psycholog: Małgorzata Kubicka, Olga Talkun

Prezentacja na temat: "psycholog: Małgorzata Kubicka, Olga Talkun"— Zapis prezentacji:

1 Zachowania autodestrukcyjne młodzieży – przyczyny, objawy, postępowanie
psycholog: Małgorzata Kubicka, Olga Talkun GIMNAZJUM NR 1 IM. KEN W LUBARTOWIE

2 Autodestrukcja to najprościej mówiąc, szkodzenie samemu sobie
Autodestrukcja to najprościej mówiąc, szkodzenie samemu sobie. Wszelkie dobrowolnie podejmowane przez człowieka działania czy zachowania, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu noszą nazwę autoagresji. Do autodestrukcji należą: samookaleczenia, próby samobójcze, uzależnienia (alkoholizm, narkomania, palenie papierosów, uzależnienie od Internetu itp.), zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia). Autodestrukcja to także ryzykowne zachowania, na przykład szybka jazda samochodem czy motocyklem, rezygnacja z działania, samoutrudnianie.

3 Rodzaje zaburzeń autodestrukcyjnych u młodzieży:

4 Charakterystyka okresu dorastania

5 Adolescencja Okres adolescencji dzieli się na dwie fazy:
Wczesna adolescencja (dorastanie) – czas intensywnych zmian organizmu i psychiki. Późna adolescencja (młodzieńczość) – czas stabilizowania się zmian, wkraczanie w szersze życie społeczne, kształtowanie się autonomii psychicznej. Pomiędzy tymi okresami mamy do czynienia z tzw. kryzysem tożsamości, przypadającym na około 16.r.ż.

6 Rozwój fizyczny a obraz siebie
Wcześnie dojrzewający nastolatkowie. Późno dojrzewający nastolatkowie.

7 Zmiany w sferze psychicznej w okresie dorastania
Wzmożona emocjonalność. Chwiejność emocjonalna. Drażliwość. Bezprzedmiotowość przeżyć. Emocje pozytywne, stany obronne, stany agresywne. Niska kontrola emocji. Egocentryzm młodzieńczy. Zaniżone lub zawyżone poczucie własnej wartości. Bunt przeciw zastanym zasadom, negacja. Krytycyzm w myśleniu. Poszukiwanie własnej tożsamości.

8 Potrzeby psychiczne nastolatka
bezpieczeństwa przynależności seksualna autonomii kontaktu akceptacji

9 ĆWICZENIE – „KWIATEK” „Nie wiem co mi w ogóle jest... Czuję się tak okropnie, nie mam na nic siły. Ciągle przewija mi się w myślach żarcie jego skutki, idealne sylwetki. Boże... Naprawdę, chciałabym umrzeć. Skończyć to wszystko, olać życie. Chcę pieprzyć to wszystko, móc zapomnieć o złych chwilach i żyć w pełni optymizmu. Lecz nie mogę. Mam spraną psychikę. Znowu była próba samobójcza, nie wiem co się stanie jak będzie następna. Czy w końcu dam radę się zabić? Chcę tego bardziej niż wszystko. Chcę, by powitała mnie kostucha... Życie niby tak ulotne, ale jak trudno je stracić. Może ktoś zna jakiś skuteczny sposób? Nie umiem się dostatecznie pociąć. Nie umiem wziąć odpowiednich leków, co potwierdzą moje 2 nieudane próby samobójcze. Oddalam się od wszystkich, z rodzicami prawie w ogóle nie gadam- nie mam ochoty. Mam tylko na cięcie, płakanie i nic nie żarcie.  Ogarniają mnie zaburzenia odżywiania, autoagresja, nie wiem, może i też depresja? Nie jestem w stanie cieszyć się życiem, jego chwilami, zaraz mam ochotę się pochlastać. Nic, a nic nie daje mi przyjemności. Te choroby mnie już wykańczają. Nie dają mi funkcjonować. Wszyscy, którzy nie popadli w to gówno- zazdroszczę wam. Nikt nie wie co się ze mną dzieje, tak idealnie się maskuję. A w środku mnie boli. Nie wiem czy mam w końcu powiedzieć rodzicom? Iść do psychologa, skoro już nie wyrabiam? Nic mi już nie pomaga, nawet ból. Chcę pomocy, albo śmierci.”

10 Zaburzenia odżywiania
a) ANOREKSJA b) BULIMIA typ restrykcyjny typ przeczyszczający typ żarłoczno-wydalający typ nieprzeczyszczający c) OTYŁOŚĆ

11 KTO CHORUJE? Okres młodzieńczy 12-14 i 18-21 lat
Częstość występowania w populacji anoreksji 1% bulimii 2% Nadwaga 9% a Otyłość 4,5% (łącznie 13,5%) Przewaga 15-krotna zachorowalności dziewcząt

12 a) Jak rozpoznać osobę z anoreksją?
Osoba taka: nagle zaczyna się intensywnie odchudzać; je mało i niechętnie; dobrze orientuje się, ile kalorii mają różne produkty; chętnie przygotowuje dla domowników potrawy, nierzadko wyszukane, których jednak sama nie je; unika produktów wysokokalorycznych, np. masła, a głód zaspokaja sałatą czy marchewką; kiedy zaprasza się ją do posiłku, prawie zawsze mówi: „Przed chwilą jadłam”; dużo mówi o jedzeniu; nie je z apetytem; nie mówi o własnych uczuciach i lękach, a na pytanie: „Jak się czujesz?” z reguły odpowiada: „Świetnie”; w późniejszych fazach choroby zaczyna narzekać na swoje liczne dolegliwości; intensywnie się gimnastykuje, biega, pływa; nakłada albo bardzo obcisłe, albo bardzo luźne ubrania; obserwując ruchy, jakie taka osoba wykonuje przy stole, ma się wrażenie, że je, ale po pewnym czasie okazuje się, że jedzenie nie zostało przez nią praktycznie ruszone; po zrzuceniu wagi, nadal się odchudza, nie dostrzega, że jest już skrajnie wychudzona;

13 a) Jak rozpoznać osobę z anoreksją?
Osoba taka: 14  Stosuje bardzo ścisłe odchudzające diety, lub częste głodówki 15 Występują u niej dziwne rytuały związane z jedzeniem, np. liczenie kęsów, dzielenie jedzenia na bardzo małe porcje, przygotowywanie jedzenia dla innych , po to aby odmówić zjedzenia posiłku twierdząc, że zjadło się już w czasie jego przygotowywania 16 Ukrywa nie zjedzone posiłki, pozostawia naczynia w takim stanie jakby się wszystko zjadło 17 Stosuje długie, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne (bieganie, aerobik) 18 Używa środków przeczyszczających, moczopędnych, czy też pigułek odchudzających 19 Często się waży, sprawdza swoją sylwetkę w lustrze 20 Wychodzi do toalety lub łazienki bezpośrednio po posiłku

14 a) Objawy fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na anoreksję
widoczne wyniszczenie, chudość (BMI poniżej 17,5) podkrążone oczy zwolnienie czynności serca i tętna, niskie ciśnienie obrzęki dłoni i stóp, omdlenia sucha, łuszcząca się skóra meszek na twarzy i ciele znaczna utrata włosów zimne dłonie niedokrwistość (anemia) brak miesiączki lub bardzo wydłużone okresy między menstruacjami (kobiety) drażliwość dezorientacja/zakłopotanie nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena) izolowanie się od otoczenia bezsenność zachowania obsesyjno - kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia krótki oddech częste bóle głowy zawroty głowy bladość skóry

15 b) Jakie zachowania mogą wskazywać na bulimię?
epizody objadania się, najczęściej w samotności, często z „podkradaniem jedzenia” („znowu pusta lodówka”), zwykle przekraczającym 1500 kalorii na jeden posiłek nadmierne zainteresowanie jedzeniem lub swoją wagą unikanie restauracji, barów, planowanych posiłków obwinianie się po objedzeniu  korzystanie z łazienki lub toalety zaraz po jedzeniu, zagłuszanie wymiotów przez głośne puszczanie wody używanie środków przeczyszczających   narzucanie sobie głodówek   kilkugodzinne, codzienne ćwiczenia fizyczne poczucie braku kontroli nad jedzeniem, wymiotami, ćwiczeniami fizycznymi  obawa przed przytyciem

16 b) Objawy fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na bulimię
niedobory pokarmowe, odwodnienie zmęczenie, ospałość, zły nastrój, niepokój bóle głowy niedociśnienie tętnicze, dyskomfort w jamie brzusznej zaburzenia równowagi elektrolitycznej nieregularne miesiączki lub ich brak sucha skóra, zgrubienia skóry palców (od prowokowania wymiotów), rany lub blizny na grzbietach dłoni uszkodzenie szkliwa zębów, uszkodzenie naczynek krwionośnych w oczach opuchlizna twarzy i policzków (zapalenia ślinianek) rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów, osłabienie serca, wątroby i układu pokarmowego, podrażnienie przełyku, zgaga, refluks w skrajnych przypadkach - pęknięcie przełyku lub przepony niechęć do samego siebie, stany depresyjne, poczucie wstydu i upokorzenia psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających Częstsze są próby samouszkodzeniowe, a nawet samobójcze

17 c) Objawy psychiczne i fizyczne otyłości
nadmiar tkanki tłuszczowej (BMI powyżej 30% masy ciała (BMI=waga/wzrost tj. kg/m kwadrat)) potliwość zła tolerancja wysiłku fizycznego duszności/omdlenia bóle stawów bóle serca cukrzyca izolowanie się od grupy Brak wiary w siebie, samokrytycyzm Lęk przed przebieraniem się na w-fie, unikanie ćwiczeń Chowanie jedzenia i potajemne objadanie się

18 Jak pomóc? każdy pracownik szkoły: obserwacja uczniów,
* poprawna diagnoza na podstawie posiadanej wiedzy (wyłonienie osób zagrożonych) nigdy nie krytykujemy nikogo ze względu na jego sylwetkę czy zainteresowania jedzeniem/odchudzaniem - nawiązanie kontaktu z uczniem (próba zmotywowania, aby sam zgłosił się po pomoc) zgłoszenie swoich podejrzeń do wychowawcy, który powiadamia dyrekcję, pielęgniarkę, pedagoga/psychologa szkolnego wychowawca lub pedagog/psycholog szkolny informuje telefonicznie rodzica/ opiekuna prawnego dziecka przy uprzedniej zgodzie ucznia (zaufanie) – charakter informacyjny wychowawca/ pedagog/psycholog umawia spotkania w szkole z rodzicem/opiekunem w celu ustalenia wspólnej strategii pomocy uczniowi profilaktyka zdrowego stylu życia (na godz. wychowawczej, w-f)

19 FILM – Zaburzenia odżywiania

20 Samouszkodzenia

21 Samouszkodzenia Określenie „samouszkodzenia” odnosi się do zachowań nieakceptowanych kulturowo i społecznie, pozbawionych intencji samobójczej, polegających na celowym naruszeniu ciągłości tkanki własnego ciała bądź doprowadzenia do powstania innych obrażeń (Favazza, 1996). Samouszkodzenia, za A. Favazza, możemy podzielić na trzy rodzaje: wielkie, stereotypowe, umiarkowane (kompulsywne i impulsywne) .

22 Kryteria diagnostyczne różnicujące samobójstwa i samouszkodzenia
Intencja. Poziom fizycznych obrażeń. Powtarzalność. Różnorodność metod. Poziom bólu psychicznego. Obecność zawężenia poznawczego. Obecność poczucia beznadziejności i bezsilności. Samopoczucie po akcie. Kluczowy problem.

23 Formy samouszkodzeń i stosowane narzędzia
Ranienie ciała dotyczy przede wszystkim rąk i nóg, niekiedy także brzucha, rzadziej głowy, klatki piersiowej lub genitaliów. Najczęściej stosowane formy to: nacinanie ciała ostrym narzędziem, zdawanie sobie ciosów, przypalanie skóry, nakłuwanie ciała, rozdrapywanie skóry, gryzienie, szczypanie, obgryzanie paznokci i skórek, wyrywanie włosów.

24 Konsekwencje samouszkodzeń
Fizyczne (infekcje i powstanie trwałych, szpecących blizn nawet z niewielkich nacięć). Emocjonalne: natychmiastowe (ulga, zadowolenie/ wstyd, poczucie winy) i dalekosiężne (ograniczenie emocjonalnego rozwoju człowieka, poczucie braku kontroli nad własnym życiem). Społeczne – reakcje otoczenia (od chęci niesienia pomocy i nadmiernej troski do odrzucenia i napiętnowania).

25 Rozpowszechnienie samouszkodzeń umiarkowanych
W piśmiennictwie amerykańskim liczbę osób, które przynajmniej raz w życiu zraniły swoje ciało w populacji nie leczonej psychiatrycznie szacuje się na ok. 4 % dorosłych i % młodocianych. Odsetki te są wyższe wśród pacjentów psychiatrycznych i wynoszą u osób dorosłych 21 %, zaś u młodzieży w okresie dorastania od %.

26 Zasięg zjawiska w Polsce – badania w Łodzi
Dokonywanie samouszkodzeń potwierdziło 15,6% młodzieży. Badanie wykazało, że czynniki rodzinne takie jak: zamieszkanie aktualnie z jednym rodzicem, zaburzenia psychiczne w rodzinie i stosowanie przemocy przez rodziców, w sposób istotny statystycznie różnicowały uczniów samookaleczających się od tych, którzy nie dokonywali samouszkodzeń . Ustalono również, że uczniowie samookaleczający się istotnie częściej doznawali poczucia braku kontroli, wybuchów złości oraz istotnie częściej odczuwali lęk i smutek niż pozostali uczniowie.

27 Zasięg zjawiska w Polsce – badania w Katowicach
Akt samookaleczenia nie ma związku z płcią respondentów. (grupa dziewczynek – 6%, grupa chłopców – 8,3%). Istnieje zależność pomiędzy dokonywanymi aktami samouszkodzeń przez młodzież a ich miejscem zamieszkania (uczniowie na wsi – 0,9%, w mieście – 13%). Poziom problemu samookaleczeń jest zależny od relacji z otoczeniem. Połowa uczniów dokonuje aktu samookaleczenia doświadczając złości, 25% – smutku, 25% – z nudy. Uczniowie gimnazjów jako najczęstsze przedmioty, którymi się okaleczali, wymienili: 45,5% żyletki, 45,5% szkło, 9,0% inne ostre przedmioty, 31,2% przypalanie się papierosem.

28 Przyczyny i etiologia samouszkodzeń wśród młodzieży
„Cięcie jest chwilowym ukojeniem, pozwala się wyciszyć. To po prostu uspokaja, ale kurcze wciąga w coraz to większe BAGNO. Kiedyś wystarczyło lekkie nacięcie na skórze, z którego po woli ulatywała kropelka krwi. Jednak z czasem przestaje działać ta delikatna rana i trzeba robić to coraz głębiej, coraz więcej, coraz mocniej. Dla niektórych może wydać się to śmieszne, ale Ci, którzy kiedykolwiek mieli przeżycia z żyletką (…) na pewno mnie rozumieją. Najgorsze jest to, że chwila ciszy mija i trzeba to zrobić jeszcze raz, jeszcze mocniej, bo inaczej nie zadziała…” Autor – Laura

29 Motywacja samouszkodzeń
Chęć uwolnienia się od napięcia emocjonalnego (gniew, wstyd, niepokój, smutek graniczący z rozpaczą, frustracja, poczucie osamotnienia, bezradność). Chęć uwolnienia się od wewnętrznej pustki, „zamrożenia” (zbyt słaby poziom pobudzenia emocjonalnego). Zasygnalizowanie swojego bólu i cierpienia innym, ukarania siebie, uzyskania poczucia kontroli nad własnym ciałem, kontroli zachowania innych osób.

30 Jakie są najczęstsze powody? (autoagresywni.pl)
Złość, frustracja. Chęć ukarania siebie, poczucie winy, wstyd. Poczucie pustki, osamotnienia, odrzucenia. Bezsilność, bezradność, brak poczucia kontroli. Smutek, przygnębienie, stany depresyjne. Lęki. Rozładowanie napięcia. Brak akceptacji siebie, niechęć do siebie samej. Szał, silna potrzeba pocięcia się, natrętne myśli. Zbyt wysokie wymagania, którym nie można sprostać. Nieudolne dążenie do perfekcjonizmu. Nuda.

31 Etiologia samouszkodzeń
Wywiad rodzinny: choroba psychiczna, alkoholizm bądź inne uzależnienia, zachowania samobójcze i samouszkodzenia występujące u członka rodziny, przemoc w rodzinie. Wydarzenie traumatyczne: wykorzystywanie seksualne, przemoc emocjonalna i fizyczna oraz strata któregoś z rodziców, a także fizyczne lub emocjonalne zaniedbanie. Uczenie się przez modelowanie (bliskość i dostępność wzorca, identyfikacja z modelem, wzmocnienia zastępcze). Zakłócenia w gospodarce neurohormonalnej.

32 Teoria neuroprzekaźnikowa w autoagresji
Wysokie napięcie Samo-okaleczenie SerotoninaDopamina Serotonina – spokój wewnętrzny, opanowanie, poczucie szczęścia (podobne działanie ma THC). Dopamina – poczucie siły, mocy wewnętrznej (podobne działania ma amfetamina, metaamfetamina, kokaina). Endorfiny – zmniejszenie wrażliwości na ból, odczuwanie przyjemności, ogólny dobrostan.

33 Sygnały ostrzegawcze samouszkodzeń
Blizny, zadrapania, sińce oraz skaleczenia niewyjaśnionego pochodzenia. Ślady krwi na ubraniu lub bieliźnie. Liczne i częste opatrunki. Noszenie ubrania niedostosowanego do pogody, Unikanie zajęć sportowych, wymagających odsłonięcia znacznych partii ciała (np. pływanie). Noszenie przy sobie ostrych narzędzi (np. żyletki, pinezki). Spędzanie długiego czasu w toalecie lub innych odosobnionych pomieszczeniach.

34 Sygnały ostrzegawcze samouszkodzeń
Zachowania ryzykowne (np. skakanie z dużej odległości). Nadużywanie alkoholu lub narkotyków. Poruszanie w wytworach artystycznych lub literackich tematyki fizycznego zranienia, bólu, smutku. Nagła zmiana w relacjach społecznych i zainteresowaniach. Przedłużające się stany obniżonego nastroju, wycofania i izolacji społecznej. Nieumiejętność radzenia sobie z silnymi emocjami, przeżywanie skrajnego lęku, rozpaczy, gniewu. Niska samoocena i niechęć do siebie. Brak sieci wsparcia.

35 Podstawy prewencji Poziom prewencji Charakterystyka
Prewencja I stopnia Polega przede wszystkim na zapobieganiu wystąpieniu dezaptacyjnych zachowań poprzez diagnozowanie szkodliwych warunków stanowiących czynniki ryzyka i przeciwdziałanie im. Prewencja II stopnia Zmierza do powstrzymywania rozwoju pełnoobjawowego zaburzenia w momencie pojawienia się pierwszych symptomów. Prewencja III stopnia Ma na celu zapobieganie eskalacji lub ponownemu wystąpieniu zachowań dezaptacyjnych, a także łagodzenie ich negatywnych skutków.

36 W jaki sposób pomoc osobie samookaleczającej się?
„Potrzebuję kogoś, kto gdy zobaczy moje zranione nadgarstki nie będzie się dziwnie patrzył, czy krzyczał, że mi odbiło, tylko przytuli i powie, że razem damy radę. Ale przecież nigdy kogoś takiego nie będzie. Nigdy. Chcę tego cholernie, ale to niemożliwe. ; cc” (fragment bloga).

37 Zasady postępowania w przypadku zaobserwowania niepokojącego zachowania u nastolatka
Nauczyciel, pracownik szkoły zobowiązany jest do: Przeprowadzenia rozmowy z nastolatkiem. Zachęcenia nastolatka do samodzielnego nawiązania kontaktu z pedagogiem/ psychologiem szkolnym oraz pielęgniarką szkolną. Przekazania informacji pedagogowi lub psychologowi szkolnemu. Stałej współpracy z pedagogiem i psychologiem szkolnym. Psycholog, pedagog szkolny zobowiązany jest do: Przeprowadzenia rozmowy z uczniem. Nawiązania kontaktu z rodzicem – ustalenie formy pomocy dla ucznia. Stałej współpracy z rodzicem, monitorowanie sytuacji ucznia.

38 Podstawowe zasady dotyczące kontaktu z nastolatkiem przejawiającym zachowania autodestruktywne
Bądź dostępny i osiągalny dla młodzieży. Zadbaj o stworzenie bezpiecznego miejsca, w którym uczeń może z tobą porozmawiać. Staraj się być spokojny i okazuj troskę. Słuchaj z uwagą. Stwarzaj przestrzeń dla uczuć nastolatka. Traktuj poważnie jego przeżycia, emocje i motywy. Okaż akceptację (nawet jeśli nie akceptujesz zachowania). Znajdź i doceń zasoby ucznia. Pomóż mu zaangażować się w aktywność na terenie szkoły. Zawsze dawaj mu odczuć, że jesteś po jego stronie.

39 Czego nie robić w kontakcie z nastolatkiem?
Nie okazuj gwałtownych uczuć – zdziwienia, oburzenia, lęku, ale też przesadnego współczucia. Nie krytykuj, nie oceniaj, nie ośmieszaj ani w inny sposób nie wzbudzaj poczucia winy czy wstydu. Nie „przepytuj”, nie przesłuchuj ucznia. Nie omawiaj zachowania ucznia na forum klasy czy rówieśników. Nie wdawaj się w słowne przepychanki. Nie obiecuj, że nikomu nie powiesz, jeśli opowie tobie o swoich autodestruktywnych zachowaniach. Nie żądaj, aby natychmiast zmienił swoje zachowanie. Nie popadaj we frustrację, jeśli jego zachowanie nie ulegnie zdecydowanej poprawie, mimo rozpoczętej terapii. Nie ignoruj sygnałów ostrzegawczych innych zaburzeń.

40 Czy uczeń może przejawiać zachowania autodestrukcyjne?
Czy zauważyłeś ostatnio zmiany w zachowaniu ucznia? Czy uczeń demonstrował ostatnio drastyczne zmiany nastroju? Czy uczeń demonstrował ostatnio nagłe zmiany nastroju? Czy uczeń ostatni izoluje się od klasy, grupy rówieśniczej? Czy uczeń nosi inne niż zwykle ubranie lub biżuterię? Czy uczeń wydaje się być bardziej skryty niż zwykle? Czy uczeń używa plastrów i bandaży wokół nadgarstków? Czy zauważyłeś więcej skaleczeń lub zadrapań u ucznia? Czy uczeń nagle zaczął unikać sportu lub innych aktywności? Czy uczeń próbuje tłumaczyć obecność niewyjaśnionych śladów na ciele przy pomocy mało prawdopodobnych okoliczności?

41 Czy uczeń może przejawiać zachowania autodestrukcyjne?
Czy uczeń miewa często konflikty z rówieśnikami, rodzicami? Czy sytuacja rodzinna ucznia uległa w ostatnim czasie zmianie? Czy uczeń wycofuje się z aktywności, które wcześniej chętnie podejmował? Czy wygląd ucznia w ostatnim czasie drastycznie się zmienił?

42 FILM – „SALA SAMOBÓJCÓW”

43 SAMOBÓJSTWA - skrajny przykład autoagresji

44 SAMOBÓJSTWO to: Pozbawienie się życia, szczególny sposób rozwiązania konfliktów pochodzenia środowiskowego i społecznego. To celowe działanie (zachowanie) samodestrukcyjne prowadzące do śmierci (Słownik psychiatrii). Może mieć charakter gwałtowny (np. powieszenie się) lub stopniowy (anoreksja – zagłodzenie się).

45 Na całym świecie samobójstwo jest jedną z pięciu najczęstszych przyczyn zgonów w grupie wiekowej od lat. W wielu krajach zajmuje pierwsze lub drugie miejsce na liście najczęstszych przyczyn śmierci dziewcząt i chłopców w tym wieku Chłopcy częściej niż dziewczęta umierają śmiercią samobójczą (wybierają metody bardziej drastyczne: powieszenie, użycie broni palnej a nawet materiałów wybuchowych)

46 Do ryzykownych sytuacji i zdarzeń które mogą wyzwalać próby samobójcze u dzieci i młodzieży należą:
Sytuacje, które można odebrać jako krzywdzące (przy czym może to być tylko subiektywna ocena). Wrażliwe nastolatki mogą spostrzegać nawet banalne zdarzenia jako głęboko krzywdzące (młodzi ludzie o skłonnościach samobójczych spostrzegają takie sytuacje jako zagrażające ich wizerunkowi i cierpią z powodu urażonej godności) Problemy rodzinne Rozstanie z przyjaciółmi, sympatią, kolegami z klasy Śmierć kogoś bliskiego Konflikty z kolegami, nauczycielami lub z prawem Nacisk ze strony grupy rówieśniczej lub autodestrukcyjna akceptacja ze strony rówieśników Niechciana ciąża lub aborcja Poważna choroba somatyczna Klęski żywiołowe

47 Znaki/sygnały ostrzegawcze
a) werbalne b) behawioralne c) sytuacyjne -pośrednie: zbieranie tabletek, po odrzuceniu, rozstaniu ,,Jestem zmeczona/ny życiem” kupowanie żyletek rozwód, przeprowadzka ,,Jaki to wszystko ma sens?” problemy z jedzeniem, - śmierć bliskiej osoby ,,Rodzinie będzie beze mnie lepiej” spaniem, koncentracją -nieuleczalna choroba ,,Kogo to obchodzi, czy żyję, czy nie?” - żegnanie się z otoczeniem - poważna kłótnia ,,Mam tego wszystkiego dość!” osoba spokojna staje się ,,efekt Wertera” (moda) ,,Nikt mnie już nie potrzebuje” agresywna ,,Wkrótce mnie już nie będzie” osoba po depresji nagle -bezpośrednie: ma dużo energii ,,Postanowiłam/em się zabić!” wycofywanie z kontaktów ,,Chciałbym już nie żyć” towarzyskich ,,Mam zamiar popełnić samobójstwo” utrata zainteresowań ,,Chcę skończyć z tym wszystkim” (szkołą, hobby) ,,Jeżeli…się nie wydarzy to się zabiję” pisanie testamentu, listu ,,Jestem niczym” rozdawanie swoich rzeczy ,,Nie powinnam się urodzić” zainteresowanie tematyką śmierci - rozmawianie o samobójstwie, planach - odrzucanie nagród i pochwał - tworzenie wierszy, rysunków o tematyce śmierci

48 ETAPY/fazy drogi do samobójstwa (proces)
Myśli Zamiary (tendencje): wyobrażenia, plany, przygotowania, intencje samobójcze Decyzja/samobójstwo dokonane

49 ETAPY/fazy drogi do samobójstwa (proces)
Myśli samobójcze – myśli o wyrządzeniu sobie krzywdy, o odebraniu sobie życia Zamiary (tendencje) samobójcze: a) Wyobrażenia samobójcze – uruchamianie wyobrażeń, fantazji o swojej śmierci b) Plany samobójcze – dotyczą czasu, miejsca, sposobu odebrania sobie życia c) Przygotowania – zachowania mające na celu przygotowanie aktu samobójczego i załatwienie spraw związanych z własną śmiercią d) Intencja samobójcza 3. Realizacja decyzji samobójczej (samobójstwo dokonane)

50 Wskazówki dotyczące postępowania w sytuacji zagrożenia samobójstwem
1) Każdy pracownik szkoły powinien poinformować dyrekcję szkoły oraz wychowawcę niezwłocznie jeśli zaobserwuje/posiada informacje, iż zagrożone jest zdrowie i życie ucznia; 2) Zachować spokój i traktować komunikat ucznia o zamiarze samobójczym bardzo poważnie 3) Nawiązać kontakt z uczniem – osoba, która zauważyła sygnał mówiący o ryzyku samobójczym powinna nie pozostawiać ucznia samego lecz posłać kogoś po pomoc, nie opuszczając pokoju (pomoc u pielęgniarki, pedagoga, psychologa lub innego nauczyciela, który zastąpi ją, jeśli sytuacja ma miejsce w trakcie lekcji). Niebezpiecznym jest odsyłanie ucznia, proponowanie innego terminu rozmowy lub kierowanie do innej osoby. 4) Ważne jest, aby nie obiecywać absolutnej dyskrecji, szczególnie jeśli istnieje podejrzenie zagrożenia zdrowia i życia, można wówczas powiedzieć: ,,Stawiasz mnie w trudnej sytuacji. Nie mogę Ci tego obiecać. (cd)

51 Procedura działania w sytuacji zagrożenia samobójstwem (ciąg dalszy)
,,Bardzo chcę Ci pomóc i zależy mi, abyś była zdrowa i szczęśliwa, ale (argumenty) np. Twoje problemy da się rozwiązać, ale nie da się tego zrobić jednorazowo Nie jestem specjalistą. Poprosimy o pomoc (wymieniamy) panią pedagog, psycholog Obowiązują mnie przepisy prawa. Żądając całkowitej dyskrecji wiążesz mi ręcę. Nie mógłbym żyć ze świadomością, że nie udzieliłem Ci pomocy. Mogę tylko obiecać dyskrecje wobec osób nie zaangażowanych w rozwiązanie twoich trudności”. ,,Takie są procedury obowiązujące w szkole”

52 Wskazówki dotyczące postępowania w sytuacji zagrożenia samobójstwem
5) Zapewnij najlepsze warunki rozmowy (poczucie bezpieczeństwa, intymności) 6) Nie prowokuj ucznia poddając w wątpliwość jego zamiary, to ryzykowne. 7) Szanuj uczucia ucznia i uważnie słuchaj..to przynosi ulgę. 8) Nie próbuj na siłę poprawiać samopoczucia ucznia, bądź empatyczny i cierpliwy. 9) Nie oceniaj decyzji ucznia i nie prowadź z nim dyskusji. Możesz powiedzieć: ,,Zawsze jeszcze zdążysz to zrobić” 10) Wypowiadaj się w sposób bezpośredni i otwarty np. ,,Czy chcesz mi powiedzieć, że myślisz o śmierci/samobójstwie?” 11) Nie bój się ciszy 12) Przedstaw swoje najbliższe zamiary. Jeśli brakuje Ci siły, kompetencji nie bój się poprosić o pomoc innego nauczyciela, pedagoga, psychologa 13) W sytuacji szczegółowych planów lub podjętych już prób powiadom natychmiast pogotowie ratunkowe (psychiatryczne) i/lub policję 14) Poinformuj o sytuacji rodziców 15) W przypadku potwierdzenia występowania u dziecka myśli/planów samobójczych rodzic powinien udać się z dzieckiem na badanie psychologiczne i psychiatryczne (depresja?) 16) Sprawdzenie po tygodniu czy rodzic podjął jakiś działania, jeśli nie należy sytuacje traktować jako zaniedbanie ze strony rodzica/opiekuna

53 W profilaktyce samobójstw nauczyciele i inni członkowie personelu szkolnego stają przed wyzwaniem - w tej pracy podstawowe znaczenie ma: − rozpoznanie uczniów z zaburzeniami osobowości i zaproponowanie im pomocy psychologicznej, − nawiązanie bliższych kontaktów z młodymi ludźmi w rozmowach z nimi oraz staranie się, by ich zrozumieć i udzielić pomocy, − zmniejszenie ich negatywnych emocji wynikających ze stresu psychicznego, − zwracanie uwagi i nauczenie się, jak w wypowiedziach i/lub w zmianie zachowania niewerbalnego wcześnie rozpoznawać sygnały ostrzegające o samobójstwie, − pomaganie w nauce uczniom o mniejszych umiejętnościach, − zwracanie uwagi na przypadki wagarowania, − destygmatyzacja choroby psychicznej i eliminowanie używania alkoholu i narkotyków, − kierowanie uczniów na leczenie zaburzeń psychicznych oraz leczenie odwykowe w przypadkach nadużywania alkoholu i narkotyków, − ograniczenie dostępu uczniów do środków umożliwiających popełnienie samobójstwa: trujących i śmiercionośnych leków, pestycydów, broni palnej i innej, itd., − zapewnienie w miejscu pracy, nauczycielom i innym członkom personelu szkoły dostępu do metod zmniejszania ich stresu zawodowego.

54 ĆWICZENIE - PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ AUTODESTRUKCYJNYCH

55 Bibliografia Abraham, S., Llevelyn-Jones, D. (1997). Bulimia i anoreksja. Warszawa: Prószyński i Spółka. Babiker G.,Arnold L. (2003). Autoagresja. Mowa zranionego ciała. Gdańsk GWP. Cierpiałowska, L. (red.) (2008). Oblicza współczesnych uzależnień. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Goodman R.,Scott S. (2000). Psychiatria dzieci i młodzieży, Wrocław Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner. Habrat, B. (2006). Zaburzenia psychiczne spowodowane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. W: A. Bilikiewicz (red.), Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. (s ). Warszawa: Wydawnictwo lekarskie PZWL. Józefik, B. (1999). Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kozak, S. (2007). Patologie wśród młodzieży. Leczenie i profilaktyka. Warszawa: Difin O’Connor R., Sheehy N. (2002). Zrozumieć samobójcę. Gdańsk GWP Suchańska A., Babiker G. (2003). Samouszkodzenia. Istota, uwarunkowania, terapia. Poznań. Wydawnictwo Naukowe Bogucki Szymańska J. (2012). Zapobieganie samobójstwom dzieci i młodzieży. Poradnik dla pracowników szkół i placówek oświatowych oraz rodziców. Warszawa: ORE. Żechowskiego C., Namysłowskiej. I. Kulturowe i psychologiczne koncepcje samouszkodzeń. (Psychiatria Polska, 2008/5) X&ei=SotjVdzcMsX9UuGpgaAO&ved=0CAYQ_AUoAQ X&ei=SotjVdzcMsX9UuGpgaAO&ved=0CAYQ_AUoAQ#tbm=isch&q=zaburzenia+od%C5%BCywiania X&ei=SotjVdzcMsX9UuGpgaAO&ved=0CAYQ_AUoAQ#tbm=isch&q=uzale%C5%BCnienia