżone lub zawyżone poczucie własnej wartości. Bunt przeciw zastanym zasadom, negacja. Krytycyzm w myśleniu. Poszukiwanie własnej tożsamości.

17 Potrzeby psychiczne nastolatka
bezpieczeństwa przynależności seksualna autonomii kontaktu akceptacji

18 Charakterystyka nastolatka – zadania rozwojowe
1) potrzeba znaczenia (potrzeba akceptacji, nadmierna wrażliwość) 2) dążenie do niezależności 3)budowanie własnej autonomii 4) zmienność nastrojów (balansowanie między przeciwnościami) 5) Wzrost umiejętności społecznych

19 Ćwiczenie 2 Przeczytaj sytuacje. Twoje dziecko opowiada o tym Tobie. Co zrobisz? Z perspektywy Rodzica – postawa (pozytywna/ właściwa i negatywna/ nie wskazana), emocje, wpływ na komunikacje Z perspektywy Dziecka – jaka będzie jego odpowiedź? postawa/ zachowanie, emocje, komunikacja

20 Problemy okresu dorastania
zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia, otyłość) uzależnienia (od substancji, od czynności) samouszkodzenia (samookaleczenia) depresja zachowania samobójcze (myśli, plany, próby, samobójstwa udane)

21 1. Zaburzenia odżywiania
a) ANOREKSJA b) BULIMIA typ restrykcyjny typ przeczyszczający typ żarłoczno-wydalający typ nieprzeczyszczający c) OTYŁOŚĆ

22 KTO CHORUJE? Okres młodzieńczy 12-14 i 18-21 lat
Częstość występowania w populacji anoreksji 1% bulimii 2% Nadwaga 9% a Otyłość 4,5% (łącznie 13,5%) Przewaga 15-krotna zachorowalności dziewcząt

23 a) Jak rozpoznać osobę z anoreksją?
Osoba taka: nagle zaczyna się intensywnie odchudzać; je mało i niechętnie; dobrze orientuje się, ile kalorii mają różne produkty; chętnie przygotowuje dla domowników potrawy, nierzadko wyszukane, których jednak sama nie je; unika produktów wysokokalorycznych, np. masła, a głód zaspokaja sałatą czy marchewką; kiedy zaprasza się ją do posiłku, prawie zawsze mówi: „Przed chwilą jadłam”; dużo mówi o jedzeniu; nie je z apetytem; nie mówi o własnych uczuciach i lękach, a na pytanie: „Jak się czujesz?” z reguły odpowiada: „Świetnie”; w późniejszych fazach choroby zaczyna narzekać na swoje liczne dolegliwości; intensywnie się gimnastykuje, biega, pływa; nakłada albo bardzo obcisłe, albo bardzo luźne ubrania; obserwując ruchy, jakie taka osoba wykonuje przy stole, ma się wrażenie, że je, ale po pewnym czasie okazuje się, że jedzenie nie zostało przez nią praktycznie ruszone; po zrzuceniu wagi, nadal się odchudza, nie dostrzega, że jest już skrajnie wychudzona;

24 a) Jak rozpoznać osobę z anoreksją?
Osoba taka: 14  Stosuje bardzo ścisłe odchudzające diety, lub częste głodówki 15 Występują u niej dziwne rytuały związane z jedzeniem, np. liczenie kęsów, dzielenie jedzenia na bardzo małe porcje, przygotowywanie jedzenia dla innych , po to aby odmówić zjedzenia posiłku twierdząc, że zjadło się już w czasie jego przygotowywania 16 Ukrywa nie zjedzone posiłki, pozostawia naczynia w takim stanie jakby się wszystko zjadło 17 Stosuje długie, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne (bieganie, aerobik) 18 Używa środków przeczyszczających, moczopędnych, czy też pigułek odchudzających 19 Często się waży, sprawdza swoją sylwetkę w lustrze 20 Wychodzi do toalety lub łazienki bezpośrednio po posiłku

25 a) Objawy fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na anoreksję
widoczne wyniszczenie, chudość (BMI poniżej 17,5) podkrążone oczy zwolnienie czynności serca i tętna, niskie ciśnienie obrzęki dłoni i stóp, omdlenia sucha, łuszcząca się skóra meszek na twarzy i ciele znaczna utrata włosów zimne dłonie niedokrwistość (anemia) brak miesiączki lub bardzo wydłużone okresy między menstruacjami (kobiety) drażliwość dezorientacja/zakłopotanie nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena) izolowanie się od otoczenia bezsenność zachowania obsesyjno - kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia krótki oddech częste bóle głowy zawroty głowy bladość skóry

26 b) Jakie zachowania mogą wskazywać na bulimię?
epizody objadania się, najczęściej w samotności, często z „podkradaniem jedzenia” („znowu pusta lodówka”), zwykle przekraczającym 1500 kalorii na jeden posiłek nadmierne zainteresowanie jedzeniem lub swoją wagą unikanie restauracji, barów, planowanych posiłków obwinianie się po objedzeniu  korzystanie z łazienki lub toalety zaraz po jedzeniu, zagłuszanie wymiotów przez głośne puszczanie wody używanie środków przeczyszczających   narzucanie sobie głodówek   kilkugodzinne, codzienne ćwiczenia fizyczne poczucie braku kontroli nad jedzeniem, wymiotami, ćwiczeniami fizycznymi  obawa przed przytyciem

27 b) Objawy fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na bulimię
niedobory pokarmowe, odwodnienie zmęczenie, ospałość, zły nastrój, niepokój bóle głowy niedociśnienie tętnicze, dyskomfort w jamie brzusznej zaburzenia równowagi elektrolitycznej nieregularne miesiączki lub ich brak sucha skóra, zgrubienia skóry palców (od prowokowania wymiotów), rany lub blizny na grzbietach dłoni uszkodzenie szkliwa zębów, uszkodzenie naczynek krwionośnych w oczach opuchlizna twarzy i policzków (zapalenia ślinianek) rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów, osłabienie serca, wątroby i układu pokarmowego, podrażnienie przełyku, zgaga, refluks w skrajnych przypadkach - pęknięcie przełyku lub przepony niechęć do samego siebie, stany depresyjne, poczucie wstydu i upokorzenia psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających Częstsze są próby samouszkodzeniowe, a nawet samobójcze

28 c) Objawy psychiczne i fizyczne otyłości
nadmiar tkanki tłuszczowej (BMI powyżej 30% masy ciała (BMI=waga/wzrost tj. kg/m kwadrat)) potliwość zła tolerancja wysiłku fizycznego duszności/omdlenia bóle stawów bóle serca cukrzyca izolowanie się od grupy Brak wiary w siebie, samokrytycyzm Lęk przed przebieraniem się na w-fie, unikanie ćwiczeń Chowanie jedzenia i potajemne objadanie się

29 FILM – Zaburzenia odżywiania

30 2. Uzależnienia 23% uczniów kontakt z amfetaminą 8% z heroiną
Popyt na środki odurzające wzrósł w ostatnich 4 latach 10x !!! 23% uczniów kontakt z amfetaminą 8% z heroiną 40% młodocianych doświadczenia z marihuaną

31 Uzależnienia Nałóg styl życia, który charakteryzuje przymus używania środków psychoaktywnych (wykonywania czynności) oraz zaangażowanie w jego zdobywanie nie musi towarzyszyć zależność fizyczna

32 Uzależnienia Zależność psychiczna Zależność fizyczna
uczucie zaspokojenia po zażyciu i pragnienie ponawiania przyjęcia środka w celu wywołania euforii lub uniknięcia złego samopoczucia Zależność fizyczna przystosowanie się organizmu do substancji, czemu towarzyszy rozwój tolerancji oraz objawy zespołu odstawienia

33 Uzależnienia Tolerancja - konieczność stopniowego zwiększania dawki w celu osiągnięcia tego samego efektu Zespół abstynencyjny - dokuczliwe objawy fizyczne, które pojawiają się po odstawieniu środka lub po podaniu specyficznego antagogonisty

34 Przyczyny „zażywania”/ wykonywania czynności ???

35 Uzależnienia – przyczyny…
ciekawość presja kolegów i koleżanek aspirowanie do dorosłości niezadowolenie z siebie i swojego życia konflikty i napięcia wewnętrzne problemy w szkole lub w domu robienie na przekór dorosłym brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu

36 3. Samouszkodzenia Określenie „samouszkodzenia” odnosi się do zachowań nieakceptowanych kulturowo i społecznie, pozbawionych intencji samobójczej, polegających na celowym naruszeniu ciągłości tkanki własnego ciała bądź doprowadzenia do powstania innych obrażeń (Favazza, 1996).

37 Formy samouszkodzeń i stosowane narzędzia
Ranienie ciała dotyczy przede wszystkim rąk i nóg, niekiedy także brzucha, rzadziej głowy, klatki piersiowej lub genitaliów. Najczęściej stosowane formy to: nacinanie ciała ostrym narzędziem, zdawanie sobie ciosów, przypalanie skóry, nakłuwanie ciała, rozdrapywanie skóry, gryzienie, szczypanie, obgryzanie paznokci i skórek, wyrywanie włosów.

38 Sygnały ostrzegawcze samouszkodzeń
Blizny, zadrapania, sińce oraz skaleczenia niewyjaśnionego pochodzenia. Ślady krwi na ubraniu lub bieliźnie. Liczne i częste opatrunki. Noszenie ubrania niedostosowanego do pogody, Unikanie zajęć sportowych, wymagających odsłonięcia znacznych partii ciała (np. pływanie). Noszenie przy sobie ostrych narzędzi (np. żyletki, pinezki). Spędzanie długiego czasu w toalecie lub innych odosobnionych pomieszczeniach.

39 Sygnały ostrzegawcze samouszkodzeń
Zachowania ryzykowne (np. skakanie z dużej odległości). Nadużywanie alkoholu lub narkotyków. Poruszanie w wytworach artystycznych lub literackich tematyki fizycznego zranienia, bólu, smutku. Nagła zmiana w relacjach społecznych i zainteresowaniach. Przedłużające się stany obniżonego nastroju, wycofania i izolacji społecznej. Nieumiejętność radzenia sobie z silnymi emocjami, przeżywanie skrajnego lęku, rozpaczy, gniewu. Niska samoocena i niechęć do siebie. Brak sieci wsparcia.

40 Motywacja samouszkodzeń
Chęć uwolnienia się od napięcia emocjonalnego (gniew, wstyd, niepokój, smutek graniczący z rozpaczą, frustracja, poczucie osamotnienia, bezradność). Chęć uwolnienia się od wewnętrznej pustki, „zamrożenia” (zbyt słaby poziom pobudzenia emocjonalnego). Zasygnalizowanie swojego bólu i cierpienia innym, ukarania siebie, uzyskania poczucia kontroli nad własnym ciałem, kontroli zachowania innych osób.

41 Teoria neuroprzekaźnikowa w autoagresji
Wysokie napięcie Samo-okaleczenie SerotoninaDopamina Serotonina – spokój wewnętrzny, opanowanie, poczucie szczęścia (podobne działanie ma THC). Dopamina – poczucie siły,ocy wewnętrznej (podobne działania ma amfetamina, metaamfetamina, kokaina). Endorfiny – zmniejszenie wrażliwości na ból, odczuwanie przyjemności, ogólny dobrostan.

42 Konsekwencje samouszkodzeń
Fizyczne (infekcje i powstanie trwałych, szpecących blizn nawet z niewielkich nacięć). Emocjonalne: natychmiastowe (ulga, zadowolenie/ wstyd, poczucie winy) i dalekosiężne (ograniczenie emocjonalnego rozwoju człowieka, poczucie braku kontroli nad własnym życiem). Społeczne – reakcje otoczenia (od chęci niesienia pomocy i nadmiernej troski do odrzucenia i napiętnowania).

43 Ćwiczenie 3. Odpowiedz na poniższe pytania- tak lub nie
Ćwiczenie 3. Odpowiedz na poniższe pytania- tak lub nie. Czy nastolatek może przejawiać zachowania autodestrukcyjne? Czy zauważyłeś ostatnio zmiany w zachowaniu nastolatka? Czy syn/córka demonstrował/a ostatnio drastyczne zmiany nastroju? Czy Twoje dziecko ostatnio izoluje się od klasy, grupy rówieśniczej? Czy syn/córka nosi inne niż zwykle ubranie lub biżuterię? Czy Twoje dziecko wydaje się być bardziej skryty niż zwykle? Czy nastolatek używa plastrów i bandaży wokół nadgarstków? Czy zauważyłeś więcej skaleczeń lub zadrapań u dziecka? Czy Twoje dziecko nagle zaczęło unikać sportu lub innych aktywności? Czy nastolatek próbuje tłumaczyć obecność niewyjaśnionych śladów na ciele przy pomocy mało prawdopodobnych okoliczności?

44 Czy uczeń może przejawiać zachowania autodestrukcyjne?
Czy Twoje dziecko miewa często konflikty z rówieśnikami lub z Tobą (rodzicem)? Czy sytuacja rodzinna nastolatka uległa w ostatnim czasie zmianie? Czy Twoja córka/syn wycofuje się z aktywności, które wcześniej chętnie podejmowała/podejmował? Czy wygląd Twojego dziecka w ostatnim czasie drastycznie się zmienił?

45 4. Depresja wśród młodzieży

46 Depresja Objawy psychosomatyczne „zamknięcie się w sobie”
poczucie mniejszej wartości poczucie winy zanik stosunku emocjonalnego hipochondria zaburzenia snu, bóle głowy, utraty masy ciała spowolnienie czynności życiowych zmęczony wygląd smutny wyraz twarzy jednostajny sposób mówienia niepokój ruchowy

47 Depresja Zaburzenia zachowania w wieku szkolnym: izolacja z otoczeniem
napady płaczu niepokój ucieczka z domu rozkojarzenie psychoruchowe

48 „Depresja zamaskowana”
Objawy psychosomatyczne napady płaczu i krzyku jadłowstręt, wymioty nietrzymanie stolca lęki nocne Zaburzenia zachowania niechęć do zabawy, przesadna nieśmiałość „unikanie wzroku”

49 5. SAMOBÓJSTWA wśród nastolatków

50 SAMOBÓJSTWO to: Pozbawienie się życia, szczególny sposób rozwiązania konfliktów pochodzenia środowiskowego i społecznego. To celowe działanie (zachowanie) samodestrukcyjne prowadzące do śmierci (Słownik psychiatrii). Może mieć charakter gwałtowny (np. powieszenie się) lub stopniowy (anoreksja – zagłodzenie się).

51 Na całym świecie samobójstwo jest jedną z pięciu najczęstszych przyczyn zgonów w grupie wiekowej od lat. W wielu krajach zajmuje pierwsze lub drugie miejsce na liście najczęstszych przyczyn śmierci dziewcząt i chłopców w tym wieku Chłopcy częściej niż dziewczęta umierają śmiercią samobójczą (wybierają metody bardziej drastyczne: powieszenie, użycie broni palnej a nawet materiałów wybuchowych)

52 Samobójstwo M : K Usiłowanie samobójstwa Dzieci < 15 r.ż. Młodzież > 15r.ż. 1 : 1 12 : 50 9 : 27

53 Do ryzykownych sytuacji i zdarzeń które mogą wyzwalać próby samobójcze u dzieci i młodzieży należą:
Sytuacje, które można odebrać jako krzywdzące (przy czym może to być tylko subiektywna ocena). Wrażliwe nastolatki mogą spostrzegać nawet banalne zdarzenia jako głęboko krzywdzące (młodzi ludzie o skłonnościach samobójczych spostrzegają takie sytuacje jako zagrażające ich wizerunkowi i cierpią z powodu urażonej godności) Problemy rodzinne Rozstanie z przyjaciółmi, sympatią, kolegami z klasy Śmierć kogoś bliskiego Konflikty z kolegami, nauczycielami lub z prawem Nacisk ze strony grupy rówieśniczej lub autodestrukcyjna akceptacja ze strony rówieśników Niechciana ciąża lub aborcja Poważna choroba somatyczna Klęski żywiołowe

54 Znaki/sygnały ostrzegawcze
a) werbalne b) behawioralne c) sytuacyjne -pośrednie: zbieranie tabletek, po odrzuceniu, rozstaniu ,,Jestem zmeczona/ny życiem” kupowanie żyletek rozwód, przeprowadzka ,,Jaki to wszystko ma sens?” problemy z jedzeniem, - śmierć bliskiej osoby ,,Rodzinie będzie beze mnie lepiej” spaniem, koncentracją -nieuleczalna choroba ,,Kogo to obchodzi, czy żyję, czy nie?” - żegnanie się z otoczeniem - poważna kłótnia ,,Mam tego wszystkiego dość!” osoba spokojna staje się ,,efekt Wertera” (moda) ,,Nikt mnie już nie potrzebuje” agresywna ,,Wkrótce mnie już nie będzie” osoba po depresji nagle -bezpośrednie: ma dużo energii ,,Postanowiłam/em się zabić!” wycofywanie z kontaktów ,,Chciałbym już nie żyć” towarzyskich ,,Mam zamiar popełnić samobójstwo” utrata zainteresowań ,,Chcę skończyć z tym wszystkim” (szkołą, hobby) ,,Jeżeli…się nie wydarzy to się zabiję” pisanie testamentu, listu ,,Jestem niczym” rozdawanie swoich rzeczy ,,Nie powinnam się urodzić” zainteresowanie tematyką śmierci - rozmawianie o samobójstwie, planach - odrzucanie nagród i pochwał - tworzenie wierszy, rysunków o tematyce śmierci

55 ETAPY/fazy drogi do samobójstwa (proces)
Myśli Zamiary (tendencje): wyobrażenia, plany, przygotowania, intencje samobójcze Decyzja/samobójstwo dokonane

56 ETAPY/fazy drogi do samobójstwa (proces)
Myśli samobójcze – myśli o wyrządzeniu sobie krzywdy, o odebraniu sobie życia Zamiary (tendencje) samobójcze: a) Wyobrażenia samobójcze – uruchamianie wyobrażeń, fantazji o swojej śmierci b) Plany samobójcze – dotyczą czasu, miejsca, sposobu odebrania sobie życia c) Przygotowania – zachowania mające na celu przygotowanie aktu samobójczego i załatwienie spraw związanych z własną śmiercią d) Intencja samobójcza 3. Realizacja decyzji samobójczej (samobójstwo dokonane)

57 ĆWICZENIE 4. PROFILAKTYKA (zapobieganie) ZACHOWANIOM AUTODESTRUKCYJNYM przez Rodziców/Opiekunów

58 Podstawowe zasady dotyczące kontaktu z nastolatkiem przejawiającym zachowania autodestruktywne
Bądź dostępny i osiągalny dla młodzieży. Zadbaj o stworzenie bezpiecznego miejsca, w którym uczeń może z tobą porozmawiać. Staraj się być spokojny i okazuj troskę. Słuchaj z uwagą. Stwarzaj przestrzeń dla uczuć nastolatka. Traktuj poważnie jego przeżycia, emocje i motywy. Okaż akceptację (nawet jeśli nie akceptujesz zachowania). Znajdź i doceń zasoby ucznia. Pomóż mu zaangażować się w aktywność na terenie szkoły. Zawsze dawaj mu odczuć, że jesteś po jego stronie.

59 Czego nie robić w kontakcie z nastolatkiem?
Nie okazuj gwałtownych uczuć – zdziwienia, oburzenia, lęku, ale też przesadnego współczucia. Nie krytykuj, nie oceniaj, nie ośmieszaj ani w inny sposób nie wzbudzaj poczucia winy czy wstydu. Nie „przepytuj”, nie przesłuchuj ucznia. Nie omawiaj zachowania ucznia na forum klasy czy rówieśników. Nie wdawaj się w słowne przepychanki. Nie obiecuj, że nikomu nie powiesz, jeśli opowie tobie o swoich autodestruktywnych zachowaniach. Nie żądaj, aby natychmiast zmienił swoje zachowanie. Nie popadaj we frustrację, jeśli jego zachowanie nie ulegnie zdecydowanej poprawie, mimo rozpoczętej terapii. Nie ignoruj sygnałów ostrzegawczych innych zaburzeń.

60 Najłatwiej niestety przychodzi nam uzewnętrznianie emocji negatywnych.
Prawdziwy dialog (porozumienie) z dzieckiem nie jest możliwy bez okazania uczuć. Najłatwiej niestety przychodzi nam uzewnętrznianie emocji negatywnych.

61 Wskazówki dla rodziców
Zaakceptujcie niespokojność i niezadowolenie. Jest to wiek pełen przeciwieństw i niespójności. Nie jest niczym nienormalnym, jeśli nastolatek zachowuje się w sposób zmienny i nieprzewidywalny np..: skecze od skrajności do skrajności, kocha rodziców i nienawidzi itp.

62 Wskazówki dla rodziców
Unikajcie prób bycia rozumiejącym. Unikaj stwierdzeń takich jak „Doskonale wiem, co czujesz”. Nastolatki czują się osobami niepowtarzalnymi, jedynymi w swoim rodzaju. Ich uczucia są dla nich czymś nowym i prywatnym. Odbierają siebie jako istoty złożone i są zmartwieni jeśli ich przeżycia wydają się proste i naiwne.

63 Wskazówki dla rodziców
Rozróżniajcie między aprobatą zachowania a akceptacją zachowania. Rodzice mogą tolerować nielubiane zachowanie np. fryzurę dziecka bez zachęt w tym kierunku.

64 Wskazówki dla rodziców
Rozmawiajcie i działajcie jak dorośli. Nie rywalizuj z nastolatkiem zachowując się tak jak on lub używając młodzieżowego języka. Nastolatki umyślnie przyjmują styl życia inny od dorosłych i jest to częścią procesu kształtowania ich tożsamości. W ten sposób zaczyna się stopniowe odłączanie się od rodziców.

65 Wskazówki dla rodziców
Wspierajcie nastolatka i podtrzymuj jego silne strony. Powstrzymuj swoje komentarze dotyczące wad nastolatka. Długofalowym zadaniem rodzica jest stworzenie takiej relacji i dostarczenie nastolatkowi takich doświadczeń, które wzmacniają charakter i budują osobowość.

66 Wskazówki dla rodziców
Pomóżcie nastolatkowi samodzielnie myśleć. Nie wzmacniaj zależności. Używaj języka, który wzmacnia niezależność. Używaj języka, który pomaga rozwijać niezależność „To twój wybór” „Sam zdecyduj o tym”, „To twoja decyzja”, „Sam musisz wziąć za to odpowiedzialność”. Rodzice powinni zachęcać do podejmowania samodzielnych decyzji i podawania w wątpliwość zdania rówieśników.

67 Wskazówki dla rodziców
Prawda połączona ze współczuciem buduje miłość. Nie koryguj z pośpiechem przeinaczonych twoim zdaniem faktów. Rodzic o ciętym języku nie nauczy respektowania dla prawdy. Niektórzy rodzice przesadnie dążą do udowodnienia dokładnie gdzie, kiedy i dlaczego mieli rację. Często nastolatkowie reagują na tego typu wypowiedzi uporem i zawziętością.

68 Wskazówki dla rodziców
Respektujcie potrzebę odosobnienia i prywatności. Wymaga to zachowania nieco dystansu, co może okazać się trudne do zrealizowania dla rodziców. Młodzież ma prawo do intymności. Uszanujmy tajemnicę jej kieszeni, szuflad, korespondencji. Nie wymuszajmy w sposób natarczywy odpowiedzi, jeśli milczy. Jednocześnie interesujmy się jego życiem pozadomowym, jego kolegami, zainteresowaniami, sposobami spędzenia wolnego czasu.

69 Wskazówki dla rodziców
Unikajcie frazesów i prawienia kazań. Próbuj rozmawiać a nie wygłaszać wykłady. Unikaj stwierdzeń w rodzaju „Jak byłem w twoim wieku”, „To mnie rani bardziej niż ciebie”. Staraj się kierować do dorastającego człowieka polecenia w formie prośby, wypowiadaj je głosem spokojnym, lecz stanowczym.

70 Wskazówki dla rodziców
Unikajcie etykietowania. „Ona jest głupia i leniwa i nigdy do niczego nie dojdzie”. Takie właśnie etykietowanie prowadzi do tworzenia samospełniających się przepowiedni. Dzieci mają tendencje do dostosowywania się do tego, co myślą o nich rodzice.

71 Wskazówki dla rodziców
Unikajcie dwuznacznych wypowiedzi. Stwierdzenie rodzica do nastolatka powinno zawierać jedną informację: jasny zakaz, pełne dobrej woli pozwolenie lub otwarty wybór.

72 Wskazówki dla rodziców
Zachowajcie poczucie humoru. Napięcie, atmosferę zdenerwowania w domu najłatwiej rozładować humorem. Wytwarza on dystans wobec problemu, dlatego warto go często stosować w kontaktach z młodzieżą. Również nasze własne niedociągnięcia zyskają życzliwą aprobatę dzieci, jeżeli zareagujemy na nie z humorem.

73 Wskazówki dla rodziców
Pozwalajcie współdecydować. Dorastający człowiek, stopniowo wciągany w problemy rodziny, kłopoty materialne, kontakty przyjacielskie itp. Stopniowo zaczyna zabierać głos w sprawach dla rodziny ważnych, współdecyduje, doradza. Oceniajmy to pozytywnie, nawet, gdy niektóre rady nie są do przyjęcia – wytłumaczmy wtedy dlaczego.

74 Wskazówki dla rodziców
Bądźcie konsekwentni. Nastolatek musi wiedzieć, czego oczekiwać po danym swoim postępowaniu. Można to ustalić, zawierając z dzieckiem jasną rzeczową umowę i konsekwentnie jej przestrzegać.

75 Wskazówki dla rodziców
Bądźcie wiarygodni. Zachowania rodziców wobec dzieci powinny być wiarygodne. Nie należy inaczej postępować, niż się mówi. Co innego wyrażać słowami a co innego gestem, uczuciami. Te rozbieżności są postrzegane przez młodzież. Fałsz, nieszczerość obniżają autorytet rodziców.

76 Bibliografia Abraham, S., Llevelyn-Jones, D. (1997). Bulimia i anoreksja. Warszawa: Prószyński i Spółka. Babiker G.,Arnold L. (2003). Autoagresja. Mowa zranionego ciała. Gdańsk GWP. Cierpiałowska, L. (red.) (2008). Oblicza współczesnych uzależnień. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Faber. A., Mazlish. E. (1992). Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”.Poznań. Goodman R.,Scott S. (2000). Psychiatria dzieci i młodzieży, Wrocław Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner. Habrat, B. (2006). Zaburzenia psychiczne spowodowane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. W: A. Bilikiewicz (red.), Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. (s ). Warszawa: Wydawnictwo lekarskie PZWL. Harwas-Napierała B., Trempała J. (2007). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN. Józefik, B. (1999). Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kozak, S. (2007). Patologie wśród młodzieży. Leczenie i profilaktyka. Warszawa: Difin O’Connor R., Sheehy N. (2002). Zrozumieć samobójcę. Gdańsk GWP Sakowska. J. (2008). Szkoła dla Rodziców i Wychowawców. Warszawa. Sakowska. J., Zajic. A, Talar. M, Witkowska. M. (2011). Jak kochać i wymagać – poradnik dla rodziców. Warszawa: ORE. Suchańska A., Babiker G. (2003). Samouszkodzenia. Istota, uwarunkowania, terapia. Poznań. Wydawnictwo Naukowe Bogucki Szymańska J. (2012). Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży. Poradnik dla pracowników szkół i placówek oświatowych oraz rodziców. Warszawa: ORE. Żechowskiego C., Namysłowskiej. I. Kulturowe i psychologiczne koncepcje samouszkodzeń. (Psychiatria Polska, 2008/5)