Pięcioksiąg jako Prawo

Prezentacja na temat: "Pięcioksiąg jako Prawo"— Zapis prezentacji:

1 Pięcioksiąg jako Prawo
Hebrajskie słowo torah [→ „zobowiązujące nauczanie/pouczenia/wymogi”] Tora ustna (Talmud?) a spisana (na początku - Pięcioksiąg Mojżesza)‏ Talmud wymienia 613 oddzielnych praw w „pięciu” Księgach Tory [głównie Kpł, Lb (1-10;27-30) Pwt]

2 Korpusy prawne w Pięcioksięgu
Prawo Przymierza - (Wj 21-23; odzwierciedla ruralizm, okres przed monarchią)‏ Dekalog (dziesięć Przykazań) – dwie wersje (Wj 20 i Pwt 5; wczesna wersja prawa przymierza. Henoteizma.)‏ Przepisy Kultyczne – (Wj 34; początki monarchii lub okres sędziów. Np. Wj 34,26: zakaz gotowania mięsa ofiary w mleku matki, to reakcja na kult Kananejski)‏ Kapłańskie przepisy kultyczna – (Kpł 1-16; seria przepisów regulujących święta i ofiary z okresu monarchicznego)‏ Kodeks Świetości – (Kpł 17-26; moralizatorski kaznodziejski styl; podobny do Księgi Ezechiela z okresu wygnania). Prawo Deuteronomiczne – (Pwt; styl kazania, odzwierciedla ekonomiczne i społeczne warunki z okresu późnej monarchii r. p.n.e.)‏

3 Klasy praw 1) Prawo kazuistyczne (problemy codziennego życia, powszechne w starożytnym świecie)‏ 2) Prawo apodyktyczne (Dekalog i Prawo Kultyczne z Wj 34; nie podaje warunków i nie mówi o rodzaju kary) [por. relacje w klanie i rodzinie; pouczenia rodziców w stosunku do dzieci, itp.] - mogło być częścią formuł liturgicznych, oczekiwana odpowiedź to „amen”. Wymagają nie kompromisu ale całkowitej akceptacji – posłuszeństwo przymierzu. Kpł 24:17-21 17 Ktokolwiek zabije człowieka, będzie ukarany śmiercią. 18 Ktokolwiek zabije zwierzę, będzie obowiązany do zwrotu: zwierzę za zwierzę. 19 Ktokolwiek skaleczy bliźniego, będzie ukarany w taki sposób, w jaki zawinił. 20 Złamanie za złamanie, oko za oko, ząb za ząb. W jaki sposób ktoś okaleczył bliźniego, w taki sposób będzie okaleczony. 21 Kto zabije zwierzę, będzie obowiązany do zwrotu. Kto zabije człowieka, będzie ukarany śmiercią. Wj 20:13-16 13 Nie będziesz zabijał. 14 Nie będziesz cudzołożył. 15 Nie będziesz kradł. 16 Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek.

4 Prawo Kultyczne Wj 34: Nie uczynisz sobie bogów ulanych z metalu. 18 Zachowaj Święto Przaśników; przez siedem dni będziesz jadł chleby przaśne, jak to ci poleciłem. A uczynisz to w czasie oznaczonym, czyli w miesiącu Abib, gdyż wtedy wyszedłeś z Egiptu. 19 Wszystko pierworodne do Mnie należy, a także pierworodny samiec z bydła, wołów i owiec. 20 Pierworodnego zaś osła wykupisz głową owcy, a jeślibyś nie wykupił, złamiesz mu kark. Wykupisz też pierworodnego syna swego, i nie wolno się ukazać przede Mną z pustymi rękami. 21 Sześć dni pracować będziesz, a w dniu siódmym odpoczywaj tak w czasie orki, jak w czasie żniwa. 22 Będziesz obchodził Święto Tygodni, pierwocin, żniwa pszenicy i Święto Zbiorów przy końcu roku. 23 Trzy razy w roku ukażą się wszyscy twoi mężczyźni przed obliczem Pana, Boga Izraela. 24 Ja bowiem wypędzę narody sprzed ciebie i rozszerzę twoje granice, i nikt nie będzie napadał na twój kraj, gdy ty trzy razy w roku pójdziesz, aby pokazać się przed obliczem Pana, Boga twego. 25 Krwi moich ofiar nie powinieneś składać razem z kwaszonym chlebem, i nic z ofiary paschalnej nie powinno pozostać na drugi dzień. 26 Najlepsze z pierwocin ziemi twojej winieneś przynieść do domu Pana, twego Boga. Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki». 27 Pan rzekł do Mojżesza: «Zapisz sobie te słowa, gdyż na podstawie tych słów zawarłem przymierze z tobą i z Izraelem».

5 Inne starożytne kodeksy prawne
Obecnie można mówić o co najmniej siedmiu kodeksach prawnych używanych przez bliskich sąsiadów starożytnego Izraela. Od kodeksu Ur Nammu (XXII w. p.n.e.) do babilońskich (VI w. p.n.e.)‏ Wszędzie napotykamy podobny ideał sprawiedliwości!!!

6 Kodeks Ur Nammu Sumerowie posiadali rozwinięte prawodawstwo. Świadczy o tym najstarszy istniejący dokument, będący kodeksem sumeryjskiego króla Urnammu sprzed czterech tysięcy lat. I co ciekawe, prawo panujące w Sumerze było bardziej rozwinięte, niż przedstawione w Biblii, np. kary cielesne zamienione były na grzywnę pieniężne(kruszcu). Podobnie istniała organizacja na miarę naszego fiskusa - z dokumentów handlowych wynika, że Sumerowie również mieli problemy z płaceniem podatków, a w państwie korupcja była na porządku dziennym.

7 · If a man commits a murder, that man must be killed.
Urnammu – sumeryjski władca, założyciel III dynastii z Ur. Panował w latach p.n.e.[1] lub p.n.e.[2]Obecnie jego imię odczytywane jest jako Ur-Namma. Ur-Nammu był gubernatorem miasta Ur za czasów panowania Utuhengala z Uruk. Po kilku latach zbuntował się przeciwko swemu suwerenowi, by ostatecznie pokonać go i zająć jego miejsce. Następnie przeprowadził zwycięską kampanię przeciwko miastu-państwu Lagasz, pokonując jego władcę Nammahaniego. Po tym zwycięstwie przyjął tytuł "króla Sumeru i Akkadu". Odcisk pieczęci cylindrycznej z okresu Ur III przedstawiajęcy siedzącego króla Ur-Nammu, do którego bóstwo prowadzi jednego z jego dostojników; tłum. inskrypcji: "Ur-Nammu, potężny bohater, król Ur; Haszhamer, gubernator miasta Iszkur-Sin, jego sługa"; zbiory British Museum The first copy of the code, in two fragments found at Nippur, was translated by Samuel Kramer in 1952; owing to its partial preservation, only the prologue and 5 of the laws were discernible. Further tablets were found in Ur and translated in 1965, allowing some 40 of the 57 laws to be reconstructed. Another copy found in Sippar contains slight variants. Here are some of the contents of the Code of Ur-Nammu; · If a man commits a murder, that man must be killed. · If a man commits a robbery, he will be killed. · If a man commits a kidnapping, he is to be imprisoned and pay 15 shekels of silver. · If a slave marries a slave, and that slave is set free, he does not leave the household. · If the wife of a man followed after another man and he slept with her, they shall slay that woman, but that male shall be set free. · If a man divorces his first-time wife, he shall pay her one mina of silver.

8 detal ze steli Ur-Nammu przedstawiający Ur-Nammu stojącego przed bogiem Nanną
Motyw króla i bóstw zostanie później powtórzony w kodeksie Hammurabiego, a wcześniej wystąpił już w steli Naramsina. Drugi i pół trzeciego fryzu przedstawia Ur-Nammu w trakcie budowy zigguratu. Król stoi przed bogiem Nanną i odprawia obrzęd libacji, ofiarowując bóstwu wodę(?). Czynność tę powtarza w trzecim, ostatnim czytelnym pasie steli, tylko czyni to przed boginią Ningal.

9 Kodeks Hammurabiego Kodeks Hammurabiego, zredagowany w XVIII w. p.n.e, to czwarty[1] z najstarszych kodeksów świata a zarazem najstarszy ze znanych prawie w całości. Został spisany za panowania króla Hammurabiego, szóstego przedstawiciela I dynastii babilońskiej. Utu przekazujący listę praw Mardukowi (płaskorzeźba na czubku stelli Kodeksu Hammurabiego (Utu – sumeryjski bóg słońca. Akadyjski odpowiednik jego imienia to Szamasz.)‏

10 Hammurabi– szósty król (panował najprawdopodobniej w latach p.n.e. albo - według najnowszych badań p.n.e.) pierwszej dynastii babilońskiej, syn i następca króla Sin-muballita. Podbił miasta-państwa Sumeru i Akadu, tworząc potężne imperium babilońskie. Zdołał po raz pierwszy od czasów III dynastii z Ur ponownie scalić Sumer i Akad. Jego imię interpretowane jest jako "Słońce+uzdrawia" - Hammurabi, albo jako "Stryj+wielki" - Hammu-rabi". Pomnik Hammurabiego w Iraku

11 Przykłady Prawa Hammurabiego
Tekst ze steli pozbawiony wyróżnień i punktów a przez to faktycznie nie mający charakteru kodeksu, we współczesnych przekładach dzieli się na trzy części: wstęp, właściwe przepisy prawne z 282 paragrafami oraz epilog zawierający sankcje prawne. Przykłady Prawa Hammurabiego · § 1 Jeśli ktoś kogoś oskarżył i rzucił nań podejrzenie o zabójstwo, zaś tego mu nie udowodnił, ten, kto go oskarżył, poniesie karę śmierci. · § 22 Jeśli obywatel rabunku dokonał i został złapany, człowiek ten zostanie zabity. · § 102 Jeśli kupiec dał agentowi handlowemu pieniądze jako pożyczkę bezprocentową, a on tam, gdzie poszedł, poniósł stratę, zwróci kupcowi kapitał. · § 103 Jeśli podczas jego podróży nieprzyjaciel zabierze mu wszystko, co niósł, przed bogiem przysięgnie i będzie uwolniony. · § 195 Jeśli syn ojca swego uderzył, rękę utną mu. · § 196 Jeśli obywatel oko obywatelowi wybił, oko wybiją mu. · § 197 Jeżeli kość obywatel złamał, kość mu złamią · § 282 Jeśli niewolnik powie swemu panu: Nie jesteś moim panem, zaś pan dowiedzie mu, że jest jego niewolnikiem, jego pan utnie mu ucho.

12 Księga Kapłańska Źródło P (mieszanka tekstów narracyjnych i prawnych)‏
Prawo kapłańskie Różnorodność i wielkość ofiar wskazuje na społeczność już osiadłą, rolniczą. Treść: Ofiary · całopalne ze zwierząt (rozdział 1) · pokarmowe - bezkrwawe (rozdział 2) · biesiadne (rozdział 3) · przebłagalne (rozdział 4 i 5) · przepisy dodatkowe - (rozdział 6) · zadośćuczynienia (rozdział 7)‏ · Przekazanie czynności kapłańskich ··lewitom - ··Aaronowi (rozdział 8) · Początek służby kapłanów (rozdział 9) · Wykroczenia ··Nadaba i ··Abihu, synów ··Aarona (rozdział 10) · Określenie zwierząt czystych i nieczystych (rozdział 11) · Przepisy, jak postępować z ··trądem (rozdziały 13-14) · Przepisy związane z życiem ··seksualnym (rozdziały 15 i 18) · Ustanowienie ··Dnia Przebłagania (rozdział 16) · Przepisy związane z życiem codziennym (tzw. ··Kodeks Świętości) (rozdziały 17-26) · ··Szabat, rok szabatowy oraz inne ··święta żydowskie (rozdziały 23-25) · Zakończenie - przepisy na temat ślubów (rozdział 26)‏ Dalsze wydarzenia opisuje Księga Liczb.

13 Kpł cd. tekst prawny/narracja rozdz. 1-7 Rodzaje ofiar 8-10 Poświecenie kapłanów i ofiar Czyste i nieczyste (pożywienie choroby) 16 Ustanowienie dnia przebłagania Kodeks świętości (etyczne i rytualne nakazy) 27 Dodatek o ślubach

14 Prawo tabu Kpł 11 a Rdz 1 ? Kpł 11: «Tak mówcie do Izraelitów: Oto zwierzęta, które będziecie jeść spośród wszystkich zwierząt, które są na ziemi: 3 Będziecie jedli każde zwierzę czworonożne, które ma rozdzielone kopyta, to jest racice, i które przeżuwa. 4 Ale następujących zwierząt, mających rozdzielone kopyto i przeżuwających nie będziecie jedli: wielbłąd, ponieważ przeżuwa, ale nie ma rozdzielonego kopyta - będzie dla was nieczysty; 5 świstak, ponieważ przeżuwa, ale nie ma rozdzielonego kopyta - będzie dla was nieczysty; 6 zając, ponieważ przeżuwa, ale nie ma rozdzielonego kopyta - będzie dla was nieczysty; 7 wieprz, ponieważ ma rozdzielone kopyto, ale nie przeżuwa - będzie dla was nieczysty. 8 Nie będziecie jedli ich mięsa ani dotykali ich padliny - są one dla was nieczyste. 9 Będziecie jedli następujące istoty wodne: wszystkie istoty wodne, w morzach i rzekach, które mają płetwy i łuski, będziecie jedli Rdz 1: Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!» 21 Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju. Bóg widząc, że były dobre, 22 pobłogosławił je tymi słowami: «Bądźcie płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaża na ziemi». 23 I tak upłynął wieczór i poranek - dzień piąty. 24 Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!» I stało się tak. 25 Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre.

15 Księga Liczb W języku hebrajskim przyjmuje się nazwę Bemidbar - במדבר ("na pustyni"), od pierwszych słów księgi, w innych językach (za pośrednictwem Septuaginty i Wulgaty) przyjęła się nazwa "Księga Liczb", ze względu na częste wymienianie różnych liczb. Treść Spis mężczyzn Wprowadzenie ślubu czystości - nazireatu, dalsze przepisy Zwątpienie Izraelitów: za karę część z nich nie ujrzy Ziemi Obiecanej, gdyż od tej pory będą się błąkać po pustyni przez 40 lat Kolejne zwątpienie: Jahwe zsyła na niewierzących węże, ale na prośbę Mojżesza błagającego o łaskę, poleca mu wykonać węża z miedzi, dzięki czemu część Izraelitów zostaje uratowana. W interpretacji NT, przybity do drzewa wąż jest archetypem Jezusa Kolejne etapy marszu, kolejne prawa i przepisy Zakończenie Księga Liczb kończy opis etapów wędrówki Izraelitów po pustyni. Następna księga, Księga Powtórzonego Prawa (napisana prawdopodobnie dużo później niż poprzednie cztery części Pięcioksięgu), przypomina najważniejsze ustalenia przymierza z Bogiem. Dalszy ciąg wędrówki opisuje natomiast Księga Jozuego.

16 Egipt – Ziemia Obiecana
Lb = Wj Egipt – Ziemia Obiecana Wj (narzekanie – cierpliwość JHWH) – lud w potrzebie – opieka JHWH SYNAJ - PRZYMIERZE Lb (narzekanie – kara) – lud ciągle się buntuje – kara JHWH

17 Nechusztan a „miedziany wąż” ?
Nechusztan - bóstwo plemion semickich przedstawiane pod postacią miedzianego węża. Jego kult przeniknął na pewien okres do judaizmu. Biblia opisuje taką sytuację: Niedaleko granicy Edomu wędrujący Izraelici z Egiptu do Ziemi Obiecanej zaczęli się buntować. Narzekali na dostarczaną mannę oraz brak wody. Jahwe ukarał Żydów, posyłając między nich jadowite węże. W rezultacie wiele osób zmarło od ich ukąszeń. Gdy lud okazał skruchę, a Mojżesz wstawił się za nimi, Jahwe kazał sporządzić wizerunek miedzianego węża i umieścić go na słupie sygnałowym, a każdy ukąszony, który na niego spojrzał, zdrowiał. Izraelici zachowali miedzianego węża, a później zaczęli oddawać mu cześć. Gdy król Ezechiasz przeprowadzał reformy religijne, kazał doszczętnie rozbić tego ponad 700-letniego węża. Biblia podaje, że zaczęto go nazywać Nechusztán. Niektóre przekłady zostawiają w tym miejscu właśnie to słowo. W leksykonie L. Koehlera i W. Baumgartnera podano, że określenie Nechusztán prawdopodobnie znaczy "wąż z brązu" lub "wąż-bożek z brązu"

18 Lb 21: Od góry Hor szli w kierunku Morza Czerwonego, aby obejść ziemię Edom; podczas drogi jednak lud stracił cierpliwość. 5 I zaczęli mówić przeciw Bogu i Mojżeszowi: «Czemu wyprowadziliście nas z Egiptu, byśmy tu na pustyni pomarli? Nie ma chleba ani wody, a uprzykrzył się nam już ten pokarm mizerny». 6 Zesłał więc Pan na lud węże o jadzie palącym, które kąsały ludzi, tak że wielka liczba Izraelitów zmarła. 7 Przybyli więc ludzie do Mojżesza mówiąc: «Zgrzeszyliśmy, szemrząc przeciw Panu i przeciwko tobie. Wstaw się za nami do Pana, aby oddalił od nas węże». I wstawił się Mojżesz za ludem. 8 Wtedy rzekł Pan do Mojżesza: «Sporządź węża i umieść go na wysokim palu; wtedy każdy ukąszony, jeśli tylko spojrzy na niego, zostanie przy życiu». 2 Kings 18:1-6 W trzecim roku panowania Ozeasza, syna Eli, króla izraelskiego, Ezechiasz, syn Achaza, został królem judzkim. 2 W chwili objęcia rządów miał dwadzieścia pięć lat i panował dwadzieścia dziewięć lat w Jerozolimie. Jego matce było na imię Abijja - córka Zachariasza. 3 Czynił on to, co jest słuszne w oczach Pańskich, zupełnie tak jak jego przodek, Dawid. 4 On to usunął wyżyny, potrzaskał stele, wyciął aszery i potłukł węża miedzianego, którego sporządził Mojżesz, ponieważ aż do tego czasu Izraelici składali mu ofiary kadzielne - nazywając go Nechusztan. 5 W Panu, Bogu Izraela, pokładał nadzieję. I po nim nie było podobnego do niego między wszystkimi królami Judy, jak i między tymi, co żyli przed nim. 6 Przylgnął do Pana - nie zerwał z Nim i przestrzegał Jego przykazań, które Pan zlecił Mojżeszowi.

19 Narzekania na pustkowiach
Księga Liczb powiela wiele epizodów z Księgi Wyjścia – paralelizm narzekania i buntu. Wj a Lb 11-21 Wj podkreśla cierpliwość YHWH – pomoc; Lb podkreśla ustawiczne buntowanie się przeciw YHWH - kara. Czy jest to obraz zmagań o przywództwo i konfliktów pomiędzy plemionami. Tradycja Synaju połączyła plemiona (nie wszystkie musiały być w Egipcie). Stale powtarzany temat buntu podchwycił redaktor P (VI w. p.n.e.), tak znajduje wyjaśnienie niewoli babilońskiej – zauważa, że jak wcześniej tak i teraz Bóg może odwrócić swój gniew. (Dla Izraela każda część starożytnej tradycji wiary posiada przesłanie dla późniejszych pokoleń.)‏ Pod koniec Lb pojawia się relacja o śmierci Mojżesza, przywództwo obejmuje Jozue – rozpoczyna się nowy etap w historii Izraela: podbój ziemi obiecanej.

20 Balaam syn Beora Lb 22-24 Lb 24,1 Gdy Balaam spostrzegł, że dobre jest w oczach Pana błogosławienie Izraela, nie odszedł wcale, jak przedtem, aby szukać wróżb, lecz twarz obrócił ku pustyni. 2 Gdy więc podniósł oczy i zobaczył Izraela rozłożonego obozem według swoich pokoleń, ogarnął go Duch Boży 3 i zaczął głosić swoje pouczenie, mówiąc: «Wyrocznia Balaama, syna Beora; wyrocznia męża, który wzrok ma przenikliwy; 4 wyrocznia tego, który słyszy słowa Boże, który ogląda widzenie Wszechmocnego, który pada1, a oczy mu się otwierają. 5 Jakubie, jakże piękne są twoje namioty, mieszkania twoje, Izraelu! 6 Jak szerokie doliny potoków, jak ogrody nad brzegiem strumieni lub jak aloes, który Pan sadził, i jak cedry nad wodami. 7 Płynie woda z jego wiader, a zasiew jego ma wilgoć obfitą2; król jego wiele mocniejszy niż Agag2, królestwo jego w górę wyniesione. 8 A Bóg, który z Egiptu go wywiódł, jest dla niego jak rogi bawołu. On wyniszczy narody, co go uciskają, zmiażdży ich kości - zdruzgoce swoimi strzałami. 9 Położył się, jak lew się przyczaił lub niby lwica. Kto się odważy go zbudzić? Błogosławieni niech będą, którzy błogosławią ciebie, a przeklęci, którzy ciebie przeklinają».

21 Lb 24 cd. 10 Wtedy rozgniewał się Balak na Balaama, a klasnąwszy w dłonie rzekł do Balaama: «Wezwałem cię tu, byś przeklinał nieprzyjaciół moich, a ty ich nawet trzykrotnie błogosławiłeś. 11 Uciekaj teraz czym prędzej do domu; obiecałem ci wprawdzie sowitą nagrodę, lecz oto Pan ciebie jej pozbawił». 12 Balaam odpowiedział Balakowi: «Czyż nie powiedziałem wyraźnie posłańcom, których do mnie wysłałeś: 13 Choćby mi Balak dawał tyle srebra i złota, ile pałac jego pomieści, to przecież nie mogę przekroczyć rozkazu Pana i czynić samowolnie czy to źle, czy też dobrze. Co Pan mówi, to tylko oznajmię. 14 Dobrze więc, wrócę teraz do mojego ludu, lecz zbliż się jeszcze, bo chcę ci oznajmić, co lud ten kiedyś uczyni twojemu ludowi». 15 I wygłosił swoje pouczenie, mówiąc: «Wyrocznia Balaama, syna Beora; wyrocznia męża, który wzrok ma przenikliwy; 16 wyrocznia tego, który słyszy słowa Boże, który ogląda widzenie Wszechmocnego, a w wiedzy Najwyższego ma udział, który pada3, a oczy mu się otwierają. Widzę go, lecz jeszcze nie teraz, dostrzegam go, ale nie z bliska: Wschodzi Gwiazda z Jakuba, a z Izraela podnosi się berło. (24,17) Ta wyrocznia stanowiła dla wielu starożytnych pisarzy chrześcijańskich zapowiedź wcielenia Chrystusa, na przykład :Justyn, Ireneusz, Atanazy, Cyprian czy Augustyn. Odwoływano się przy tym do związku symboliki „gwiazdy” - zatem gwiazda prowadząca Mędrców do Dzieciątka Jezus została przepowiedziana przez Balaama mówiącego o „Gwieździe z Jakuba”. Orygenes posuwnął się dalej, przypisywał Balaamowi zapoczątkowanie sekty magów, włączając do niej także tych, którzy przybyli zobaczyć Dzieciątko Jezus.

22 Deir Allah Balaam syn Beora pochodził z obszaru górnej Mezopotamii, z okolic Karkemisz i był znany jako prawdziwy prorok nie tylko w swoim kraju. Kiedy Izraelici po wyjściu z Egiptu dotarli do Moabu, wówczas jego król Balak, syn Sippora, zwrócił się do Balaama, prosząc, aby ten przeklął jego wrogów. W wyniku prac archeologicznych prowadzonych w 1967 roku, duńscy naukowcy odkryli w Deir Allah nad Jordanem pokryte inskrypcjami fragmenty tynku. Zostały one zapisane w języku aramejskim i datuje się je na ok VIII/VII w. przed Chr. Mowa w nich między innymi o Balaamie synu Beora, proroku który otrzymał w nocy przesłanie od bogów – inne niż te, którego spodziewali się jego rodacy. Natomiast nie mamy żadnej innej wzmianki historycznej o Balaku królu Moabu. Jednakże na temat całej historii Moabu mamy bardzo niewiele informacji poza inskrypcją Meszy z IX w. przed Chr. Poza tym określenie „król” mogło być używane także do przywódców plemiennych.

23

24 Deir Allah = Sukkot (?)‏

25

26 Title i.1 The misfortunes of the Book of Balaam, son of Beor. A divine seer was he. The Theophany i.1 The gods came to him at night. And he beheld a vision in accordance with El's utterance. They said to Balaam, son of Beor: "So will it be done, with naught surviving. No one has seen [the likes of] what you have heard!" Balaam Reports his Vision to His Intimates i.5 Balaam arose on the morrow; He summoned the heads of the assembly to him, i.6 And for two days he fasted, and wept bitterly. Then his intimates entered into his presence, and they said to Balaam, son of Beor, "Why do you fast, and why do you weep?" i.7 Then he said to them: "Be seated, and I will relate to you what the Shaddai gods have planned, And go, see the acts of the god!"

27 Księga Powtórzonego Prawa
Księga Powtórzonego Prawa [Pwt], Piąta Księga Mojżeszowa [5 Mojż] zamyka Torę, jest piątą księgą Starego Testamentu i Biblii. Nazwa księgi w języku hebrajskim to Dwarim דברים, czyli "słowa", od pierwszego jej wyrazu, w grece (Septuaginta - Δευτερονόμιον) i łacinie (Wulgata) - Deuteronomium, co oznacza "powtórzone prawo". Zawiera sporo nawiązań do poprzednich czterech ksiąg, w tym np. powtórzenie Dekalogu i innych przepisów. W księdze tej umieszczony jest również hymn Mojżesza. Treść Księgi Powtórzonego Prawa · Pierwsza mowa ··Mojżesza · rozkaz opuszczenia ··Synaju ; · ustanowienie sędziów ; · w ··Kadesz ; · wysłanie zwiadowców ; · bunt ludu i kara; · nieskuteczna wyprawa; · ostrzeżenia dotyczące ··Edomitów, ··Moabitów i ··Ammonitów ; · zwycięstwo nad ··Sichonem ; · wojna z ··Ogiem, królem ··Baszanu ; · podział ··Zajordania ; · zarządzenia ··Mojżesza ; · zachowanie przykazań mądrością; · o unikaniu ··bałwochwalstwa ; · odstępstwo powodem utraty ziemi ; · wielkość Bożego wybrania ; · ··Miasta Ucieczki · Druga mowa ··Mojżesza · ··Dziesięcioro Przykazań ; · ··Mojżesz pośrednikiem; · miłość Boga ; · ··Izrael narodem wybranym; · wybranie dowodem umiłowania Bożego; · potęga Boga ; · próba na pustyni ; · zwycięstwo darem Boga ; · bałwochwalstwo na ··Synaju ; · modlitwa ··Mojżesza z powodu występków Izraela ; · ··Arka Przymierza, wybór ··Lewiego ; · obrzezanie serca ; · Boże miłosierdzie; · błogosławieństwo w ··Palestynie; · Kodeks deuteronomiczny ; · miejsce kultu; · ofiary, ··dziesięciny i ubój; · kult ··kananejski ; · bałwochwalstwo inne zabobonne praktyki ; · podział zwierząt na czyste i nieczyste ; · roczne dziesięciny ; · dziesięciny trzyletnie ; · ··rok szabatowy ; · pierworodne ze zwierząt ; · Święto ··Paschy ; · ··Święto Tygodni ; · ··Święto Namiotów ; · pielgrzymki · sędziowie (nadużycia w zakresie kultu, sądy lewickie, królowie), kapłani-··lewici ( kulty potępione, prawo zemsty i miasta ucieczki)‏ Królowie Prorocy (jak Mojżesz)‏ · słupy graniczne, · świadkowie i prawa odwetu; · wojna ; · zdobywanie mias; · przypadek nieznanego; mordercy; · małżeństwo i rodzina; · kara powieszenia; · znaleziona zguba; · świętość małżeństwa; · wyłączenie ze społeczności Izraela; · czystość obozu Izraelitów ; · rozwód; · ochrona słabych; · chłosta ; · dobroć dla zwierząt; · prawo ··lewiratu ; · przyzwoitość ; · chciwość w handlu ; · wypędzenie ··Amalekitów ; · ··pierwociny ; · ··dziesięciny trzeciego roku; · Spisanie Prawa ; · Błogosławieństwa i przekleństwa

28 Pwt cd. · Trzecia mowa ··Mojżesza
· przekleństwo za występki ; · pomoc Boga a niewdzięczność ludu ; · wierność wobec przymierza; · powrót z niewoli ; · dwie drogi; · Ostatnie polecenia ··Mojżesza ; · ··Jozue następcą ··Mojżesza ; · obrzędowe czytanie Prawa; · pouczenia Pańskie; · Księga Prawa obok arki; · Hymn ··Mojżesza ; · Zapowiedź śmierci ··Mojżesza ; · Błogosławieństwa ··Mojżesza Śmierć Mojżesza

29

30 Widok z g. Nebo w stronę Jerycha (Doliny Jordanu) – dalej widać góry Judei