Jak uczyć aby dziecko czytało i pisało bezbłędnie?

Prezentacja na temat: "Jak uczyć aby dziecko czytało i pisało bezbłędnie?"— Zapis prezentacji:

1 Jak uczyć aby dziecko czytało i pisało bezbłędnie?
dr Genowefa Janczewska-Korczagin

2 Największym problemem naszej szkoły
Jest kształcenie języka i rozwój uczniów nauczania początkowego. Współczesna dydaktyka rozwoju ucznia - to językowo rozwijające uczenie: to kształcenie mowy komunikacyjnej i umiejętności komunikacyjnych w działaniu. To nie tylko wiedza i umiejętności w obszarze teorii i praktyki języka ale najważniejszy warunek socjalnej adaptacji i włączenia kulturologiczne dziecka do współczesnego społeczeństwa.

3 Dlaczego ostro obniża się poziom osiągnięć ucznia?
Np. w obszarze języka ojczystego? Czym wyjaśnić już drugie pokolenie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, które doprowadzić mogą do wtórnego analfabetyzmu? Kogo winić i jak sobie z tym radzić? Oto dwa spojrzenia na problem. -publiczne środki informacji niszczą status języka, masowa informacja. -zmiana psychicznego, somatycznego i statusu mowy dziecka idącego do szkoły.

4 Percepcji słuchowej u dzieci,
To także problemy Percepcji słuchowej u dzieci, Percepcji wzrokowej, Ale także bardzo zróżnicowany poziom działalności poznawczej ucznia - jego wyższych funkcji psychicznych. U dzieci zauważalny jest pierwotny niedorozwój mowy, a za tym wtórny rozwój mowy warunkujący rozwój świadomości i to powoduje wielkie trudności w realizacji przyswajania zadań wynikających z programu nauczania.

5 W nauczaniu potrzebny jest człowiek diagnozujący i czas dokonywania diagnozy, a za tym okres korygowania utrudnień. Nasza szkoła nie chce się przyznać do błędów w metodyce nauczania początkowego. Dzieci późno są diagnozowane, nie wszystkie są też objęte rozwojem w przedszkolu. Tam niezbędny jest pedagog logopeda występujący w roli eksperta zapobiegającego przyczynom trudności w uczeniu się, dotyczy to nie tylko języka ale potencjalnym osiąganiem sukcesów przez dziecko we wszystkich pozostałych przedmiotach oraz zakresach jego aktywności.

6 Oto problemy wynikające z utrudnień w rozwoju mowy.
I. Problemy fonetyczne-to niewystarczający rozwój mowy, przy którym wynikające defekty wymowy tworzą izolowane trudności (to rodzaj zniekształcenia dźwięku) - pomoc ogranicza się do ustawienia artykulacji i automatyzacji dźwięków.

7 II. Fonetyczno-fonemowe ograniczenie (wiąże się z ograniczeniem całego dźwiękowego obszaru mowy): to problemy z mówieniem, trudności w rozróżnianiu dźwięków opozycyjnych, oraz niższy stopień analizy i syntezy dźwiękowej słowa.

8 III. Ogólny niedorozwój mowy
III. Ogólny niedorozwój mowy. Analizując pod kątem lingwistycznym ten problem, wskazuje, że u dziecka w sposób niewystarczający rozwinięty jest cały system środków językowych: to defekty mowy, trudności w rozróżnianiu opozycyjnych dźwięków, ilościowe i jakościowe ograniczenia zapasu słów, niewystarczająco ukształtowana gramatyczna budowa mowy, a wyrażenie tego może mieć różnorodne objawy.

9 Istnieje konieczność łącznej diagnozy: struktury trudności wraz z formą trudności w mówieniu.
Poziomy ukształtowania mowy ustnej: A: -trudności fonetyczno –fonemowe, -ogólny niedorozwój mowy, B :-ogólny niedorozwój mowy, C: defekty w mówieniu dźwięków, -ogólny niedorozwój mowy.

10 Jak uczyć dziecko? Trudności w czytaniu i pisaniu są wtórnym przejawem określonego poziomu rozwoju mowy ustnej. Diagnoza powinna określić przyczynowo- skutkowe zależności pierwotnego i wtórnego defektu mowy: a) Trudności czytania i pisania wynikające z ogólnego opóźnienia rozwoju mowy. b) Trudności w czytaniu i pisaniu wynikające z niedorozwoju mowy obszaru fonetyczno-fonemowego. c) Trudności w czytaniu i pisaniu spowodowane niedorozwojem fonetycznym.

11 Rozwój funkcji mowy jest nierozerwalnie związany z kształtowaniem się wyższych funkcji psychicznych.
U dzieci z naruszeniem pierwotnej funkcji mowy zauważa się specyficzne cechy psychiczne: Najbardziej charakterystyczna jest chwiejność działania dowolnego (to brak wewnętrznej determinacji i kontroli wewnętrznej, co negatywnie wpływa na całość i pełne , różnorodne obszary uczenia się, a szczególnie przy percepcji zadań i wszelkich instrukcji. Te dzieci nie mają żadnych zainteresowań poznawczych, nawet nie usiłują sobie uświadomić znaczenia proponowanego mu zadania - nie są w stanie powiedzieć tego.

12 To rodzaj dekoncentracji, rozproszenie i niezdecydowanie w działaniu już na początku uczenia się w szkole. Te dzieci zwracają się ciągle o pomoc do nauczyciela ( nauczyciel się ciągle się od nich opędza) i kolegów. Niektóre z nich skrajnie powoli orientują się w zadaniach związanych z budowaniem elementarnych figur geometrycznych i mają wyjątkową trudność w przeniesieniu uwagi na inny przedmiot działania

13 Konsekwencją niskiej gotowości do kierowania uwagi
Są trudności w zmienianiu jej przedmiotu, są także trudności w uświadamianiu sobie pytań zadawanych przez nauczyciela w sposób nietypowy, np.: Jaka liczba jest większa od trzykrotności 20? W jakiej liczbie jest zawarte 3 razy po 20? Czemu równy jest iloczyn 3x20? A to po prostu różne przedłożenie tej samej treści wywołuje u dzieci zdumienie i zaskoczenie, długie przerwy, zmieszania i zakłopotanie.

14 Bo mowa zajmuje centralne miejsce w rozwoju psychicznym dziecka.
A jak to jest przy niewystarczająco, niedostatecznie uformowanym systemie środków językowych? Dzieci długo nie mogą się włączyć do pracy, z trudem udaje się im przerzucić uwagę na inny przedmiot i problem, mają one obniżoną samokontrolę i przejawiają cechy dezorganizacji. Bo mowa zajmuje centralne miejsce w rozwoju psychicznym dziecka.

15 MOWA Pełni rolę wielofunkcyjną, polifunkcjonalną.
To środek komunikacji, który wypełnia nie tylko funkcję komunikacyjną ale i intelektualną. A nauczyciel w pedagogice rozwoju ucznia powinien realizować wzajemne więzi językowego kształcenia, rozwoju umysłowego łącznie z rozwojem mowy uczniów w warunkach specjalnie rozwijającej działalność poznawczą uczniów.

16 Podstawowa reguła metodyczna to:
To wzajemne związki językowe stanowią podstawę terapii pedagogicznej dzieci z pierwotnym zaburzeniem mowy. To komunikacyjny styl prowadzonego nauczania, które warunkuje korektę braków w rozwoju mowy. To sposób istotnie zmieniający metodykę nauczania korygującego, które wyrównuje niedorozwój mowy.

17 Ta metodyka Nie ogranicza się do uzupełniania środków językowych ( mówienie, rozróżnianie dźwięków, zwiększanie słów, budowy gramatycznej wypowiedzi), ale włącza pełnowartościowe opanowanie mówionego działania, bo tylko w mowie istnieje system językowy. Szczególną uwagę udzielić codziennej, zwyczajnej relacji komunikacyjnej, wydzieleniu zadań o charakterze komunikacyjnym, oraz uczącej sytuacji komunikacyjnej, a także temu, aby dziecko słyszało mowę informacyjną, czytało książkę naukową, jasno formułowało i realizowało kształcące wypowiedzi.

18 Na co kierować system ćwiczeń?
Na opanowanie przez dzieci różnych form mowy w działaniu uzupełniającym warunki rozwoju w taki sposób, aby stawały się jednocześnie procesem skierowanym na rozwój mowy w działaniu w taki sposób, aby stawały się przesłanką w rozwoju pełnowartościowej mowy w działaniu.

19 Podstawą koncepcji metodycznej jest
Sposób nauczania oparty na teorii nauczania rozwijającego. Jest to sposób programowania działalności poznawczej uczniów i zarządzanie przez nich ta działalnością wchodzącą w zakres tego obszaru kształcenia: -to system zadań w nauczaniu, -informacje operacyjne dotyczące sposobu działania, -materiał dla obserwacji językowych zjawisk, -zadania specjalne, rozwijające lingwistyczną spostrzegawczość i zainteresowanie językiem, -różnorodne ćwiczenia, etapową realizację formujących umiejętności z uwzględnieniem ich struktury.

20 Co tu jest najważniejsze?
Aby język, mowa, umiejętności ogólne nie były izolowane, one muszą stanowić całą jedność rozwoju działalności poznawczej ucznia tak aby przyswojenie elementów teorii było bezpośrednio związane z ich zastosowaniem w praktyce mowy, to znaczy w różnych rodzajach działania mowy.

21 Oto nierozerwalne pary:
Mówienie-słyszenie, Czytanie-pisanie, Twórcze (produktywne) - odtwórcze (nieproduktywne) formy mowy w działaniu.

22 Formy komunikacji Bytowe, codzienne w szkole (na zajęciach, w klasie, na egzaminach).

23 Opracowywanie komponentów systemu komunikacji w procesie kontaktów osobistych:
Kto? (adresat) - komu? (orientacja adresowa mowy). Co? (logiczna, emocjonalna informacja)- dlaczego? (zamiar komunikacyjny, sposób wyrażenia) - gdzie? Warunki (w szkole, w domu, znane, nieznane). To także tekst, temat i podstawowa myśl tekstu, tytuł, struktura tekstu, typ mowy (dowód, analiza, rozumowanie).

24 Ale to także: Środowisko- kiedy?- czas kontaktu.
Należy nauczyć dziecko czytać podręcznik- (dziecko w IV kl. Ocena niedostateczna od nauczycielki historii- a w domu wyszło że dziecko nie czyta tekstu z drobnym drukiem-bo Pani nie nakazywała i nie zwróciła nam na to uwagi, a Pani żądała informacji o charakterze odtwórczym).

25 Regułą musi być częstotliwość stosowania materiałów i mowy z obszaru:
Fonetyki dźwięk-litera samogłoski –spółgłoski dźwięczny-bezdźwięczny Miękki – twardy Leksyki: a) słowa o jednakowym rdzeniu, b) antonimy, c) synonimy, d) słowa wieloznaczne Formy języka: odmiana (tworzenie słów, zmiana słów), gramatyka (związek słowa z połączeniem w zdaniach, kojarzenie) Zdania (proste, rozpowszechnione, złożone, które są wykorzystywane przez dzieci od 6 do 10 roku życia w procesie nauczania mowy w formie ustnej i pisemnej).

26 Na równi z lingwistycznymi elementami
Trzeba stosować jednocześnie elementarne informacje z obszaru nauki o mowie, takie oto: Tekst, temat i podstawowa myśl tekstu, tytuł, struktura tekstu, typ mowy (dowód, analiza, rozumowanie). To także praktyczna perspektywa poznania elementów teorii języka opartej na mowie, np.: specyfika zdania złożonego oraz złożonego podporządkowanego. Dzieci poznają i wykorzystują to w strukturze tekstu, to znaczy w procesie komunikacji za pomocą mowy.

27 Konieczność i potrzeba dowiedzieć się dokładnie
Co znaczy słowo albo jego synonim, pojawia się ta potrzeba najczęściej podczas przygotowania do streszczenia i wypracowania, a także w procesie analizy błędów popełnionych w samodzielnych pracach. To także kształcenie kultury mowy ustnej, styli komunikacji, to cały czas praca korekcyjna, realizująca stosowanie norm języka literackiego (głosowo-epickich, gramatycznych oraz włączenie melodii języka, intonacji), a także reguł wykorzystania słów. To jest właściwie metodyka pedagogiki propedeutycznej, ale w korygowaniu trudności w opanowywaniu mowy, czytania i pisania wychodzą błędy nauczania początkowego.

28 Najważniejsze jest Aby nie zaniedbać prawidłowości rozwoju mowy ucznia. Aspekty nauczania języka to określone komponenty struktury językowego kształcenia jako procesu naukowo-poznawczej działalności dziecka.

29 Komponenty działalności poznawczej dziecka.
System językowy-to połączenie wiedzy w formie pojęć, sprowadzony do reguł istniejących w szkolnych programach nauczania oraz działania organizujące do przyswojenia materiału, który zapełnia luki w rozwoju dziecka. Działalność w mowie ucznia to realizacja języka, w którą włączone są procesy czytania, pisania, słyszenia i mówienia. To komponent włączający praktyczne zadanie w mówieniu i kształcenie na ich podstawie umiejętności mówienia o różnym poziomie komplikacji, w tym percepcja i tworzenie tekstu na poziomie reprodukcji i na poziomie twórczym, oraz przyzwyczajanie do umiejętności świadomego, wyrazistego czytania z opanowaniem ortoepiki i przestrzegania norm języka literackiego.

30 3. Wypowiedzi tworzące mikroteksty, które wykorzystuje się w procesie opanowania języka i mowy w charakterze materiału dydaktycznego i istnienie tych mikrotekstów jako wzorców określonego typu i stylu mowy. 4. Sposoby działania zabezpieczające przyswojenie systemu języka i kształcenie językowych, mowy, ortograficznych, ogólnie-poznawczych umiejętności – w sumie- rozwijających ucznia jako osobowość. 5.Kultura komunikacji-to zachowanie podczas mowy. W związku z tym, korygujące nauczanie dzieci z trudnościami w rozwoju mowy, a szczególnie w sytuacji jego pierwotnego źródła. Wraz z brakiem świadomej kontroli należy realizować w połączeniu z założoną bazą działalności psychicznej dziecka-świadomej działalności mowy.

31 Trudności w rozwoju działania mowy ustnej i pisemnej
W połączeniu z jej pierwotną patologią koniecznie należy pokonać doprowadzając do myślenia mownego w działalności ucznia podczas jego procesu uczenia się.

32 Zakres tej działalności:
Różnorodne zadania skierowane na uzupełnienie luk i niedostatków warunkujących rozwój możliwości czytania i pisania. Praca korekcyjna celem normalizacji dźwiękowej strony mowy. -To I etap pracy korekcyjnej. 3. Uzupełnienie utrudnień w doskonaleniu możliwości tworzenia słów, wraz z gramatycznymi środkami językowymi ( precyzja i rozszerzenie słownictwa dziecięcego, swobodne i aktywne oraz adekwatne wykorzystanie go w celu ustnego uogólnienia, rozwój i doskonalenie gramatycznej budowy mowy. 4. Wypracowanie czytania i pisania wykorzystywać należy na różnych etapach nauczania korygującego. 5. Rozwijanie umiejętności i przyzwyczajanie do ścisłych wypowiedzi ustnych, zwięzłych i jasnych w połączeniu z dyskursem i na ich podstawie rozwijać pisemne teksty-to działalność mowy w formie pisma. Wszystko w/w to 3:

33 Poziomy kompetencji Nie tylko pod względem treści oraz metod realizacji. Wszystko to zależy od rodzaju trudności w mowie i grupy wiekowej dzieci. W zależności od poziomu opanowania techniki czytania, ćwiczenie czytają nauczyciele albo dzieci. Albo też ćwiczenia wypełnia się słuchowo. Bardzo ważne: zwracać uwagę należy na indywidualny stan komunikacyjny języka.

34 Na co zwracać uwagę? Praca w zespole. Praca w parze.
Sprawdzanie wzajemne i sądzenie o prawidłowości realizacji zadania. Zwracanie się do kolegi z pytaniami albo zadaniami.

35 Jak wspomagać w rozwoju trudności w ograniczeniach czytania i pisania?
Pismo to skomplikowana forma mowy, to proces wielopoziomowy, w którym biorą udział różne analizatory: mowno-słuchowy, mowno-ruchowy, wzrokowy. Uwaga: do momentu nauczania w szkole one powinny być uformowane, bo to właśnie uformowane analizatory są podstawą nauczania.

36 Podstawy nauczania mowno- słuchowe rozróżnianie dźwięków,
prawidłowe ich wymawianie, językowa analiza i synteza, uformowanie słowno –gramatycznych środków języka, pozbawione mowy środki, z których szczególnego znaczenia nabiera analiza i synteza wzrokowa, orientacja w przestrzeni, sprawność palców, osiąganie sukcesów przez dziecko

37 Symptomy wtórne u dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu:
a) Uwaga chwiejna, b) Niewystarczający rozwój gotowości przenoszenia uwagi, c) Niewystarczająca gotowość do zapamiętywania przede wszystkim materiału słownego. d) Obniżenie aktywności poznawczej w obszarze zjawisk językowych, e) Brak przejawów wysiłku woli dla pokonywania trudności w uczeniu się. w/w grupa dzieci ma też wspólną cechę w działaniu: niski poziom działania dowolnego w ogóle.

38 Wcześniej podane symptomy
Są świadectwem, że dzieci te są niedostatecznie przygotowane do pełnego działania w uczeniu się. I to właśnie dla nich potrzebny jest okres doskonalenia gotowości do nauki czytania i pisania. To godzin zajęć w zależności od typu utrudnień. To ćwiczenia rozwijające pamięć, uwagę, orientację w przestrzeni i drobnej motoryki. Ilość tych ćwiczeń może być zwiększona w zależności od poziomu rozwoju procesów pozbawionych środków mowy.

39 Poziom pierwszy 1.Dziecko wykonuje czynności ruchowe rysując linię na papierze w kratkę, łącząc punkty: Z góry w dół, Z dołu do góry, od lewej na prawo, Od prawej na lewo. Uwaga na polecenie nauczyciela: Opowiadaj , jak ty to robisz.

40 2. Pomyśl jaką część figurki należy dorysować. Opowiadaj co ty robisz.

41 3. Otocz ornamentem nie odrywając ręki. Opowiadaj , co ty robisz
3.Otocz ornamentem nie odrywając ręki. Opowiadaj , co ty robisz? Do jakich liter podobne są elementy ornamentu?

42 4. Obejrzyj dokładnie i nazwij figury geometryczne
4.Obejrzyj dokładnie i nazwij figury geometryczne. Nazwij figury, które są pozakreślane linią z góry w dół, linią pochyloną w prawo i linią pochyloną w lewo. Nazwij figury, które są pozakreślane linią z góry w dół, pochyloną w prawo i pochyloną w lewo. Nazwij figury, które ty pozakreślałeś jednakowo. Opowiadaj jak ty to robisz.

43 5. Obejrzyj figury wewnątrz figur geometrycznych
5.Obejrzyj figury wewnątrz figur geometrycznych. Nazwij przedmioty położone w każdej figurze z lewej strony. Pod jakim przedmiotem leży piórnik. Nad jakim przedmiotem jest książka, a nad jakim jest dom.

44 6.Obejrzyj rysunek. Co widzisz u góry po prawej stronie (samochody), w jakim kierunku jadą (na lewo), Gdzie są umieszczone lampy sygnalizacyjne? (z prawej i lewej), gdzie kieruje się mama i córka? (na prawo), gdzie artysta namalował człowieka z teczką? (z prawej na dole)

45 7.Obejrzyj rysunek. Odpowiedz na pytania wykorzystując słowa: z lewej, z prawej, pod, nad, między, przed. a) co widzisz z lewej?, gdzie są narzędzia?, gdzie jest obuwie? b) gdzie są litery, gdzie są cyfry? c) gdzie trójkąt? gdzie kwadrat? d) gdzie są położone: gruszka, jabłko, banan, truskawka, wiśnie? e) jakie jest położenie w prostokącie: litery, cyfry, słowa?

46 8. Obejrzyj rysunki i powiedz, co na nich przedstawiono
8.Obejrzyj rysunki i powiedz, co na nich przedstawiono? Jakie litery schowały się w przedstawionych przedmiotach?

47 9.Zbuduj łańcuch. Wyłóż z patyczków albo zapałek litery: a) L-A-I-T-E-N-U-W-M-C-K-G-B-D- W miarę wypełniania zadania opowiadaj jak jedna litera zamienia się w drugą b) Przetwórz L w I; I w N: N w U; U w W ; W w M ;M w N opowiadaj jak ty to robisz?

48 10.Odgadnij litery. (dotyczy wielkich liter) a) Nazwij albo zapisz przekreślone litery (wielkie, przekreślenia są różnorodne) c) Rozpoznaj i nazwij pozakreślane (w różnym kierunku-jak wyżej –wieloma liniami wielkie) litery d) Popatrz uważnie i powiedz co jest przedstawione: (w połączonych w jedną linię kwadratach niewielkich, litery wielkie są poprzewracane). Pomyśl co się zdarzyło z literami? Odgadnij litery i zapisz je prawidłowo. Nazwij zapisane (przez siebie) litery.

49 11. Popatrz uważnie i powiedz , jakie litery zapisane są na tablicy (w poszczególnych ramkach jest różna wielkość oraz grubość dużych i małych liter drukowanych oraz pisanych kursywą). Nazwij litery, które powtarzają się częściej od innych. Zapisz te litery, które nie powtarzają się. Nazwij zapisane (przez siebie) litery.

50 12.Popatrz uważnie i powiedz, jakie litery zapisane są w pierwszej linijce (samogłoski i spółgłoski, drukowane) A) jakie- w drugiej linijce (samogłoski i spółgłoski pisane kursywą i wielkie) B) Nazwij litery pierwszej linijki i zapisz je w alfabetycznym porządku.

51 13. Obejrzyj uważnie litery: ( niepełny alfabet –litery drukowane wielkie), Czy jest on prawidłowo zestawiony? Dlaczego nieprawidłowo? Powiedz jakich liter brakuje? Jakie litery należy zamienić miejscami? Zapisz te litery w alfabetycznym porządku.

52 14.Obejrzyj uważnie kwadrat (jest tam 5 liter-4 po rogach: U-Y, M-N a jedna w środku: O- litery wielkie drukowane). Co zapisano w kwadracie? Jakie litery zapisano w kwadracie? Nazwij litery w prawym górnym rogu, w lewym dolnym rogu, w środku kwadratu, w lewym górnym rogu, w prawym dolnym rogu.

53 15. Obejrzyj tabliczkę. (tam są dwie linie, wyższa linia to litery wielkie drukowane(6) : N,P,T.K,S,L. niższa to litery małe pisane (6): i,u,a,o,y,e.). Co napisano na tabliczce? Jakie litery zapisano na górze? Gdzie są położone pozostałe litery? Jak nazywają się litery górnego rzędu?; niższego rzędu? Jakie litery są położone pod literami: T,K,N; nad literami :u,o,e Za literami:P,C,u,y przed literami:S.L,a,e; między literami T,S,a,y