Psychologia poznawcza

Prezentacja na temat: "Psychologia poznawcza"— Zapis prezentacji:

1 Psychologia poznawcza

2 Konteksty powstania psychologii poznawczej
„Duch czasu” w fizyce Metafory komputerowe: umysł to software; mózg to hardware Sztuczna inteligencja? Poznawcza nauka o układzie nerwowym (cognitive neuroscience) Rozwój psycho-lingwistyki

3 „Duch czasu” w fizyce

4 Zasada nieoznaczoności Heisenberga (zasada nieokreśloności)
Reguła ta mówi, że istnieją takie pary wielkości, których nie da się jednocześnie zmierzyć z dowolną dokładnością, gdyż akt pomiaru jednej wielkości wpływa na układ tak, że część informacji o drugiej wielkości jest tracona. Np. położenie cząstki i jej pęd. Zasada nieoznaczoności nie wynika z niedoskonałości metod ani instrumentów pomiaru, lecz z samej natury rzeczywistości. To decyzja podmiotu obserwacji – fizyka rozstrzyga, jak dokładnie jakaś zmienna zostanie zmierzona kosztem dokładności pomiaru innej Praktyczne implikacje: Konsekwencje obowiązywania zasady nieoznaczoności są niedostrzegalne dla nieuzbrojonego oka, ale przy produkcji coraz mniejszych układów elektronicznych coraz częściej dochodzi się do poziomów, na których efekty kwantowe trzeba brać pod uwagę.

5 Więc fizycy stwierdzili, że każda obserwacja mikro- świata przyrody, jakiej dokonujemy, wprowadza jego zakłócenie. Musieli zatem podjąć próbę zasypania przepaści między podmiotem - obserwatorem a przedmiotem obserwacji. Odrzucenie przez fizyków niezależności przedmiotu badań od obserwatora przywróciło istotną rolę świadomego doświadczenia jako sposobu zdobywania informacji o świecie. Ta rewolucja w fizyce była argumentem na rzecz ponownego przyjęcia świadomości jako prawomocnego przedmiotu psychologii.

6 Przykład: nieoznaczoność pomiaru długości względem prędkości
Samą zasadę nieoznaczoności można spróbować zrozumieć na przykładzie fotografowania pędzącego samochodu. Wyobraźmy sobie, że wykonujemy zdjęcie aparatem fotograficznym. Na zdjęciu widzimy pędzący samochód o znanej długości. W zależności od szybkości migawki ruszający się samochód będzie mniej lub bardziej rozmyty. Jeżeli czas naświetlania będzie duży, to samochód wyda się na zdjęciu dłuższy. Jeżeli zmierzymy długość samochodu na zdjęciu, to możemy określić jego prędkość, v = ( l’ – l) / t, przy czym l' – długość samochodu na zdjęciu l – faktyczna długość samochodu (długości l'  i  l muszą być w jednej skali) t – czas otwarcia migawki W tej sytuacji nie da się jednak dokładnie określić położenia samochodu, bo obraz jest rozmyty. Zmniejszając czas migawki uzyskamy mniej rozmyty obraz, który pozwoli na lepsze określenie położenia samochodu w chwili robienia zdjęcia, jednak będzie on mniej rozmyty i dokładne określenie prędkości będzie coraz trudniejsze. W granicznym przypadku (t =0) będzie można precyzyjnie określić położenie, ale nie uzyska się żadnych informacji o prędkości.

7 Przykład: nieoznaczoność położenia cząstki względem pędu
W Krótkiej historii czasu Stephena Hawkinga zasada nieoznaczoności została wyjaśniona w sposób następujący. Załóżmy, że chcemy poznać położenie cząstki. Oczywistą metodą jest ją naświetlić (analogicznie przy technikach skaningowych itp.). Jednak fotony w kontakcie z badaną cząstką zmieniają jej pęd w sposób niedający się przewidzieć. Aby temu zapobiegać, można użyć fali o mniejszej energii (tzn. dłuższej); wówczas jednak rozdzielczość uzyskanego obrazu jest gorsza, a zatem nieoznaczoność położenia większa.

8 Metafora komputerowa: umysł to software; mózg to hardware

9 Umysł to software Zarówno komputer, jak i umysł odbierają z otoczenia i przetwarzają ogromne ilości informacji (bodźce lub dane zmysłowe). Chłoną te informacje, manipulują nimi, przechowują je i odzyskują, wykonują na nich różne operacje. Można zatem sądzić, że - programy komputerowe, będące w istocie zbiorami poleceń dotyczących operacji na symbolach, funkcjonują podobnie do ludzkiego umysłu. Zaproponowano zatem, aby software: oprogramowanie komputera uznać za podstawę poznawczego pojmowania procesu przetwarzania informacji (rozumowania i rozwiązywania problemów) w odniesieniu do człowieka.

10 Model przetwarzania informacji Atkinson, Schiffrin (1968)

11

12 Sztuczna inteligencja?
Psychologowie poznawczy za model poznawczego funkcjonowania człowieka uważają działanie komputera, co sugeruje, że maszyny te przejawiają przetwarzają informacje w podobny sposób jak ludzie. Stąd tylko krok do przypisania komputerom zdolności myślenia – inteligencji (sztuczna inteligencja A. I.).

13 Czy ten komputer myśli, jak człowiek
Czy ten komputer myśli, jak człowiek? Czy ten komputer rozumie, jak człowiek?

14 Test Turinga (1950) Weryfikacja hipotezy: „Ten komputer myśli”
Założenie: jeśli osoba nie potrafiła odróżnić reakcji komputera od reakcji człowieka, wówczas komputer musi przejawiać inteligencję na poziomie zbliżonym do ludzkiego. Test Turinga wygląda następująco: Pytający prowadzi dwie różne ,,rozmowy" z interaktywnym programem komputerowym i musi wykryć, który rozmówca jest odpowiadającym za pośrednictwem komputera człowiekiem, a który - samym komputerem. Pytający może zadawać rozmówcom dowolne pytania. Jednakże komputer będzie próbował oszukiwać go, przekonując, że jest człowiekiem, a odpowiadająca osoba będzie starała się pokazać, że w rzeczywistości człowiekiem jest właśnie ona. Komputer "zda" test, jeśli pytający nie będzie w stanie odróżnić go od człowieka- . We wrześniu 2011 roku program Cleverbot stworzony przez Rollo Carpentera w 1988 roku i od tego czasu rozwijany, oszukał ponad 59,3% rozmówców, myślących, że jest on człowiekiem. Do zaliczenia testu Turinga zabrakło 4%, gdyż człowieka na tych samych zawodach rozpoznało prawidłowo 63,3% osób[1].

15 Test chińskiego pokoju Searle (1980) Weryfikacje hipotezy: komputer przetwarza bez zrozumienia
Załóżmy, że skonstruowaliśmy komputer, który zachowuje się tak, jakby rozumiał język chiński. Innymi słowy, komputer bierze chińskie znaki jako podstawę wejściową i śledzi zbiór reguł nimi rządzący (jak wszystkie komputery), koreluje je z innymi chińskimi znakami, które prezentuje jako informację wyjściową. Załóżmy, że ten komputer wykonuje to zadanie w sposób tak przekonujący, że łatwo przechodzi test Turinga, tzn. przekonuje Chińczyka, że jest Chińczykiem.  Zwolennicy mocnej tezy sztucznej inteligencji wyciągają stąd wniosek, że komputer rozumie chiński, tak jak człowiek. Teraz Searle proponuje, żeby założyć, iż to on sam siedzi wewnątrz komputera. Innymi słowy, on sam znajduje się w małym pokoju, w którym dostaje chińskie znaki, konsultuje książkę reguł, a następnie zwraca inne chińskie znaki, ułożone zgodnie z tymi regułami.  Searle zauważa, że oczywiście nie rozumie ani słowa po chińsku, mimo iż wykonuje powierzone mu zadanie. Następnie uzasadnia, że jego brak rozumienia dowodzi, że i komputery nie rozumieją chińskiego, znajdując się w takiej samej sytuacji jak on. Komputery są bez-umysłowymi manipulatorami symboli , nie rozumieją, co 'mówią', tak, jak i on nie rozumie treści chińskich znaków, którymi operował.

16 Silna sztuczna inteligencja ( Strong A.I. )
Założenie, że pewne formy sztucznej inteligencji mogą posiadać wszystkie atrybuty dostępne umysłowi ludzkiemu.  Filozof John Searle zdefiniował to pojęcie w następujący sposób: „Według silnej sztucznej inteligencji, komputer nie jest jedynie narzędziem do studiowania działania umysłu, raczej odpowiednio zaprogramowany komputer jest w rzeczywistości umysłem”. Istnieją różne podejścia do problemu silnej sztucznej inteligencji, jedno z nich to - podejście funkcjonalistyczne, próbujące znaleźć rozwiązanie w oparciu o studiowanie ludzkiego zachowania (podejście top-down). Drugie z podejść do problemu to podejście redukcjonistyczne, gdzie symulowany jest poziom fizjologiczny działania neuronów, kolumn neuronalnych  i coraz większych struktur, aż do symulowania działania całego mózgu ludzkiego (podejście bottom-up). Drugie z podejść jest stosowane w projekcie "Blue Brain Project"

17

18 Deep Blue: komputer grający w szachy
Deep Blue – komputer grający w szachy, stworzony przez IBM. Deep Blue był pierwszym systemem komputerowym, który wygrał partię szachów ze światowym mistrzem szachów  Garri Kasparowem  z regularną kontrolą czasu. Pierwsza wygrana partia odbyła się 10 lutego 1996 roku. Partia ta stała się znana, mimo że Kasparow wygrał trzy kolejne partie i dwie zremisował, ostatecznie wygrywając z Deep Blue wynikiem 4:2. Deep Blue został mocno ulepszony i nieoficjalnie nazwany Deeper Blue. Zagrał ponownie z Kasparowem w maju 1997 roku. Mecz skończył się 11 maja wynikiem 3½ : 2½ dla komputera. W ten sposób Deep Blue stał się pierwszym systemem komputerowym, który wygrał z aktualnym mistrzem świata w meczu ze standardową kontrolą czasu.

19 Nieudane próby zastosowań A.I.
Jak dotąd, nie ma programów skutecznie wygrywających w go i brydża sportowego. Istnieją programy grające w szachy na poziomie wyższym niż arcymistrzowski, a poziom arcymistrzowski osiągają obecnie programy działające na mobilnych urządzeniach.. Nie istnieją programy które potrafiłyby przejść test Turinga, idealnie naśladujące ludzi, rozmawiające przy użyciu tekstu. Nie ma programów skutecznie tłumaczące teksty literackie i mowę potoczną. Istnieją programy do automatycznego tłumaczenia, ale sprawdzają się one tylko w bardzo ograniczonym stopniu. Podstawową trudnością jest tu złożoność i niejasność języków naturalnych, a w szczególności brak zrozumienia przez program znaczenia tekstu.

20 Paradoks Hansa Moraveca (lata 80 -te XX wieku)
Paradoks Moraveca – odkrycie z dziedziny sztucznej inteligencji i robotyki, mówiące, że wbrew tradycyjnym przeświadczeniom, wysoko- poziomowe rozumowanie wymaga niewielkiej mocy obliczeniowej, natomiast nisko-poziomowa percepcja i zdolności motoryczne przeciwnie, wymagają olbrzymiej mocy obliczeniowej. Moravec napisał: „stosunkowo łatwo sprawić, żeby komputery przejawiały umiejętności dorosłego człowieka w testach na inteligencję albo w grze w warcaby, ale jest trudne albo wręcz niemożliwe zaprogramowanie im umiejętności rocznego dziecka w percepcji i mobilności”. Sformułowali je w latach 80. XX wieku min. Hans Moravec, Rodney Brooks i Marvin Minsky.

21 Poznawcza nauka o układzie nerwowym
(cognitive neuroscience)

22 Poznawcza nauka o układzie nerwowym (cognitive neuroscience)
Poszukiwania anatomów i fizjologów z XVIII i XIX te kontynuuje dzisiaj nauka powstała z połączenia psychologii poznawczej i nauk o układzie nerwowym (neuro-sciences). Jej celem jest ustalenie, jak czynności mózgu wywołują aktywność psychiczną" oraz "znalezienie korelacji między określonymi obszarami mózgu a poszczególnymi aspektami przetwarzania informacji " (Sarter, Bernston i Cacioppo, 1996, s. 13). Badacze zajmujący się poznawczą nauką o układzie nerwowym dokonali imponujących postępów w badaniu mózgu, głównie dzięki opracowaniu i zastosowaniu wyrafinowanych technik obrazowania. Np.: tomografia komputerowa (CAT) ukazują szczegółowe przekroje mózgu. rezonans magnetyczny (MRI) pozwala na uzyskanie trój-wymiarowych obrazów mózgu. elektroencefalogram (EEG) rejestruje zmienność aktywności elektrycznej wybranych części mózgu w czasie rzeczywistym. pozytonowa tomografia emisyjna (PET) umożliwia obserwowanie przebiegu różnych czynności poznawczych Funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI) pozwala na uzyskanie trój-wymiarowych obrazów czynności mózgu Te i inne techniki obrazowania zapewniają uczonym nieosiągalny wcześniej poziom rozdzielczości czasowej i przestrzennej.

23 Rozdzielczość czasowa i przestrzenna różnych metod obrazowania mózgu
MEG - magneto-encefalografia ERP- potencjały wywołane TMS- przezczaszkowa stymulacja magnetyczna

24 Obrazowanie czynności mózgu
Przykład

25 Dr Adrian Owen: Świadomość a stan wegetatywny

26 Badania A. Owena Zespół dr. Owena przebadał w sumie 23 osoby pozostające w stanie wegetatywnym. Okazało się, że pięć z nich zachowało pewien poziom świadomości! Więcej – naukowcom udało się porozumieć z jednym z pacjentów – 29-letnim mężczyzną, którego mózg doznał obrażeń wskutek wypadku samochodowego w 2003 roku. Badacze podłączyli mężczyznę do funkcjonalnego rezonansu magnetycznego i ustalili z nim, by w wypadku, gdy chce udzielić odpowiedzi twierdzącej, myślał o grze w tenisa, zaś gdy chce zaprzeczyć – myślał o poruszaniu się po domu. Oba skojarzenia „zapalały” w mózgu dwa odmienne obszary. Następnie lekarze – w konsultacji z rodziną pacjenta – sporządzili listę pytań: „czy masz rodzeństwo?”, „czy twój ojciec ma na imię Thomas?”. Chory trafnie zareagował na pięć z sześciu zadanych pytań.

27

28 Rozwój psycholingwistyki
Psycholingwistyka lub psychologia języka – dziedzina nauki na pograniczu psychologii  i  językoznawstwa zajmująca się psychologicznymi podstawami funkcjonowania języka, tzn. tym, jak język jest przyswajany, przetwarzany oraz wykorzystywany przez ludzki umysł. Początki psycholingwistyki są datowane na rok Odbyła się wówczas konferencja w Bloomingham, w której uczestniczyli językoznawcy, etnografowie oraz psychologowie. Jej owocem była zbiorowa praca Psycholinguistics. Ważniejszymi psycholingwistami byli: Jean Piaget,  B. F. Skinner (którego książka Verbal Behavior dała podstawy behawiorystycznej teorii nabywania języka) oraz współcześnie Noam Chomsky,  George Lakoff ,  Michael Tomasello, czy Steven Pinker. Chomsky dowodził, że fundamentalny system gramatyczny umożliwiający uczenie się języka jest wrodzoną cechą ludzi i specyfiką naszego gatunku. Ta wrodzona wiedza językowa określana jest terminem gramatyki uniwersalnej. Chomsky wprowadził również w ltach 1957–1965, pojęcie "organu" odpowiedzialnego za przyswajanie języka przez dzieci (The language acquisition device ). Teorie Chomskiego w tej dziedzinie mają silny wpływ na psychologów i lingwistów zajmujących się nabywaniem języka  przez dzieci. Z zainteresowania psycholingwistów procesami odbywającymi się w mózgu podczas używania języka wyłoniła się  neurolingwistyka.

29 Psychologia poznawcza: prekursorzy
Edward C. Tolman: mapy poznawcze Jean Piaget: fazy rozwoju inteligencji dziecka George Miller: pojemność pamięci

30 Edward C. Tolman (1886-1959) Behawioryzm celowościowy
Podejście Tolmana do behawioryzmu zostało przedstawione w książce Zachowanie celowe u zwierząt i ludzi (1932). Zaproponowany przez niego termin - behawioryzm celowościowy - może wydawać się na pierwszy rzut oka osobliwym. Przypisywanie celu zachowaniu organizmu wydaje się sugerować mentalistyczne pojęcie, dla którego nie ma miejsca w psychologii behawiorystycznej. Według Tolmana, celowość zachowania może być zdefiniowana za pomocą obiektywnych terminów behawioralnych, bez odwoływania się do introspekcji. Tolmanowi wydawało się oczywiste, że wszystkie działania są ukierunkowane na cel. Na przykład kot w eksperymencie psychologicznym próbuje wydostać się ze skrzynki problemowej, szczur próbuje opanować labirynt, a dziecko próbuje nauczyć się grać na pianinie lub kopać piłkę.

31 Edward Chace Tolman Szczury i … mapy labiryntu
Głodny szczur porusza się on w różnych kierunkach, eksplorując właściwe i ślepe uliczki; ostatecznie odkrywa pokarm. W każdym punkcie wyboru (rozwidleniu uliczek) ustalają się jego oczekiwania. Pewne sygnały związane z danym punktem wyboru będą albo nie będą prowadzić do pożywienia. Gdy oczekiwanie szczura zostaje potwierdzone i dociera on do pokarmu, utrwala się oczekiwanie związane z określonym punktem wyboru). zwierzę S1 nic! S2 pożywienie Dla wszystkich punktów wyboru w labiryncie zwierzę ustala więc Zwierzę uczy się systemu oczekiwań wobec określonych sygnałów, tzn. mapy labiryntu (mapę poznawczą) a nie jedynie zestawu nawyków motorycznych.

32 Edward Chace Tolman Operacjonizm w psychologii
Tolman wyodrębnił pięć (5!) zmiennych niezależnych uznanych za przyczyny zachowania: bodźce środowiskowe, popędy fizjologiczne, dziedziczność, wcześniejszy trening, wiek. Czynniki te, to procesy wewnętrzne, łączące sytuację bodźcową z obserwowaną reakcją: obserwowalne nie- obserwowalne zachowanie Zmienne niezależna – zmienne pośredniczące – zmienne zależne: deprywacja pokarmowa - proces wewnętrzny – poszukiwanie pokarmu (cel) ( popęd - głód ) Przez określenie zmiennych niezależnych i zależnych, które są zdarzeniami obserwowalnymi, Tolman potrafił podać definicje nieobserwowalnych stanów wewnętrznych (definicje operacyjne).

33 Wkład Tolmana do psychologi i do psychologii poznawczej
Tolman ze względu na wprowadzenie map poznawczych jest uważany za prekursora psychologii poznawczej. Jego prace wywarły wielki wpływ, zwłaszcza jego badania nad problemami uczenia się i koncepcja zmiennej pośredniczącej. Wprowadzenie zmiennych pośredniczących pozwala na operacyjne zdefiniowanie nieobserwowalnych stanów wewnętrznych, mogły one stać się prawomocnym przedmiotem badań naukowych.

34 Jean Piaget ( ) Znany przede wszystkim z teorii rozwoju poznawczego, która zrewolucjonizowała sposób myślenia o dziecięcym umyśle. (J. Piaget, Mowa i myślenie dziecka, Warszawa 2005; J. Piaget, Studia z psychologii dziecka, Warszawa 2006) [0 - 2 roku życia] Faza sensoryczno – motoryczna Dzieci uczą się przez zmysły, ich świat jest doświadczeniem fizycznym. [2 - 7 roku życia] Faza przed-operacyjna Dzieci starają się uaktywnić swoją wyobraźnię; mają bardzo egocentryczne spojrzenie na świat (egocentryzm oznacza niemożność zrozumienia punktu widzenia innych ludzi). [7-11 lat] Faza operacji konkretnych Stosowanie logiki i alternatywnych perspektyw, pomaga dziecku pojąć związki przyczynowo skutkowe; dzieci mają problem z pojęciami abstrakcyjnymi. [ od 12 roku życia] Faza operacji formalnych Dzieci zaczynają myśleć abstrakcyjnie pozwala ona przekroczyć granicę czasu i przestrzeni.

35 Piaget: Stałość objętości

36

37 McKeachie, Wilbert J. APA President Psychology in America's bicentennial year. (1976) 84th Annual Convention  American Psychologist, Vol 31(12), Dec 1976, Abstract Discusses whether American psychology has flourished in substance as it has in popularity during its century of existence. If one uses William James's Talks to Teachers as a reference point, one finds that contemporary psychology can be more specific about the boundary conditions within which traditional principles of learning are valid. The increasing dominance of cognitive behaviorism in the study of learning and memory is paralleled by cognitive emphases in other areas of psychology, so that the various subspecialties of psychology are once again approaching psychology with concepts that offer hope not only of communication and integration of psychology, but also of understanding the whole person as a cognitive, conative, affective, biological, and social individual. In essence, psychologists now are coming to share a view of human nature that, as compared with earlier stimulus-response views, is more compatible with that of Jefferson and the founders of our republic. (11/2 p ref) (PsycINFO Database Record (c) 2012 APA, all rights reserved)

38 Palermo, David. S. (1971). Is a scientific revolution taking place in psychology? Science Studies, 1(2), This work is an analytical, historical piece that attempts to apply T.S. Kuhn’s analysis on scientific revolutions to psychology. It first briefly describes Kuhn’s analysis, then overviews the history of psychology (with an emphasis on behaviorism), and finally suggests that the current era (during the late 1960s and early 1970s) is one of a revolution in psychology. Palermo explains that “Kuhn argues that periodically within the individual disciplines of science there are revolutions. Revolutions are occasions when normal science is disrupted by the process of discarding one paradigm for another” (136). While most situations are characterized by expected results in science, Kuhn argues that “Times of crisis [which lead to revolution] are distinguished by the recognition that something is wrong with the disciplinary paradigm”—a phenomenon that Palermo suggests was occurring in the late 1960s and early 1970s (137). Based on his historical analysis, Palermo suggests that such a revolution has occurred twice in psychology; first, when psychology was considered as an independent field, and then, when it adopted the method of behaviorism in the late 19th and early 20th centuries. Palermo outlines “three major factors which were responsible for the crisis [and resultant behavioral revolution]: in psychology the unreliability of the introspective method; the interest in animals and the resultant necessity to anthropomorphize about animal consciousness in order to maintain the old paradigm; and the interest in the extension of psychological principles to practical application” (140). However, in more recent times, psychologists have moved away from the behaviorist approach, too, as certain studies no longer fit with the paradigm. Palermo suggests that psycholinguistics, as expressed by thinkers like Noam Chomsky, may ultimately replace behaviorism. Palermo’s work contributes to the literature in psychology in the sense that it is considered a seminal work in the history of psychology, and is an oft-cited piece. This work, written from a history of science perspective, offers a paradigmatic lens through which to contextualize psychology. In it, Palermo suggests that a majority of early psychological works emphasize behaviorism, but that works in the 1970s may have been moving away from this paradigm toward a more psycholinguistic one—a trend which interestingly did not occur. Despite this failed prediction, Palermo’s article offers a fine example of thinking about psychology paradigmatically. Categories: History & Philosophy of Psychology & Psychiatry

39 Robins R. W. , Gosling S. D. , Craik C. H
Robins R.W., Gosling S.D., Craik C.H. An Empirical Analysis of Trends in Psychology American Psychologist (Feb., 1999)

40

41

42 GEORGE MILLER (1920- … )

43 GEORGE MILLER (1920- … ) W połowie lat 50. XX wieku, po systematycznym zbadaniu statystycznej teorii uczenia się, teorii informacji i komputerowych modeli umysłu, Miller wyciągnął wniosek, że behawioryzm - jak to ujął - "nie będzie działał". W 1956 roku Miller opublikował artykuł, który uważa się za klasyczny: The Magical Number Seven, Plus or Minus Two: Same Limits on our Capacity of Processing Information". W pracy tej Miller wykazał, że świadoma pojemność pamięci krótkotrwałej jest ograniczona do mniej więcej siedmiu "pakietów" informacji (liczb, słów czy kolorów). Tyle tylko możemy przetwarzać w danej chwili. Znaczenie i wpływ tego odkrycia miały swoje źródło w tym, że dotyczyło świadomego, lub poznawczego „przetwarzania” i jego wyniki zostały opublikowane w czasie, kiedy behawioryzm był nadal dominującą szkołą w psychologii. Ponadto użycie przez Millera wyrażenia "przetwarzanie informacji" wskazywało na wpływ komputerowego modelu umysłu.

44 GEORGE MILLER (1920- … )

45 ULRIC NEISSER (1928-)

46 Neisser: Cognitive Psychology (1967)
W 1967 roku Neisser opublikował Cognitive Psychology. Książka okazała się przełomowa w historii psychologii, ponieważ była próbą nowego podejścia do tej dziedziny nauki. Stała się niezmiernie popularna i Neisser odkrył - ku swemu zakłopotaniu - że jest nazywany "ojcem" psychologii poznawczej. Neisser definiował poznanie jako procesy "przekształcania, redukowania, opracowywania, przechowywania, odzyskiwania i wykorzystywania danych zmysłowych. [ ... ].Poznanie bierze udział we wszystkich możliwych działaniach człowieka" (Neisser, 1967, s. 4). Psychologia poznawcza zajmuje się zatem odbiorem wrażeń, spostrzeganiem, wyobrażaniem, pamięcią, rozwiązywaniem problemów, myśleniem i pokrewnymi czynnościami umysłowymi.

47 Neisser: Cognition and Reality (1976)
Zaledwie dziewięć lat później Neisser opublikował książkę Cognition and Reality (1976), w której wyraził niezadowolenie, że stanowisko poznawcze ogranicza się do sytuacji laboratoryjnych i nie stara się pozyskać danych z życia codziennego. Nalegał, aby wyniki badań psychologicznych miały "trafność ekologiczną". Rozumiał przez to możliwość ich uogólniania na sytuacje wykraczające poza granice laboratorium. Ponadto Neisser podkreślał, że psychologia poznawcza powinna umieć zastosować swoje odkrycia do problemów praktycznych, pomagając ludziom w radzeniu sobie z codziennymi sprawami zawodowymi i życiowymi.

48

49 Psychologia poznawcza

50 Podstawowe cechy psychologii poznawczej
Akceptacja istnienia procesów psychicznych (mentalizm) Metoda: introspekcja z ograniczeniami Metoda: obrazowanie procesów poznawczych Koncentracja na procesach nieświadomych Komputerowe modelowani procesów poznawczych Związek z psycholingwistyką

51 Psychologia poznawcza a behawioryzm
Koncentruje się na reagowaniu na bodźce, zachowaniu; umysł nie posiada wrodzonych zdolności organizujących; organizm re-aktywnie, biernie odpowiada na czynniki zewnętrzne; koncentruje się na procesie poznania; interesują się tym, jak umysł organizuje doświadczenia. umysł pro-aktywnie i twórczo porządkuje bodźce ze środowiska.

52 Sprzeczne opinie o introspekcji jako metodzie
Psychologowie próbują ujmować sprawozdania introspekcyjne w kategoriach ilościowych, tak aby uczynić je bardziej obiektywnymi i poddającymi się analizie statystycznej. Richard Nisbett i Timothy Wilson doszli do wniosku, że nie mamy swobodnego dostępu do procesów myślowych. Introspekcja czy samo- opisy są zatem bezwartościowe (Nisbett i Wilson, 1977).

53   Poznanie nieświadome Niektórzy psychologowie poznawczy wolą używać terminu „procesy nie-świadome" (nonconscious), aby odróżnić je od „procesów podświadomych” opisywanych przez psychoanalizę oraz od „stanów nieprzytomności, snu lub śpiączki”. Np. badania nad odbiorem bodźców podprogowych pokazuje, że możemy działać pod wpływem bodźców, których nie widzimy lub nie słyszymy. Podobne odkrycia przekonały psychologów poznawczych, że proces nabywania wiedzy (w warunkach laboratoryjnych lub poza nimi) zachodzi zarówno na poziomie świadomym, jak i nie-świadomym. Jednakże większość naszej pracy umysłowej związanej z uczeniem się zachodzi na poziomie nie-świadomym. Badacze o orientacji poznawczej zgadzają się z tym, że większość procesów przetwarzania psychicznego zachodzi na poziomie nie-świadomym. Implikacja:  Jeśli część naszego przetwarzania informacji jest nie- świadoma, to badania introspekcyjne nie odsłonią jego mechanizmów.

54 Timothy D. Wilson Knowing When To Ask The Adaptive Unconscious versus Conscious Processing
Much work needs to be done to elucidate the nature and scope of nonconscious processing and how it interacts with conscious processing. The outline of a picture has emerged, however, and can be summarized as follows (see Wilson, 2002) for a more complete discussion): 1. Consciousness is a small part of human functioning, even smaller than the ‘tip of the iceberg’ Freud imagined....  2. … as more and more research (largely by social psychologists) demonstrates the power and scope of nonconscious processes. Bargh and Chartrand (1999), for example, argue persuasively that mental processes previously thought to be the function of consciousness, such as the implementation of goals and the evaluation of one’s experiences, often occur nonconsciously. ... that our very sense of having consciously willed our actions is often an illusion (Wegner, 2002). 3. … people’s self-views are not epiphenomenal. People have access to many of their feelings and emotions and develop rich narratives about themselves and their social worlds. These conscious states often play an important causal role in people’s behaviour. The conscious narratives people tell about themselves, for example, can be critical to their psychological well being (see Wilson, 2002). 4. The result is a dual system of nonconscious traits, attitudes and emotionsthat underlie conscious versions of these states, often quite different from their nonconscious counterparts. Progress is being made in fleshing out the precise nature of this duality (e.g. Nosek and Banaji, in press), though much work needs to be done (Jack and Shallice, 2001).

55 Krytyka psychologii poznawczej
Brak integracji pojęciowej odmiennych dyscyplin badawczych, zajmujących się funkcjonowaniem poznawczym. Brak "wspólnego ujęcia umysłu" (Erneling, 1997, s. 381). Konsekwentnie, zamęt w terminologii i definicjach. Nadmierny nacisku na poznanie, kosztem innych czynników wpływających na myślenie i zachowanie, takich jak motywacja i emocje. Skutkiem tego stanu rzeczy jest zawężenie i jałowość badań w tej dziedzinie (Ulric Neisser). Większość behawiorystów o orientacji skinnerowskiej przeciwstawia się ruchowi poznawczemu. Kierunek jakim jest psychologia poznawcza nie jest przedsięwzięciem zakończonym. Ponieważ ciągle się rozwija i jest historią w trakcie tworzenia, ocena jej ostatecznego znaczenia byłaby przedwczesna.

56 Przykłady badań Eksperyment Libeta (1983) : neuro-fizjologia aktu woli
Experiment Olafa Blanke (2007): out of body experience

57 Eksperyment Libeta: neuro- fizjologia aktu woli
Nieżyjący już fizjolog Benjamin Libet zauważył na rejestrując zapisy EEG u osób, którym polecono w dowolnie przez siebie wybranej chwili palcem nacisnąć przycisk, że kora motoryczna ich mózgu uaktywniała się na pół sekundy przed świadomym podjęciem przez nie decyzji. Późniejsze badania wykazały, że czas pomiędzy podkorowym pobudzeniem mózgu a uświadomieniem sobie dokonanego wyboru wynosi nawet 7 – 10 sekund. W jednym z najnowszych eksperymentów naukowcy odkryli, że, monitorując aktywność niewielkiej grupy 256 neuronów, można z 80% trafnością przewidzieć, jakiego wyboru dokona osoba, zanim sama zda sobie z tego sprawę. Jest wielce prawdopodobne, że zanim świadomie dokonałem wyboru potraw z menu, część mojego mózgu wiedziała już, co to będzie. „Myśli i zamiary wynikają z ukrytych przyczyn, których sobie nie uświadamiamy i na które nie mamy wpływu – konkluduje Harris”.

58

59

60 Implications of Libet's experiments
Libet's experiments suggest to some that unconscious processes in the brain are the true initiator of volitional acts, and free will therefore plays no part in their initiation. If unconscious brain processes have already taken steps to initiate an action before consciousness is aware of any desire to perform it, the causal role of consciousness in volition is all but eliminated, according to this interpretation. For instance, Susan Blackmore's interpretation is "that conscious experience takes some time to build up and is much too slow to be responsible for making things happen." Libet finds that conscious volition is exercised in the form of 'the power of veto' (sometimes called "free won't"); the idea that conscious acquiescence is required to allow the unconscious buildup of the readiness potential to be actualized as a movement.

61 While consciousness plays no part in the instigation of volitional acts, Libet suggested that it may still have a part to play in suppressing or withholding certain acts instigated by the unconscious. Libet noted that everyone has experienced the withholding from performing an unconscious urge. Since the subjective experience of the conscious will to act preceded the action by only 200 milliseconds, this leaves consciousness only milliseconds to veto an action (this is because the final 50 milliseconds prior to an act are occupied by the activation of the spinal motor neurones by the primary motor cortex, and the margin of error indicated by tests utilizing the oscillator must also be considered).

62 Out-of-body experiences
Out-of-body experiences are just part of Ehrsson's repertoire. He has convinced people that they have swapped bodies with another person1, gained a third arm2, shrunk to the size of a doll or grown to giant proportions. The storeroom in his lab is stuffed with mannequins of various sizes, disembodied dolls' heads, fake hands, cameras, knives and hammers. It looks like a serial killer's basement. “The other neuroscientists think we're a little crazy,” Ehrsson admits

63 Olaf Blanke's (2007) Experiments
In August 2007 Olaf Blanke's lab published research in Science demonstrating that conflicting visual-somatosensory input in virtual reality could disrupt the spatial unity between the self and the body. During multisensory conflict, participants felt as if a virtual body seen in front of them was their own body and mis-localized themselves toward the virtual body, to a position outside their bodily borders. This indicates that spatial unity and bodily self-consciousness can be studied experimentally and is based on multisensory and cognitive processing of bodily information

64

65

66 “G. E. Moore said that if there's something you can be certain of in this world, it's that your hand is your hand,” says Ehrsson. Yet Ehrsson's illusions have shown that such certainties, built on a lifetime of experience, can be disrupted with just ten seconds of visual and tactile deception. This surprising malleability suggests that the brain continuously constructs its feeling of body ownership using information from the senses — a finding that has earned Ehrsson publications in Science and other top journals, along with the attention of other neuroscientists.