…czyli artyści w szponach sił rynkowych

Prezentacja na temat: "…czyli artyści w szponach sił rynkowych"— Zapis prezentacji:

1 …czyli artyści w szponach sił rynkowych
Ekonomia kultury …czyli artyści w szponach sił rynkowych

2 Plan Czym jest kultura, obiekty zainteresowań ekonomii kultury
Historia ekonomii kultury Baumol’s cost disease Czym zajmują się ekonomiści kultury? Jakich narzędzi używają ekonomiści kultury w swojej pracy? Związki ekonomii kultury z innymi naukami. Inne spojrzenie na subsydiowanie sztuki. Jak rodzą się supergwiazdy? Gry rynkowe na rynku dzieł sztuki.

3 Kultura „ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania; całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa” (Wikipedia) "Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura." – Johann Herder Zakres znaczeniowy pojęcia „kultura”: Produkty materialne Idee ( w tym religie) Dzieła sztuki

4 Dzieła sztuki Dzieła sztuki warto podzielić na trzy kategorie:
Twórczość artystyczna Sztuka wykonawcza (performance art) Gromadzenie i udostępnianie dziedzictwa kulturowego Każda z tych kategorii obejmuje jednostkowe działanie, które jest unikalne, niepowtarzalne; Każda z nich dotyka dziedzin człowieka powtarzalnych, w dodatku takich których może dotyczyć kryterium efektywności, a więc dotyka ekonomii.

5 Ekonomia kultury Zwana też ekonomią sztuki i literatury;
„zastosowanie ekonomii w produkcji, dystrybucji i konsumpcji wszystkich dóbr i usług kultury” – Ruth Towse Gałąź wiedzy nabierająca coraz większego znaczenia: „Journal of Cultural Economics” – międzynarodowy magazyn The Association for Cultural Economics International – regularne konferencje Zajęcia akademickie – management kultury, ekonomia kultury (np. międzynarodowe stosunki kulturalne – SGH)

6 Trochę historii… Dlaczego ekonomia odcięła się od kultury?
Adam Smith dostrzegał istotność kultury w zjawiskach ekonomicznych; Następca Smithe’a – Jeremy Bentham – założył, że kultura, zwyczaje i tradycja nie mają w ekonomii znaczenia; Różnice pomiędzy marksizmem a ekonomią „mainstreamową” doprowadziły w końcu do rozłamu ekonomii i innych nauk – ekonomia stała się odrębną nauką; XVIII-XIX wiek – Niemiecka Szkoła Historii – ekonomia instytucjonalna podkreśla rolę kultury w kształtowaniu zachowań ekonomicznych; Ekonomia kultury i William Baumol

7 Baumol’s cost disease Performing Arts: the economic dilemma, 1966 – Wiliam G. Bowen, William G. Baumol – początek ekonomii kultury. Działalność w dziedzinie sztuki wykonawczej musi wiązać się z coraz wyższymi kosztami. Co może być przyczyną wzrostu produktywności: Zwiększony kapitał Lepsza technologia Lepiej wykwalifikowana siła robocza Ekonomia skali Lepsze zarządzanie Skoro tylko ekonomia skali zwiększa produktywność w sztuce wykonawczej, produktywność tej dziedziny rośnie dużo wolniej niż każdej innej dziedziny gospodarki. Rezultatem jest nieprzerwanie rosnący koszt produktu sztuki wykonawczej w stosunku do ogólnego kosztu gospodarki w czasie.

8 Baumol’s cost disease Praca wykonawcy (artysty) jest tutaj produktem – trudno więc zwiększyć wielkość produkcji na godzinę. Przykład: produkcja bąbli vs. Produkcja orkiestry symfonicznej:

9 William J. Baumol (ur. 1922) Profesor na Princeton i NY Univeristy, Zainteresowany rynkiem pracy; duży wkład w historię myśli ekonomicznej; twórca m.in. teorii rynków contestable (na których ceny są konkurencyjne, mimo, że rynek powinien być monopolistyczny), modelu popytu transakcyjnego (na instrumenty finansowe) i właśnie Baumol’s cost disease; Również utalentowany malarz;

10 Czym zajmują się ekonomiści kultury?
Czym są dobra kulturalne dla ekonomisty? Zawierają kreatywny, artystyczny element; Są to namacalne przedmioty lub nienamacalne usługi; Są długo- lub krókotrwałe; Ich produkcja zużywa kapitał, pracę, a przede wszystkim pomysłowość… …stąd wynika ich cena i koszt alternatywny; Większość ma element dobra publicznego, który trudno wyznaczyć dla wyliczenia ceny danego dobra na rynku; Czy rynkowa alokacja dóbr kulturalnych jest efektywna? (experience goods) Polityka kulturalna – analiza możliwości. Czy lepiej posiadać i/lub zarządzać kulturalnymi organizacjami czy subsydiować je?

11 Czym zajmują się ekonomiści kultury?
Jeśli subsydiować, to jak? Bezpośrednio, pośrednio…? Organizacje prywatne, czy państwowe? Jak rozdzielać fundusze państwowe na kulturę? Finansowanie kultury – co i jak finansować? A oprócz tego…

12 Aukcje sztuki, rynki sztuki, ceny sztuki, wolność artystyczna, rynek pracy artystów, prawa artystów,
nagrody, balet, kino, prawa autorskie, sponsorowanie sztuki przez korporacje, krytyka w sztuce, turystyka kulturalna, przemysł kulturalny, popyt na sztukę, festiwale, ustalone ceny książek, kultura Internetu i globalizacja, zarządzanie w kulturze, marketing w sztuce, ekonomia mediów, muzea, biznes muzyczny, opera, orkiestry, wskaźniki performance’u, wybór publiczny, supergwiazdy, telewizja, wsparcie artystów, opodatkowanie sztuki,…

13 Jakich narzędzi używają ekonomiści kultury?
Analiza mikroekonomiczna: neoklasyczna teoria cen w studiach nad kosztami produkcji, zyskami, dyskryminacją cenową, elastycznością popytu i podaży (maksymalizacja zysków -> maksymalizacja np. oglądalności), badania popytu i podaży; Ekonomia dobrobytu: (maksymalizacja efektywności przy ograniczonych zasobach) – analiza kosztowo-zyskowa, regulacja cenowa naturalnych monopoli, contingent valuation analysis; Makroekonomiczna teoria wzrostu: wzrost gospodarczy z rozwojem technologii; Ekonomia praw własności (Law&Economics) : prawa autorskie, licencje na transmisje;

14 Jakich narzędzi używają ekonomiści kultury?
Ekonomia instystucjonalna: badania nad organizacjami kultury, lub kulturalne normy funkcjonowania wszystkich organizacji w społeczeństwie; Teoria wyboru publicznego: jak politycy wykorzystują sztukę aby osiągnąć swoje cele? Ekonomia polityczna: regionalizacja, czy centralizacja?

15 Związki ekonomii kultury z innymi naukami…
Socjologia kultury – zaintersowanie rynkiem pracy artystów i chęcią do partycypowania w sztuce Zarządzanie w sztuce – zarządzanie organizacjami kultury, wiąże się z marketingiem kultury Geografia, architektura strefy miejskiej – lokalizacja przybytków kultury

16 Subsydiowanie sztuki, czyli czy artyści są święci?
Rynek sztuki jest pod wieloma względami wyjątkowy... Artyści, kiedy otrzymają większe wpływy, nie wykorzystują ich, żeby odpocząć od pracy, wręcz przeciwnie – pracują jeszcze więcej. (Throsby, 1994) Takie zachowanie ma daleko idące skutki w ekonomii kultury. Preferencje pracy artystów wskazują na to, że są oni niczym święci, bo tworząc „uświęconą” sztukę, zapominają o sobie i myślą tylko o swoim dziele. Dla artystów dochód nie jest środkiem zdobycia dóbr konsumenckich, w tym czasu wolnego. W ich wypadku jest to ograniczenie. Istnieje przekonanie o wielkim oddaniu artystów sztuce, ich bezinteresowności...

17 Subsydiowanie sztuki, czyli czy artyści są święci?
...ale artyści tworząc sztukę poszukują prywatnej satysfakcji. Dla nich, tak jak w innych profesjach, praca jest drogą do zdobywania nagród. Jednak artyści jako nagrodę postrzegają rozpoznawalność i inne nie-rzeczowe korzyści. Pracę artystów od innych profesji różni więc to, że chętnie poświęcą dochód pieniężny, aby móc więcej pracować.

18 Subsydiowanie sztuki, czyli czy artyści są święci?
Uśredniając artyści tworząc sztukę zarabiają mało, szczególnie jeśli patrzeć na płace godzinowe. Z badań wynika, że zarabają około 30% mniej niż, równie wykształceni jak oni, ludzie innych profesji. Zadziwiające więc jest, że ciągle artystów przybywa. Ich dochód najczęściej wspierany jest przez drugą pracę, partnera czy zasiłki socjalne. Wszystko to potwierdza hipotezę o tym, że artyści poszukują nie – pieniężnych zysków.

19 Subsydiowanie sztuki, czyli czy artyści są święci
Subsydiowanie sztuki, czyli czy artyści są święci? – bieda wśród artystów. Sektor sztuki wydaje się być atrakcyjny – wydaje się, że ma on do zaoferowania wiele takich nie-pieniężnych zysków. wynika stąd, że ubóstwo wśród artystów ma charakter strukturalny. Pieniądze wpływające do tego sektora z dotacji, subsydiów, sprzedaży powodują tylko wzrost liczby artystów. Jak? Artysta dostaje wspacie od rządu postanawia poświęcić więcej czasu na „prawdziwą sztukę” jego dochód nie rośnie ta sfera pracy, którą porzucił zostaje przejęta przez nowego artystę.

20 Subsydiowanie sztuki, czyli czy artyści są święci
Subsydiowanie sztuki, czyli czy artyści są święci? – bieda wśród artystów. Czy więc rząd popełnia błąd zwiększając subsydia dla artystów?

21 Z danych ZASP wynika, że mniej niż 200 aktorów ma zarobki w wysokości średniej krajowej, reszta z kilkutysięcznej rzeszy zarabia poniżej tego poziomu. Wiele scen uznaje minimum krajowe za górną granicę pensji, do czego dochodzą honoraria za przedstawienia ponadnormowe, średnio ok. 100 zł brutto.

22 Jak artyści stają się supergwiazdami. Jakie znaczenie ma ich talent
Jak artyści stają się supergwiazdami? Jakie znaczenie ma ich talent? Co powoduje, że stają się znani?

23 Supergwiazdy Prosty model konkurencji mówi, że ludzie ą wynagradzani w zależności od ich (krańcowej) produktywności. Wynikałoby stąd, że pomiędzy aktorem z miejscowego teatru a Tomem Cruisem musi istnieć ogromna różnica talentów... Musi istnieć inne wytłumaczenie istnienia wielkich gwiazd.

24

25 Co winduje ceny obrazów w górę? Jakie działają tu siły rynkowe?

26 Dziękuję!

27 literatura Towse, Ruth „A handbook of cultural economics” – wybrane artykuły Golka Marian, „Rynek sztuki” Baumol, William, Bowen, William „Performing art.: an economic dilemma” Wykłady prof. Urszuli Grzelońskiej „międzynarodowe stosunki kulturalne” Korzeniowska – Marciniak, Maria „Międzynarodowy rynek dzieł sztuki” Chartrand, Harry Hillman „The hard facts : perspectives of cultural economics”