NEGATYWNE POSTAWY SPOŁECZNE

Prezentacja na temat: "NEGATYWNE POSTAWY SPOŁECZNE"— Zapis prezentacji:

1 NEGATYWNE POSTAWY SPOŁECZNE
EKSKLUZJA, MARGINALIZACJA I NIETOLERANCJA WOBEC NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Autor: Iwona Poremba

2 „Bardziej niewidomi są ci, którzy boją się patrzeć
„Bardziej niewidomi są ci, którzy boją się patrzeć. Bardziej głusi ci, którzy nie chcą słuchać” /T. Hanejko/

3 Życie ludzkie jest wędrowaniem. Każdy z nas idzie jakąś drogą
Życie ludzkie jest wędrowaniem. Każdy z nas idzie jakąś drogą. Kieruje się jakimiś znakami, światłami. Czasem błądzi, zbacza z drogi, znowu ją odnajduje, powraca.

4 Czasem jest bardzo zmęczony, szuka schronienia, odpoczywa, nabiera sił,
znów idzie. Dźwiga nieraz na tej drodze ciężary, trudzi się, męczy.

5 Wiele jednak zależy od naszych postaw !
Osoby niepełnosprawne też się trudzą, męczą na swej drodze życiowej. Wszyscy powinniśmy sterować statkiem nadziei, gdyż do tego jesteśmy stworzeni. Wiele jednak zależy od naszych postaw !

6 Postawy to względnie stałe skłonności do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania się człowieka do dowolnego obiektu i przedmiotu, zdarzenia, idei, innej osoby, grup społecznych

7 Gdy dr Ryszard Szarfenberg z Uniwersytetu Warszawskiego zapytał respondentów o ich opinię na temat przyczyn wykluczenia społecznego, główną przyczyną, o której wspominano była niesprawiedliwość w społeczeństwie i brak zrozumienia i akceptacji dla innych.

8 Spostrzeganie i eksponowanie wyolbrzymionych wad i braków niektórych osób, przyczynia się do lekceważenia tych osób,m ucieczki od nich a nawet do ograniczania im praw. Są to negatywne postawy wobec osób niepełnosprawnych.

9 Postawą negatywną jest więc postawa odrzucenia
Postawą negatywną jest więc postawa odrzucenia. Manifestuje się ona takimi zachowaniami jak: agresywność, zawiść, nieufność, podejrzliwość, poczucie wyższości.

10 Postawy odrzucenia kształtują się w toku trzech etapów:
Uprzedzenie do danej osoby Brak komunikacji i dystans prowadzący aż do izolowania się od niej Wrogość wyrażająca się w dyskryminacji

11 Najczęstsze postawy wobec niepełnosprawnych są ambiwalentne i wahają się od niechęci na widok i do kontaktowania się z osobami niepełnosprawnymi poprzez współczucie i życzliwość do pełnej akceptacji i życzliwości wobec nich. /Helena Larkowa/

12 Przyczyną negatywnych postaw ludzi zdrowych wobec osób niepełnosprawnych są negatywne doświadczenia, brak wzajemnej komunikacji oraz dezinformacja. Wg. Badań A. Sękowskiego predyspozycje intelektualne na wysokim poziomie sprzyjają pozytywnym postawom wobec niepełnosprawnych. Duża refleksyjność niesie ze sobą wnikliwą i bardziej obiektywną ocenę cech osób niepełnosprawnych, ich możliwości i ograniczeń. Wysoka samoocena, jest dobrym predykatorem postaw wobec osób niepełnosprawnych.

13 Na postawy negatywne wobec niepełnosprawnych wpływ ma niska inteligencja, niski poziom zdolności twórczych oraz impulsywność. Cechą warunkującą postawę negatywną jest niska samoocena, która może być motywem do traktowania osób niepełnosprawnych jako przedmiotu umożliwiającego kompensowanie poczucia własnej niższości.

14 3 powszechne negatywne postawy wobec niepełnosprawnych:
Pierwszą z nich jest okazywanie litości nad biednymi „kalekami”. Taka postawa nie jest zbyt dobra, ponieważ z okazywania litości nic nie wynika, po za tym, że osoba, nad którą się litujemy może przypadkiem zniechęcić się do działania. Prawdą jest, że niepełnosprawni cały czas muszą pracować nad sobą, co oczywiście nie jest łatwe. Za wszelką cenę powinno się zachęcać osoby niepełnosprawne, żeby podjęły ten wysiłek i żeby, w miarę możliwości, jak najwięcej czynności wykonywały same. 

15 Druga postawa, zdecydowanie negatywna wynikająca z braku wrażliwości, to pogarda dla sprawnych inaczej, objawia się ona przez wyśmiewanie się z niepełnosprawnych czy wręcz agresję wobec słabszych. Przecież można, tanim kosztem, wykazać się wielkim bohaterstwem wobec koleżków, gdy pobije się osobę słabą. Głupota nie boli - a szkoda! 

16 Na trzecią postawę, mianowicie podjęcie próby zrozumienia, stać naprawdę niewielu. Powinniśmy uświadomić sobie, że jeśli nie zrozumiemy problemu drugiej osoby, to nawet jak będziemy mieli jak najlepsze chęci pomóc tej osobie to absolutnie nic z tego nie wyniknie. Osiągniecie wzajemnego zrozumienia jest bardzo trudne, jednak powinniśmy próbować dążyć do tego ideału.

17 Wiele negatywnych postaw wyraża się z zachowaniu otoczenia, spośród których szczególnie uwidaczniają się postawy takie jak (wg W. Łukowskiego, 2007): Dokuczanie i wrogość – często przyjmuje postać agresji słownej. W stosunku do niepełnosprawnych często występuje wśród dzieci, które niehamowane przez rodziców i wychowawców znęcają się nad niepełnosprawnymi rówieśnikami.

18 Wykorzystywanie – rozumiano przez to wykorzystywanie często trudnej sytuacji osób niepełnosprawnych, przede wszystkim w środowisku pracy. Zwykle nie maja dużego wyboru, jeżeli chodzi o pracę, stad staja się łatwym obiektem wszelkiego rodzaju oszustw i matactw, jakie napotykają ze strony pracodawców. Osoby niepełnosprawne są wykorzystywane również przez własną rodzinę np. w celu otrzymania wsparcia socjalnego.

19 Litowanie się – litość ze strony otoczenia często wynika z fałszywych przekonań na temat osób niepełnosprawnych. Otoczenie często operuje pewnymi stereotypami, które, mimo że nie przystają do realiów, nadal pokutują w świadomości ogółu.

20 Infantylizowanie – w ogólnym pojęciu, podzielanym przez znaczną część społeczeństwa, osoba niepełnosprawna jest kimś, kto wymaga opieki. W dużej mierze zgadza się to z rzeczywistością, jednak zgeneralizowane przeświadczenie o niskiej samodzielności powoduje, że często takie osoby postrzegane są jak dzieci, które wymagają specjalnej troski. Przeciwko takiemu traktowaniu występują osoby niepełnosprawne, które czują się równie dojrzałe, jak osoby pełnosprawne.

21 Ignorowanie i obojętność – najczęściej wynika ona z niewiedzy otoczenia co do tego, jak należałoby się zachować w danej sytuacji (brak gotowych schematów społecznej interakcji), obawy przed blamażem. Zachowanie obojętności jest łatwiejsze w sytuacji rozproszonej odpowiedzialności (np. w miejscach publicznych, gdzie jest wiele osób).

22 Wykluczenie – kiedyś łatwiej było wykluczyć osoby niepełnosprawne z życia społecznego, gdyż sprzyjała temu bierność samych zainteresowanych. Z drugiej strony nie były one tak widoczne na ulicach, co dodatkowo potęgowało niewiedzę otoczenia na temat niepełnosprawności i utwierdzało w przekonaniu, że jest to zbiorowość osób odseparowana od reszty społeczeństwa.

23 Ciekawość – ciekawość otoczenia, która wzbudza niepełnosprawność, traktowana jest przez osoby niepełnosprawne jako powszechna reakcja, z która się oswajają i którą starają się rozumieć, wychodząc z założenia, że za każda inność przyciąga uwagę ludzi.

24 Są osoby niepełnosprawne, które pewnych rzeczy nie dostrzegają, ponieważ są słabowidzący lub całkowicie niewidomi. My też czasem nie dostrzegamy niepełnosprawności.

25 Są osoby, które pewnych rzeczy nie słyszą, bo w ciszy szukają pięknych słów.
Czasami milczymy, by nie czuć się „innym”.

26 Innych różnic nie ma, wciąż jesteśmy ludźmi

27 EKSKLUZJA SPOŁECZNA Ekskluzja to usunięcie, wyłączenie, wykluczenie; termin wprowadzony do języka politycznego w latach 60. we Francji; bywa (niesłusznie!) traktowany jako synonim ubóstwa

28 EKSLUZJA SPOŁECZNA (w ujęciu socjologicznym):
JEST NIEDOSKONAŁOŚCIĄ ŁADU SPOŁECZNEGO, NIE ZAŚ ZJAWISKIEM KULTUROWEJ OBCOŚCI MOŻE BYĆ STATYCZNA (SYTUACJA , BRAK LUB OGRANICZENIE UCZESTNICTWA), LUB DYNAMICZNA (PROCES) WYKLUCZENIU MOGĄ PODLEGAĆ POSZCZEGÓLNE OSOBY, JAK I CAŁE GRUPY(ZBIOROWOŚCI) SPOŁECZNE DOTYCZY RÓŻNORODNYCH OBSZARÓW ŻYCIA SPOŁECZNEGO WYKLUCZENIE SPOŁECZNE ZAGRAŻA TAKIM WARTOŚCIĄ JAK GODNOŚĆ, PODSTAWOWE PRAWA CZŁOWIEKA I OBYWATELA, PRZESTRZEGNIE PRAWA

29 bieda ≠ ekskluzja Bieda nie jest tym samym co ekskluzja.
Bieda postrzegana jest jako stan niedostatku, którego wskaźnikiem jest dochód lub wielkość spożycia zaspokajającego podstawowe potrzeby; Ekskluzja jest zjawiskiem wielowymiarowym, którego jedną z form przejawienia się jest bieda; odnosi się do utrwalonej w czasie sytuacji nierównego dostępu do praw i instytucji oraz drastycznego załamania się stosunków społecznych, wykluczenia z relacji społecznych

30 Niepełnosprawność jest obok ubóstwa i poziomu wykształcenia główną przyczyną ekskluzji.
Podstawowym obszarem przejawiania się ekskluzji są: - konsumpcja, - produkcja, - stopień integracji społecznej

31 Ekskluzja występuje z większą siłą w społeczeństwach o niedorozwiniętej sieci organizacyjnej społeczeństwa obywatelskiego Na rynku pracy niepełnosprawni są – obok niewykwalifikowanych robotników, absolwentów i samotnych matek – grupą najwyższego ryzyka Zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do instytucji i urządzeń ochrony prawnej jest nadrzędnym celem długofalowej polityki społecznej przeciwdziałającej ekskluzji (wg. Rady Europy).

32 W kontekście niepełnosprawności ekskluzja jest :
brakiem realizacji podstawowych praw socjalnych człowieka, gwarantowanych przez prawo międzynarodowe. szczególną formą zerwania więzi społecznych.

33 U osób niepełnosprawnych zjawisko ekskluzji zachodzi przede wszystkim w sferze spójności społecznej (wykluczenie z podstawowych stosunków międzyludzkich, brak rodziny, izolacja społeczna itp.).

34 W POLSCE OPINIE O STOSUNKU NASZEGO SPOŁECZEŃSTWA DO NIEPEŁNOSPRAWNYCH SĄ BARDZO PODZIELONE
JAKI JEST, PANA(I) ZDANIEM, STOSUNEK WIĘKSZOŚCI LUDZI W NASZYM KRAJU DO INWALIDÓW?

35 Niepełnosprawni są grupą wysokiego ryzyka szczególnie narażoną na upokorzenia.
Ból odrzucenia jest silny! Cała sprawa zaczyna się już w okresie dzieciństwa, poprzez wyśmiewanie się z osoby, którą uznaje się za ofermę. Nieco później zaczyna się proces wykluczania tej osoby z grupy. W konsekwencji uznaje się, że niepełnosprawny nie pasuje do grupy, a więc jest obcy, jest wrogiem, którego trzeba zniszczyć. Grupa pokazuje swoją siłę wobec osamotnionej i słabej jednostki wykorzystując przy tym swoją przewagę znęcając się psychicznie lub fizycznie nad nią.

36 a przecież różni nas tylko to:

37 MARGINALIZACJA Wielowymiarowy proces społeczny, mający wpływ tak na poszczególne osoby, jak i na cały system społeczny, charakteryzujący się pewnym zespołem syndromów o charakterze strukturalnym i kulturowym. Marginalność to określona pozycja społeczna lub brak uczestnictwa, w tych sferach życia, w których jest uzasadnione oczekiwanie, że jednostki te lub grupy będą uczestniczyły. Są to sfery: wytwórczości (praca), polityki, kultury, socjalna, oświaty, a także szacunek, poczucie spełnienia.

38 Obszary, z których osoby niepełnosprawne są najczęściej wyłączane, to:
Subiektywnie odczuwana pełnia życia, poczucie spełnienia swej roli Stała praca i zarobki Rodzina, własność, dom, mieszkanie Minimalny poziom konsumpcji Oświata i życie kulturalne Świadczenia społeczne Obywatelskość i równość wobec prawa Przynależność do dominującej grupy etnicznej Ludzkie traktowanie, szacunek, zrozumienie przez innych.

39 Skutki marginalizacji
Doświadczenie odrzucenia Poczucie bycia gorszym, niepotrzebnym Poczucie bycia wypchniętym poza określony obszar przestrzeni społecznej Izolowanie od ról społecznych Odrzucenie przez rodzinę (dot. zwłaszcza chorych psychicznie) Utożsamienie się z narzuconą rolą (deprecjacja własnego statusu w społeczeństwie) Degradacja ekonomiczna, społeczna, indywidualna i osobowościowa Poczucie wstydu (z powodu swojego życiowego położenia i naznaczenia)

40 Skutki marginalizacji osób niepełnosprawnych dla ogółu społeczeństwa wg. Freda Mahlera:
Pozbawienie władzy i dostępu do podejmowania decyzji. Mniej praw a więcej obowiązków. Mniej możliwości wyboru a więcej ograniczeń. Mniej możliwości ekonomicznych i niższa pozycja ekonomiczna. Mniejsze możliwości edukacyjne, zawodowe, wypoczynku... Większe narażenie na skutki społecznych nacisków i kryzysów. Dyskryminacja prawna. Społeczne naznaczanie (napiętnowanie) i praktyki dyskryminujące.

41 Metafora społecznego domu z ujęciem osób niepełnosprawnych
Dom jest piętrowy Na każdym piętrze są różne pokoje Ludzie pozostają na swoim miejscu, ale też przemieszczają się między pokojami i piętrami Poza domem także żyją ludzie Przemieszczanie się między domem i społeczną próżnią jest również możliwe

42 Metafora społecznego domu z ujęciem osób niepełnosprawnych
Dlaczego ludzie niepełnosprawni żyją poza społecznym domem? Są trzy ogólne odpowiedzi: Przyczyną są działania innych ludzi Przyczyna tkwi w konstrukcji domu Przyczyną są bezosobowe procesy, na które nikt nie ma wpływu

43 Uprzedzenia społeczne utrudniają życie osobom niepełnosprawnym na 3 różne sposoby:
Ograniczają możliwości nawiązania satysfakcjonujących kontaktów z pozostałym członkami społeczeństwa Warunkują tworzenie sytuacji problemowych i uniemożliwiają ich rozwiązanie (zatrudnienie, kształcenie) Przyczyniają się do pogłębiania posiadanej dysfunkcjonalności i degradują osoby niepełnosprawne psychologicznie i społecznie Te praktyki dyskryminacyjne ograniczają efekt rehabilitacji.

44 W Polsce niepełnosprawni pracujący stanowią 14,5% zatrudnionych, a na świecie – 29,8%. Samotni niepełnosprawni – ponad 50% nigdy nie miało własnej rodziny.

45 NIETOLERANCJA Odrzucenie osób niepełnosprawnych jest obecnie poważnym problemem.Osoby te są często obiektem drwin. Dyskryminacja osób niepełnosprawnych wydaje się być szczególnie odrażającą formą patologii społecznej.

46 NIETOLERANCJA Drwina z osób niepełnosprawnych jest największym okrucieństwem człowieka. Wyobraźmy sobie następującą sytuację: wchodzi kobieta, która ma w wózku lub na rękach dziecko, u którego zespół Dawna jest już widoczny. Część z nas nie uśmiecha się do maleństwa, jak to często robimy gdy wejdzie matka ze zdrowym dzieckiem. Raczej wielu z nas odwraca wzrok lub ma poważny lub smutny wyraz twarzy. Dlaczego się nie uśmiechamy? Czy to maleństwo nie zasługuje na jakiś miły gest? Jest to zapewne naszej strony pewnego rodzaju wewnętrzna bariera.

47 NIETOLERANCJA Podobna sytuacja jest z osobami chorymi na autyzm. Osoby cierpiące na zespół Kannera mają spore trudności komunikacją uczuć i związkami społecznymi. Występują również kłopoty z integracją wrażeń zmysłowych. Osoby z ASD mają również kłopoty z panowaniem nad swoimi emocjami. I te osoby są obiektem drwin wielu osób. Ludzie często prowokują chorych do wybuchu złości lub nabijają się z ich zaburzeń wymowy. Te osoby potrzebują szczególnej opieki i zrozumienia a nie złośliwości.

48 NIETOLERANCJA Co prawda powstał projekt NIEPEŁNOSPRAWNI-PEŁNOSPRAWNI W PRACY, ale nie wszystkie zakłady pracy wzięły sobie do serca dany program. Bardzo powoli powstają różnego rodzaju wyjazdy, ośrodki, kolonie i dodatkowe zajęcia dla tego typu osób. Brakuje jednak chętnych do pomocy. Warto się zainteresować. Wiadomo, że do tego typu pomocy potrzebna jest cierpliwość. Jeśli nie mamy jej wystarczająco dużo to nie dyskryminujmy chorych osób. Powstrzymanie się od złośliwości i drwin będzie dużym postępem z naszej strony.

49 Osoby niepełnosprawne mają prawo do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym (WHO)
Akty chroniące osoby niepełnosprawne przed wykluczaniem społecznym: Konstytucja Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Konwencja Praw Dziecka (Polska przestrzega jej od 1989r.) Światowa Deklaracja Edukacji dla Wszystkich (Polska – 1990r.) Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych (1993r.)

50 w dzieciństwie wymagał Każdy z nas, będzie kiedyś
troski i opieki Każdy z nas, będzie kiedyś potrzebował pomocy

51 Wciąż szukamy oparcia i akceptacji

52 Czy to takie trudne? Nie bądź niepełnosprawny w kwestii widzenia niepełnosprawności.

53 Nie zamykajmy się na problemy osób niepełnosprawnych

54 gdyż to właśnie one, są źródłem dyskryminacji i społecznego wyłączania.

55 Albowiem stereotypy na temat osób niepełnosprawnych nie są jak mur – można je przebić i przełamać…

56 Życie jest poszukiwaniem odpowiedzi. Bez tego byłoby bezsensowne
Życie jest poszukiwaniem odpowiedzi. Bez tego byłoby bezsensowne. Ale czy naprawdę jesteśmy w stanie wytłumaczyć wszystko? A co jeśli pewnego dnia okaże się, że świat to jednak nie tylko liczby, prawa, przyczyny i zasady? Im natarczywiej dążymy do zrozumienia za wszelką cenę i im dłużej to robimy, tym bardziej wydajemy się sobie ułomni. Ale czy to naprawdę jest ułomność? Człowiek ułomny to nie ten, który nie rozumie, ale ten, który nie potrafi przyznać tego, że nie wszystko da się zdefiniować. Chociaż, czy słowo „ułomny” jest odpowiednie? Nie. Odpowiedniejsze będzie „niepełnosprawny”. Więc czasem zamknijmy oczy, wyłączmy choć na chwilę małą elektrownię w swojej głowie i zacznijmy marzyć o innym życiu. O życiu pełnym integracji. To trudniejsze niż się wydaje. Bo naprawdę wielkiej odwagi wymaga stawienie czoła sobie samemu.

57

58 BIBLIOGRAFIA: Borkowski J., Podstawy psychologii społecznej, Warszawa 2003. Borowski R., Pedagogiczno-społeczne problemy osób niepełnosprawnych, Płock 2006 Hulek A., Pedagogika rewalidacyjna, PWN, Warszawa 1988. Łukowski W., Osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy – portret Środowiska, Warszawa 2007. Majewski T., Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych, Warszawa 1995. Obuchowska J., Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa 1999. Larkowa H., Postawy otoczenia wobec inwalidów, Warszawa 1970. Sękowski A., Psychospołeczne determinanty postaw wobec inwalidów, Lublin 1994. Sęk H., Psychologia kliniczna, Warszawa 2006. Sękowska Z., Postawy wobec osób upośledzonych [w] Osoba niepełnosprawna i jej miejsce w społeczeństwie, (red.) D. Kornas – Biela, Lublin 1988. Tomasik E. , Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej, Warszawa 1997

59 Opracowanie: Iwona Poremba
Dziękuję za uwagę  Opracowanie: Iwona Poremba