Pamięć deklaratywna: epizodyczna i semantyczna

Prezentacja na temat: "Pamięć deklaratywna: epizodyczna i semantyczna"— Zapis prezentacji:

1 Pamięć deklaratywna: epizodyczna i semantyczna
Wykład 7 11 kwietnia 2013 Pamięć deklaratywna: epizodyczna i semantyczna

2 Plan wykładu Rozróżnienie pamięci epizodycznej i semantycznej
Właściwości pamięci epizodycznej i semantycznej Hipotezy dotyczące mechanizmów mózgowych Organizacja informacji w pamięci epizodycznej Struktura pamięci semantycznej

3 Rozróżnienie pamięci epizodycznej i semantycznej
Pamięć epizodyczna: typu wspomnieniowego, wiąże się z osobistą przeszłością i dotyczy faktów, które jednostka może zlokalizować czasowo i przestrzennie Pamięć semantyczna: ma charakter nie osobisty i obejmuje wiedzę na temat świata; niezbędna do posługiwania się językiem: pamięć semantyczna to „bezczasowa wiedza na temat świata, którą jednostka dzieli z innymi ludźmi”

4 Procedury badania Pamięć epizodyczna: klasyczne badania laboratoryjne wszelkiego rodzaju, kwestionariusze i wywiady dotyczące osobistych wspomnień Pamięć semantyczna: badania nad tworzeniem się czy strukturą pojęć, nazywaniem egzemplarzy kategorii, zadania decyzji leksykalnych

5 Kryteria odróżniania obu systemów pamięci według Tulvinga
Informacje Operacje Sposoby wykorzystywania

6 Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: informacje
Cechy Epizodyczna Semantyczna Źródło Doznania zmysłowe Rozumienie faktów i zjawisk Jednostki Zdarzenia, epizody Fakty, idee, pojęcia Organizacja Czasowa Pojęciowa Odniesienie Ja Świat Kryterium prawdziwości Osobiste przekonanie Zgodność społeczna

7 Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: operacje
Cechy Epizodyczna Semantyczna Kodowanie Sensoryczne Symboliczne Afekt Większa rola Mniejsza rola Zależność od kontekstu Silna Słaba Dostęp do danych Kontrolowany Automatyczny Bodziec dla wydobycia Kiedy? Gdzie? Co?

8 Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: operacje 2
Cechy Epizodyczna Semantyczna Konsekwencje wydobycia Zmiana systemu Brak zmiany Przywoływane doświadczenie Zapamiętana przeszłość Aktualizowana wiedza Określanie sposobu wydobycia Pamiętam Wiem Pojawienie się w rozwoju Późne Wczesne Amnezja dziecięca Tak Nie

9 Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: sposoby wykorzystania
Cechy Epizodyczna Semantyczna Przydatność Mała Duża Związek z inteligencją Brak Silny Dowody empiryczne Zapominanie Analiza języka Zadania laboratoryjne Odtwarzanie epizodów Wiedza ogólna Podatność na amnezję Tak Nie

10 Właściwości pamięci epizodycznej i semantycznej
Epizodyczna Semantyczna Nabywanie informacji Dodawanie doświadczeń, wzbogacanie doświadczenia Rozumienie faktów, zmiana organizacji wcześniejszej wiedzy Reprezentacja informacji Organizacja czasowa, związana z osobistą przeszłością Opisowa, fakty, pojęcia i relacje między nimi

11 Właściwości pamięci epizodycznej i semantycznej 2
Epizodyczna Semantyczna Przejawianie wiedzy Dostęp świadomy i dowolny, czasami wymaga wysiłku Dostęp szybki, automatyczny, czasami może być kontrolowany Świadomość operacji i treści pamięciowych Autonoetyczna, wiem, że wiem Noetyczna – wiedza na temat świata zewnętrznego i wewnętrznego

12 Kontrowersje dotyczące koncepcji Tulvinga
Kolejność pojawiania się poszczególnych systemów (form) pamięci Rozumienie pamięci proceduralnej: według Tulvinga czynności to zachowania celowe Możliwość modyfikowania pamięci proceduralnej za pomocą operacji wykonywanych na poziomie pamięci semantycznej czy epizodycznej – co jest sprzeczne z koncepcją Tulvinga

13 Pamięć epizodyczna: czy występuje tylko u ludzi?
Cechy szczególne pamięci epizodycznej: Poczucie subiektywnego czasu Świadomość autonoetyczna Jaźń Pamięć typu „co, gdzie, kiedy” – „podobna do epizodycznej”, także u zwierząt, np. naczelnych i ptaków

14 Hipotezy dotyczące mechanizmów mózgowych obu rodzajów pamięci
Dane dotyczące pacjentów z amnezją, np. przypadek H.M. Osoby, dotknięte amnezją we wczesnym dzieciństwie, zdolne są do nabywania wiedzy semantycznej Procesy pamięci semantycznej lokalizowane w płatach skroniowych Procesy pamięci epizodycznej – w obszarach przedczołowych i czołowych Hipoteza związku z półkulami: pamięć semantyczna lewa, epizodyczna – obie

15 Organizacja informacji w pamięci epizodycznej
Uporządkowanie w czasie elementów składających się na zdarzenie Relacje przyczynowo-skutkowe między elementami zdarzenia Charakter hierarchiczny Model Rumelharta i Normana: sprawca, adresat, działanie, np. „Mama dała córce czekoladę”; „Chłopak dał dziewczynie kwiaty” Silnie indywidualne zróżnicowanie organizacji pamięci epizodycznej

16 Struktura pamięci semantycznej: modele sieciowe
Źródło: poglądy asocjacjonistyczne Model Collinsa i Quilliana Pamięć semantyczna to sieć złożona z węzłów (pojęć) i połączeń między nimi (relacji) Relacje przynależności do klasy nadrzędnej Relacje o charakterze predykatywnym Cechy przypisane węzłom nie powtarzają się na poziomie podrzędnym Sieć hierarchiczna i zbudowana tak, by zapewnić ekonomię poznawczą

17 Przykład sieci według modelu Collinsa i Quilliana

18 Badania nad koncepcją Collinsa i Quilliana
Pomiar czasu decyzji semantycznej Pytania dotyczące właściwości z różnych poziomów hierarchii Czy kanarek je? (1460 msek) Czy kanarek lata? (1385 msek) Czy kanarek jest żółty? (1310 msek) Czy kanarek jest kanarkiem? Czy kanarek jest ptakiem? Czy kanarek jest zwierzęciem? Potwierdzenie efektu odległości semantycznej

19 Wątpliwości dotyczące modelu Collinsa i Quilliana
Na ile ludzka wiedza jest uporządkowana? Ograniczenie bogactwa relacji między węzłami Brak odniesienia do problemu wagi poszczególnych cech dla węzła oraz reprezentatywności egzemplarzy dla kategorii Efekt typowości, np. szpak i kura

20 Teorie cech semantycznych
Koncepcja zbioru cech istotnych dla danego pojęcia Cechy podstawowe: definicyjne oraz charakterystyczne, Rips, Shoben i Smith, np. cecha latania u ptaków Uwzględnianie wspólnych i różnych cech pojęć przy podejmowaniu decyzji o podobieństwie dwóch pojęć

21 Teorie prototypów Poszczególne egzemplarze kategorii mogą przynależeć do niej w różnym stopniu Koncepcja Eleonor Rosch Badania nad kategoriami naturalnymi Część centralna (rdzeń) kategorii – prototyp Im bardziej dany egzemplarz jest podobny do prototypu, tym jest lepszym reprezentantem kategorii Badania nad tworzeniem sztucznych pojęć

22 Model Collinsa i Loftus
Model rozprzestrzeniania się aktywizacji Im bliżej znajdują się sąsiednie węzły, tym silniejsze będzie ich pobudzenie Relacja między węzłami jest określana jako bliskość semantyczna lub skojarzeniowa Możliwe różne odległości między węzłami w sieci: węzły reprezentujące cechy najbardziej charakterystyczne dla danej kategorii znajdują się bliżej węzła Sieć może być wielowymiarowa

23 Przykład sieci pamięci semantycznej według modelu Collinsa i Loftus

24 Reprezentacja szerszych jednostek wiedzy: twierdzenia
Twierdzenia przypominają zdania w sensie zawartego znaczenia, ale nie mają postaci zdań Twierdzenia to pojęcia i skojarzenia między nimi Można orzekać o ich prawdziwości Ich konstrukcja opiera się na określonych regułach: kontekstu i faktu, miejsca i czasu, podmiotu i orzeczenia, podmiotu i relacji Badania Kintscha nad czasem czytania zdań

25 Skrypty, ramy i schematy
Skrypty zawierają uogólnioną wiedzę dotyczącą różnych sytuacji/dziedzin życia; obejmują opisy zjawisk i zdarzeń oraz ich sekwencji Wiedza zawarta w jednostkach wyższego rzędu dotyczy zdarzeń typowych Wiedza przechowywane w postaci skryptów, ram czy schematów ukierunkowuje odbiór i przetwarzanie informacji Gramatyka opowiadań