Urazy głowy u dzieci Opracował: Michał Gogolewski

Prezentacja na temat: "Urazy głowy u dzieci Opracował: Michał Gogolewski"— Zapis prezentacji:

1 Urazy głowy u dzieci Opracował: Michał Gogolewski
SKN Chirurgii Dziecięcej przy I Katedrze i Klinice Kardiochirurgii i Chirurgii Ogólnej Dzieci Akademii Medycznej w Warszawie

2 Fakty (USA) dzieci rocznie zgłasza się do IP z powodu urazu głowy dzieci jest z tego powodu przyjmowanych do szpitala dzieci umiera z powodu urazu głowy U 1/3 osób po urazie głowy średniego i znacznego stopnia stwierdza się następstwa neurologiczne i psychologiczne Straty z powodu przyszłej niezdolności do pracy szacuje się na 8 mld. dolarów Na podst. Dietrich A.M. i wsp.: Pediatric head injuries: can clinical factors reliably predict an abnormality on computed tomography? Ann.Emerg. Med., 1993; Bruce D.A.: Head injuries in the pediatric population. Curr. Prob. Pediat., 1990; Ghajar J., Hariri R.J.: Management of pediatric head injury. Pediat. Clin. N. Amer., 1992; Division of Injury Control, Center for Environmental Health and Injury Control, Centers for Disease Control. Childhood injuries in the United States. Amer. J. Dis. Child., 1990;

3 Fakty (Polska) Główna przyczyna śmierci i kalectwa osób w wieku lat. Jeden z największych wskaźników śmiertelności z tego powodu w Europie! 100 pacjentów rocznie hospitalizowanych z powodu obrażeń mózgowo-czaszkowych w AM Gdańsk Dlaczego? Brak odpowiednich przepisów (np. foteliki w samochodzie) Brak lub niefachowa pierwsza pomoc na miejscu wypadku Większość pacjentów z urazami głowy trafia na oddziały ogólnochirurgiczne. Brak dostępu do odpowiednich metod diagnostycznych (USG, CT)

4 Przyczyny (w zależności od wieku) (1)
Wiek (lata) Najczęstsza przyczyna urazów Najczęstsza przyczyna ciężkich urazów Uwagi =<2 upadki przemoc w stosunku do dzieci (zespół dziecka maltretowanego) ciężkie urazy rzadko występują przypadkowo wypadki komunikacyjne dzieci nieodpowiednio zabezpieczone w czasie transportu 2-5 większość to nieodpowiednio zabezpieczone w czasie transportu dzieci, ale zwiększa się częstość potrąceń pieszych

5

6 Przyczyny (w zależności od wieku) (2)
Wiek (lata) Najczęstsza przyczyna urazów Najczęstsza przyczyna ciężkich urazów Uwagi 6-12 upadki wypadki komunikacyjne potrącenia pieszych kierowcy pojazdów rowery, motorowery, pojazdy terenowe, deskorolki, łyżworolki >12 (młodzież) wypadki komunikacyjne, pobicie kierowcy, znacznie częściej mieszkańcy biednych dzielnic miast urazy sportowe Na podst.:Bruce D.A.: Head injuries in the pediatric population. Curr. Prob. Pediat., 1990; Zimmerman R.A., Bilaniuk L.T.: Pediatric head trauma. Neuroimaging Clinics of North America, 1994;

7

8

9 Rozwój i odrębności anatomiczne OUN dziecka
W ciągu pierwszych 3 lat życia rozwój OUN postępuje w takim samym tempie jak w życiu łonowym. Proces mielinizacji w pierwszym roku życia przebiega szybko, następnie postępuje wolniej i trwa do drugiej dekady życia. Czaszka niemowlęcia jest cienka i łatwo ulega odkształceniom

10 Porównanie anatomii niemowląt i dorosłych
Porównywany parametr Niemowlę Dorosła osoba Znaczenie dla niemowlęcia wielkość głowy w stosunku do reszty ciała duża mała przesunięty ku górze środek ciężkości u niemowląt: skłonność do urazów głowy szyja słabe mięśnie mocne mięśnie słabe podparcie głowy: podatność na urazy związane z działaniem sił przyspieszenia lub opóźnienia kości czaszki cienkie grube słaba ochrona mózgu szwy czaszkowe niezarośnięte zarośnięte mogą ułatwiać zwiększenie objętości mózgowia mielinizacja niezakończona zakończona większa podatność, zwiększona wrażliwość na działanie sił ścinających, mniejsza wrażliwość na uszkodzenia z odkształcenia przestrzeń podpajęczynówkowa naczynia zespalające wrażliwe na zerwanie: łatwo dochodzi do krwotoku

11

12

13 Różnice anatomiczne – znaczenie kliniczne
Wymienione różnice przyczyniają się do wolniejszego narastania objawów zwiększonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego Krwiaki powłok czaszki i wewnątrzczaszkowe mogą prowadzić do niedokrwistości, hipowolemii i niedotlenienia tkanki mózgowej

14 Patofizjologia przestrzeni wewnątrzczaszkowej
Reguła Monro i Kelliego Czaszka stanowi zamkniętą przestrzeń z trzema przedziałami: Mózg Krew Płyn mózgowo-rdzeniowy

15 Patofizjologia przestrzeni wewnątrzczaszkowej
Co z tego wynika? Zwiększenie objętości jednego z przedziałów lub pojawienie się czwartego (guza) musi towarzyszyć zmniejszenie objętości pozostałych elementów, albo... Dochodzi do wzrostu CWC Jeżeli podwyższone CWC utrzymuje się dochodzi do zmniejszenia ukrwienia mózgu Prowadzi to niedotlenienia, a następnie uszkodzenia i śmierci komórek nerwowych.

16 Ciśnienie wewnątrzczaszkowe
CPM = SCT – CWC CPM – ciśnienie perfuzyjne mózgu SCT – średnie ciśnienie tętnicze CWC – ciśnienie wewnątrzczaszkowe

17 Klasyfikacja Uraz pierwotny Wtórne uszkodzenie mózgu
Def.: nieodwracalne uszkodzenie komórek nerwowych w czasie wypadków – wynik bezpośredniego uderzenia lub działania sił przyspieszenia/opóźnienia. Wtórne uszkodzenie mózgu Def.: martwica i uszkodzenie pierwotnie zdrowych neuronów, które nie ucierpiały podczas wypadku, ale uległy uszkodzeniu w wyniku następstw urazu pierwotnego

18 Przyczyny wtórnego uszkodzenia mózgu
Leczenie polega na zapobieganiu wtórnym uszkodzeniom mózgu!!! Przyczyny wtórnego uszkodzenia mózgu Leczenie = zapobieganie wtórnym uszkodzeniom mózgu Niedokrwienie Hipoksja Anoksja hiperkapnia

19 Urazy głowy – podział Uszkodzenie powłok czaszki
Złamania kości czaszki Wstrząśnienie mózgu Stłuczenie mózgu Stłuczenie pnia mózgu Krwotoki wewnątrzczaszkowe

20 Uszkodzenie powłok czaszki
Najczęściej – rany owłosionej skóry głowy Mogą być przyczyną obfitego krwotoku! Szczególnie istotne u małych dzieci (ilość krwi krążącej to zaledwie 85ml/kg!!!). Postępowanie: Dokładne umycie rany Usunięcie ciał obcych Sprawdzenie, czy nie doszło do uszkodzenia czepca ścięgnistego lub złamania kości pokrywy czaszki Zszycie rany – hemostaza Ewentualnie – profilaktyka przeciwtężcowa

21 Uszkodzenie powłok czaszki - obrzęk tkanek miękkich
krwiaki powłok (i wewnątrzczaszkowe) u małych dzieci mogą prowadzić do znacznej niedokrwistości, hipowolemii i niedotlenienia tkanki mózgowej!!! Obrzęk spowodowany zakażeniem Obrzęk pourazowy: Krwiak pod czepcem ścięgnistym Krwiak podokostnowy – (ograniczony do jednej kości) Przedgłowie Torbiel porencefaliczna Przepuklina opon miękkich (leptomeningealna)

22 Złamania kości czaszki - podział
Liniowe „rosnące” (torbiele leptomeningealne) Kości podstawy czaszki Z wgnieceniem Złożone Z rozejściem szwów czaszkowych

23

24 Złamania liniowe Zwykle nie wywołują powikłań
Zwykle nie wymagają leczenia Świadczą o dużej sile urazu!!! Należy zawsze wykluczyć uszkodzenia struktur wewnątrzczaszkowych!!! Złamanie przebiegające przez piramidę k. skroniowej ►uszkodzenie t. oponowej ► krwiak nadtwardówkowy

25 Złamania „rosnące” - leptomeningealne
Występują wyłącznie u dzieci do 4-go roku życia Rozwijają się zwykle 3-6 miesięcy po wystąpieniu złamanie liniowego Dochodzi do rozerwania opony twardej Udzielone tętnienie PMR prowadzi do rozszerzania brzegów szczeliny i powiększania ubytku kostnego Mogą być przyczyną napadów drgawkowych i innych zaburzeń neurologicznych Powinny być leczone chirurgicznie

26 Złamanie kości podstawy czaszki
Najczęściej dotyczą części podstawnych kości: Czołowej Sitowej Klinowej Skroniowej Potylicznej U 40% dzieci nie stwierdza się zmian radiologicznych Objawy kliniczne zależą od lokalizacji złamania

27 w obrębie przedniego dołu czaszki
Złamanie w obrębie przedniego dołu czaszki

28 Złamanie kości podstawy czaszki - złamania w obrębie przedniego dołu czaszki
Objawy Wyciek wodnistej wydzieliny z nosa Krwiak okularowy Anosmia Porażenie ruchów gałek ocznych

29 Złamanie kości podstawy czaszki - złamanie w obrębie środkowego dołu czaszki
Objawy Haemotympanum Wyciek z ucha Niedosłuch przewodzeniowy Zawroty głowy Wylew podskórny w obrębie wyrostka sutkowego

30 Złamanie kości podstawy czaszki - złamanie w obrębie tylnego dołu czaszki
Mogą spowodować ucisk na pień mózgu!!! Objawy Zaburzenia oddychania Spadek ciśnienia tętniczego tachykardia

31 Złamanie kości podstawy czaszki
Późnym powikłaniem może być zapalenie opon mózgowych i mózgu Większość chorych wymaga jedynie godzinnej obserwacji W przypadku wycieku – wskazane jest podawanie antybiotyków Wg. Kadisha i wsp.hospitalizacja nie jest konieczna jeśli wynik GSC = 15 punktów i CT nie wykazuje zmian

32 Złamania z wgnieceniem kości
Podział Złamanie typu „piłeczki ping-pongowej” (proste) Złamanie złożone Niebezpieczne, gdy głębokość na którą odłamki uległy wgłobieniu jest większa od grubości kości (ryzyko uszkodzenia opony twardej)

33

34 Złamania z wgnieceniem kości - złamanie typu „piłeczki ping-pongowej”
Występują u niemowląt Dochodzi do deformacji, a nie złamania kości W wyjątkowych sytuacjach (zwykle kosmetycznych) wymagają interwencji chirurgicznej

35 Złamania z wgnieceniem kości - złamania złożone (otwarte)
Dochodzi do przerwania ciągłości skóry czaszki Zwykle mają przebieg liniowy Wymagają chirurgicznego opracowania rany

36 Złamania liniowe Występują wyłącznie u dzieci do 4-go roku życia
Najczęściej dochodzi do rozejścia szwu węgłowego Wymagają leczenia jeżeli dojdzie do przepukliny opon miękkich

37 Wstrząśnienie mózgu Jedno z najczęstszych następstw urazu głowy
Def: pourazowe zaburzenie stanu świadomości, które może łączyć się z utratą przytomności

38 Wstrząśnienie mózgu - objawy
Najbardziej typowe objawy to: Zaburzenia orientacji Zmniejszona zdolność koncentracji Zaburzenia spójnego, logicznego myślenia Niezdolność do wykonania serii celowych ruchów Splątanie - rzadko Niepamięć wsteczna

39 Wstrząśnienie mózgu - objawy
U dzieci do 2-go roku życia najbardziej charakterystyczne jest: Krótkotrwała utrata kontaktu z otoczeniem Wymioty Senność Bladość skóry

40 Wstrząśnienie mózgu - objawy
wpatrywanie się w dal (nieobecny wyraz twarzy)   opóźniona reakcja słowna i ruchowa (opóźnione odpowiedzi na pytania lub wykonywanie poleceń)   zmieszanie i niezdolność skupienia uwagi (pacjent łatwo rozprasza się, jest niezdolny do wykonywania normalnych czynności)   dezorientacja (idzie w złym kierunku, nieświadomość miejsca i czasu)   niewyraźna i niespójna mowa (bezładne lub niezrozumiałe wypowiedzi)   brak koordynacji ruchów (potykanie się, niezdolność poruszania się w linii prostej)   nieadekwatne do sytuacji zachowania emocjonalne (płacz bez powodu, silne pobudzenie)   zaburzenia pamięci (chory wielokrotnie zadaje te same pytania, na które już wcześniej otrzymał odpowiedzi, niezdolność do zapamiętania i przypomnienia trzech słów lub przedmiotów po 5 minutach)   jakikolwiek okres utraty przytomności (śpiączka porażenna, brak odpowiedzi na bodźce)

41 Wstrząśnienie mózgu - objawy
wczesne (minuty i godziny po urazie) ból głowy zawroty głowy brak świadomości otoczenia nudności i wymioty

42 Wstrząśnienie mózgu - objawy
późne (dni i tygodnie po urazie) uporczywy ból głowy o niewielkim nasileniu zawroty głowy, uczucie pustki w głowie zaburzenia zdolności koncentracji zaburzenia pamięci łatwa męczliwość rozdrażnienie, niski próg frustracji nietolerancja jasnego światła, trudności w ogniskowaniu wzroku nietolerancja głośnych dźwięków, czasem dzwonienie w uszach lęk i(lub) depresja zaburzenia snu

43 Wstrząśnienie mózgu - podział
Stopień 1 przejściowe ograniczenie świadomości (splątanie) brak utraty przytomności objawy wstrząśnienia mózgu lub zaburzenia przytomności ustępują w ciągu 15 min Stopień 2 przejściowe ograniczenie świadomości objawy wstrząśnienia mózgu lub zaburzenia stanu świadomości utrzymują się dłużej niż 15 min Stopień 3 jakikolwiek epizod utraty przytomności, zarówno krótki (sekundy), jak i długi (minuty)

44 Wstrząśnienie mózgu „Zespół drugiego uderzenia”
U chorego z objawami dochodzi do przekrwienia mózgu lub utraty autoregulacji przepływu mózgowego Złośliwy obrzęk i zwiększenie CWC

45 Wstrząśnienie mózgu Zwykle dochodzi do samoistnego ustąpienia objawów
Często postępowanie (WM 1 i 2 stopnia) polega na podaniu paracetamolu i dokładnej obserwacji Jeżeli utrata przytomności była dłuższa niż 5 min. należy dziecko hospitalizować i wykonać CT głowy. Do WM dochodzi podczas uprawiania sportów kontaktowych Knock-out w sportach walki polega na doprowadzeniu przeciwnika do wstrząśnienia mózgu 3 stopnia!!!

46

47 Wstrząśnienie mózgu - kiedy powrót do sportu?
Stopień wstrząśnienia mózgu Czas powrotu do zajęć (tyg.)* wielokrotne wstrząśnienie 1. stopnia 1 wstrząśnienie 2. stopnia wielokrotne wstrząśnienie 2. stopnia 2 wstrząśnienie 3. stopnia - krótka utrata przytomności (sekundy) wstrząśnienie 3. stopnia - dłuższa utrata przytomności (min) wielokrotne wstrząśnienie 3. stopnia co najmniej 4, zależnie od decyzji lekarza * Pod warunkiem, że nie występują objawy kliniczne, a wynik badania neurologicznego w spoczynku i w ruchu jest prawidłowy.

48 Stłuczenie mózgu Najczęściej stwierdzane w CT urazowe uszkodzenie mózgu Dochodzi do wynaczynienia krwi!!! Najczęściej stłuczeniu ulegają płaty skroniowe i płaty czołowe (część nadoczodołowa)

49 Stłuczenie mózgu - objawy kliniczne
Utrata przytomności Zaburzenia siły mięśniowej lub czucia Zaburzenia widzenia Objawy ogniskowe (drgawki)

50 Stłuczenie mózgu - powikłania
Obrzęk mózgu Krwotok w miejscu stłuczenia Krwiaki śródczaszkowe!!! Wystąpić mogą nawet 5-10 dni po urazie Stłuczenia nie leczy się chirurgicznie

51 Stłuczenie pnia mózgu Objawy:
Głęboka śpiączka (czasem poprzedza ją patologiczne pobudzenie) Rozkojarzenie wegetatywne Sztywność odmóżdżeniowa Porażenie opuszki Zespoły apaliczne Śpiączka przewlekła Osłupienie Mutyzm akinetyczny

52 Krwotoki wewnątrzczaszkowe
Krwiaki nadtwardówkowe Krwiaki podtwardówkowe Krwiaki śródmózgowe CPM = SCT – CWC

53

54 Krwiaki nadtwardówkowe
Zbiornik krwi powstaje między oponą twardą i kością Najczęściej powstaje po złamaniu kości skroniowej (po wewnętrznej pow. kości przebiega t. oponowa środkowa) Dotyczy starszych dzieci (po 2 r. ż.) (do 2 r.ż. t. jest zrośnięta z kością) Zwykle krwotok tętniczy (choć 25% obserwuje się krwotoki żylne)

55 Krwiaki nadtwardówkowe - obraz kliniczny
Obraz kliniczny zależy od wieku Nastolatki Po wstępnym okresie zaburzeń świadomości spowodowanych wstrząśnieniem mózgu może dojść do intervalum lucidum – stanu pełnej świadomości, a następnie dochodzi do nagłego pogorszenia stanu dziecka spowodowanego wzrostem CWC

56 Krwiaki nadtwardówkowe - obraz kliniczny
Niemowlęta Objawy są zmienne i nieswoiste Uwypuklenie ciemiączka Rozejście szwów czaszkowych Niedokrwistość Wstrząs

57 Krwiaki nadtwardówkowe - obraz kliniczny
Dzieci starsze Objawy związane ze wzrostem CWC Zaburzenia świadomości Objawy ogniskowe Porażenie niedowład połowiczy poszerzenie źrenicy po stronie urazu zaburzenia postawy Osłabienie siły mięśniowej po stronie przeciwnej do urazu

58 Krwiaki nadtwardówkowe - obraz kliniczny
Najważniejszym objawem we wszystkich grupach wiekowych jest stopniowe pogarszanie się stanu świadomości dziecka!!!

59 Krwiaki nadtwardówkowe
Nieleczone CWC prowadzi do: Wgłobienia mózgu pod namiot móżdżku Zatrzymania oddechu i krążenia Objawy narastania krwiaka pochodzenia tętniczego rozwijają się w ciągu kilku godzin (żylnego – kilku dni)

60 Krwiaki nadtwardówkowe
STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA Widoczny w CT (zmiana o soczewkowatym kształcie i zwiększonej gęstości) Wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej!!!* *jeżeli krwiak jest za mały do interwencji chirurgicznej należy wykonać kontrolne CT

61 Krwiaki podtwardówkowe
Zbiornik krwi w przestrzeni podtwardówkowej Zwykle zawiera krew żylną Często współistnieje uszkodzenie kory mózgowej Zwykle powstaje w wyniku ciężkiego urazu głowy

62 Krwiaki podtwardówkowe - objawy, postępowanie
Objawy zależą od: siły urazu Lokalizacji krwiaka Czasu (od urazu) W CT: sierpowata, hiperdensyjna zmiana przy powierzchni mózgu, Graniczy z ogniskiem stłuczenia mózgu Zmiany charakterystyczne dla obrzęku mózgu Postępowanie: Chirurgiczne usunięcie Jeżeli jest za mały – koniecznie kontrolne CT!!!

63 Krwiaki śródmózgowe Następstwo stłuczenia kory mózgowej
Wynik BARDZO CIĘŻKIEGO URAZU Objawiają się nasilonymi zaburzeniami neurologicznymi Zwykle leczy się zachowawczo

64 Postępowanie w urazach głowy u dzieci
Wytyczne Emergency Paediatrics Section of the Canadian Pediatric Society (CPS) January 2002

65 Pediatric Trauma Score
Assessment %2 %1 !1 Weight (kg) >20 10–20 <10 Airway normal maintained with suctioning maintained with jaw thrust or adjunct Systolic BP (or central pulse) >90 (strong CP) 50–90 (weak CP) <50 (very weak CP) Central nervous system (AVPU) Awake (A, alert) Obtunded (V or P) Coma (U, unresponsive) Open wound None Minor (small lacerations) Major (penetrating wounds to chest or abdomen) Skeletal trauma none closed fracture open/multiple fractures Adapted from Tepas JJ III, Mollitt DL, Talbert JL. “The Pediatric Trauma Score as a Predictor of Injury Severity in the Injured Child.” J Ped Surg 24(1987):14B18

66 Kolejność postępowania
ABC Kontrola ciśnienia wewnątrzczaszkowego Wywiad i badanie przedmiotowe z uwzględnieniem dokładnego badania neurologicznego Klasyfikacja ciężkości urazu Dalsze postępowanie w zależności od ciężkości urazu

67 ABC Przed przystąpieniem do oceny neurologicznej pacjenta należy zawsze ocenić funkcje układu oddechowego i układu krążenia. Niestabilność oddechowo-krążeniowa może być następstwem: Urazu wewnątrzczaszkowego Nadciśnienia wewnątrzczaszkowego (  CWC) Urazu w obrębie jamy brzusznej lub klatki piersiowej

68 Kontrola ciśnienia wewnątrzczaszkowego
Wzrost CWC powyżej 20mmHg jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowego i agresywnego leczenia

69 Wczesne wskazówki mogące świadczyć o zwiększeniu CWC
Obniżenie o >2 punkty oceny wg. GCS Zmiany lub nieprawidłowości w odruchach źrenic na światło Nieprawidłowy rytm oddychania Objawy niedotlenienia Napady drgawek

70 Objawy zwiększonego CWC
Zaburzenia połykania Piskliwy płacz Podwójne widzenie Obrzęk tarcz n.II (późny objaw) Sztywność karku - SAH Niemowlęta Uwypuklenie ciemienia Objaw zachodzącego słońca Zaburzenia zachowania Wymioty Zaburzone spojrzenie ku górze (niedowład n. VI) Dzieci w wieku przedszkolnym Bóle głowy Nudności

71 Leczenie zwiększonego CWC
Zapewnić kontrolowaną hiperwentylację (pCO2 powinno wynosić 25 – 30 mmHg) – unikać stanów hipoksemi i hiperkapni (zwiększa przepływ) Unieść głowę o 30 – 45° (jeżeli nie doszło do urazu kręgosłupa) Ułożyć pacjenta w tzw. pozycji pośredniej Ograniczyć płyny do 60% zapotrzebowania (za wyjątkiem wstrząsu) (nie używać 5% glukozy, płynu Ringera i 0,9%NaCl) Wdrożyć leczenie diuretykami (w przypadku pogorszenia stanu pacjenta) Mannitol 0,5 – 1g/kg i.v. Furosemid 1-2mg/kg

72 U dziecka po ciężkim urazie powinna unikać się hipertermii ponieważ zwiększony metabolizm mózgu może spowodować jego wtórny uraz.

73 Wywiad Cel: Określenie ciężkości urazu wewnątrzczaszkowego i określenie ryzyka urazu wtórnego Identyfikacja urazów innych okolic ciała, które mogą pogarszać stan pacjenta lub prowadzić do zgonu

74 Wywiad Mechanizm urazu Czas, który upłynął od urazu
Utrata przytomności: tak czy nie Jak długo Ile razy

75 Wywiad Inne objawy sugerujące ciężkie urazy: Niepamięć wsteczna
Podrażnienie Śpiączka Bladość pobudzenie

76 Badanie przedmiotowe Określenie czynności życiowych (oddech, czynność serca) Badanie w kierunku złamań czaszki: Haemotympanum Krwiak okularowy Otorrhea/ rhinorrhea Uraz drążący

77 Badanie neurologiczne
Glasgow Coma Scale i mGCS Odruchy źrenic Badanie czynności nerwów czaszkowych Ruchomość kończyn Odruch podeszwowy

78 Glasgow Coma Scale Czynność podlegająca ocenie Najlepsza odpowiedź
Punktacja otwieranie oczu spontaniczne 4 na bodźce słowne 3 na ból 2 brak reakcji 1

79 Glasgow Coma Scale c.d. Czynność podlegająca ocenie
Najlepsza odpowiedź Punktacja odpowiedź słowna zorientowany 5 splątany 4 niewłaściwe słowa 3 niezrozumiałe dźwięki brak reakcji 2

80 Glasgow Coma Scale c.d. Czynność podlegająca ocenie
Najlepsza odpowiedź Punktacja odpowiedź ruchowa spełnia polecenia 6 lokalizuje bodźce bólowe 5 reakcja wycofania w odpowiedzi na ból 4 reakcja zgięciowa w odpowiedzi na ból 3 reakcja wyprostna w odpowiedzi na ból 2 brak reakcji 1

81 Glasgow Coma Scale w modyfikacji dla niemowląt
Czynność podlegająca ocenie Najlepsza odpowiedź Punktacja otwieranie oczu spontaniczne 4 na polecenie słowne 3 na ból 2 brak reakcji 1

82 Glasgow Coma Scale w modyfikacji dla niemowląt
Czynność podlegająca ocenie Najlepsza odpowiedź Punktacja odpowiedź werbalna gruchanie i gaworzenie 5 płacze, niespokojne 4 płacz na bodźce bólowe 3 jęczy na bodźce bólowe 2 brak reakcji 1

83 Glasgow Coma Scale w modyfikacji dla niemowląt
Czynność podlegająca ocenie Najlepsza odpowiedź Punktacja odpowiedź ruchowa normalne, spontaniczne ruchy 6 reakcja wycofania na dotyk 5 reakcja wycofania w odpowiedzi na ból 4 Nieprawidłowa reakcja zgięciowa 3 Nieprawidłowa reakcja wyprostna 2 brak reakcji 1

84 Klasyfikacja ciężkości urazu
Bazuje na danych zebranych z wywiadu oraz badania przedmiotowego i neurologicznego Dalsze postępowanie zależy od klasyfikacji urazu głowy Dane uzyskane z oceny w GCS pomagają w dostosowaniu leczenia i przewidywania efektów leczenia

85 Klasyfikacja ciężkości urazu wewnątrzczaszkowego
Lekki uraz (mild) Bezobjawowy Lekki ból głowy 3 lub mniej epizody wymiotów GCS = 15 Utrata przytomności na krócej niż 5 minut

86 Klasyfikacja ciężkości urazu wewnątrzczaszkowego
Średni (moderate) Utrata przytomności >5 minut Narastająca ospałość Narastający ból głowy Wymioty >3 epizodów lub skojarzone z innymi objawami Niepamięć wsteczna Drgawki Uraz wieloogniskowy (wielonarządowy) Poważny uraz twarzy Objawy złamania kości podstawy czaszki Możliwy uraz penetrujący lub wgniecenie kości czaszki GCS punktów

87 Klasyfikacja ciężkości urazu wewnątrzczaszkowego
Ciężki (severe) GCS <10 lub obniżenie wyniku o >2 punkty nie spowodowane drgawkami lekami/narkotykami obniżoną perfuzją mózgu Czynnikami metabolicznymi Objawy ogniskowe Penetrujący uraz czaszki Wyczuwalne wgniecenie kości czaszki Towarzyszące złamanie kości czaszki

88 Wszelkie postępowanie rozpoczynamy od zapewnienia właściwych parametrów krążeniowo-oddechowych oraz leczenia nadciśnienia wewnątrzczaszkowego. Dopiero po tym można myśleć o transporcie i dalszym leczeniu chorego.

89 Dziecko z lekkim urazem głowy
Może być leczone w domu pod warunkiem, że można liczyć na opiekuna dziecka Opiekun dziecka powinien być poinformowany (patrz wzory ulotek) o objawach, które powinny być niepokojące

90 Dziecko z lekkim urazem głowy - informacje dla opiekuna dziecka
Jeżeli któryś z niżej podanych objawów pojawi się w ciągu 72 godzin – zgłoś się natychmiast na Izbę Przyjęć: Nie obserwowane wcześniej zachowanie Dezorientacja co do miejsca i czasu Niemożność obudzenia dziecka Narastający ból głowy Drgawki Niespotykana wcześniej apatia i senność Wymioty więcej niż 2-3 razy

91 Dziecko z lekkim urazem głowy - informacje dla opiekuna dziecka
Twoje dziecko doznało niewielkiego urazu głowy. Obserwacja w szpitalu nie jest konieczna, jednak należy przedsięwziąć następujące środki bezpieczeństwa: - dziecko może spać, ale ktoś musi je budzić co 2 godziny przez pierwszą dobę; - dziecko powinno wiedzieć, jak się nazywa i gdzie się znajduje. Zgłoś się natychmiast z dzieckiem do szpitala, jeśli w ciągu kilku następnych dni zauważysz jeden z następujących objawów: - silny ból głowy nie ustępujący po podaniu środka przeciwbólowego, - wymioty więcej niż 2-3 razy, - zaburzenie świadomości, zmiany osobowości lub niepokój, - nasilające się osłabienie lub senność, - utrata przytomności lub drgawki, - nieprzemijające rozdrażnienie, - zaburzenia równowagi lub trudności w wykonywaniu ruchów dowolnych lub zaburzenia koordynacji, - wyciek przeźroczystej lub krwistej wydzieliny z nosa. Uraz głowy może być przyczyną bólu głowy, osłabienia, zawrotów głowy, nudności i depresji, które utrzymują się do 7 dni lub nawet dłużej po urazie. Objawy te ustąpią szybciej, jeśli dziecko będzie leżało w łóżku i otrzyma łagodne leki przeciwbólowe. Jeżeli którykolwiek z wymienionych powyżej objawów utrzymuje się dłużej niż tydzień, Twoje dziecko może wymagać dalszej opieki medycznej. Proszę zadzwonić do szpitala lub lekarza pierwszego kontaktu, jeśli mają Państwo jakiekolwiek obawy związane ze stanem dziecka po urazie głowy.

92 Średnio-ciężki uraz głowy
Konieczna jest przynajmniej 6 godzinna obserwacja dziecka po urazie Jeżeli objawy nie narastają dziecko może być wypisane do domu (należy poinformować opiekuna o obserwacji dziecka!!!) Jeżeli powyższe kryteria nie są spełnione okres obserwacji w szpitalu powinien być wydłużony do 24 godzin. CT i konsultacja neurochirurgiczna może być konieczna jeśli stan dziecka nie poprawia się albo się pogarsza Jeżeli lekarz ma jakiekolwiek wątpliwości, co do stanu dziecka i możliwości jego leczenia, powinien zawsze skonsultować się ze specjalistą z ośrodka referencyjnego

93 Ciężki uraz głowy Należy zawsze zadbać o stabilizację krążeniowo-oddechową i podjąć działania mające na celu obniżenie CWC Dziecko powinno zawsze trafić do ośrodka referencyjnego

94 Badania obrazowe Badaniem z wyboru jest CT (u małych dzieci USG)
CT ujawnia złamania kości czaszki (RTG czaszki nie jest więc konieczne)

95 CT - wskazania Odchylenia w badaniu neurologicznym GCS<15 punktów
Niepamięć wsteczna Utrata przytomności Wymioty Drgawki Niemożliwe do wykonania badanie neurologiczne Podejrzenie złamania kości czaszki

96 UWAGA! W przypadku podejrzenia upojenia alkoholowego lub zespołu dziecka maltretowanego należy sprawdzić dokumentację pacjenta w celu właściwego opisu zdjęć CT.

97 Rokowanie Zależy od ciężkości urazu
U dzieci częste są zmiany zachowania Często pozostają objawy: Długotrwałe zaburzenia pamięci Drgawki Zaburzenia emocjonalne i psychospołeczne

98