WOBEC IDEI POKREWIEŃSTWA SZTUK

Prezentacja na temat: "WOBEC IDEI POKREWIEŃSTWA SZTUK"— Zapis prezentacji:

1 WOBEC IDEI POKREWIEŃSTWA SZTUK
MIEJSCE PRZEKAZÓW OBRAZOWYCH I SŁOWNO – OBRAZOWYCH W KULTURZE SYMBOLICZNEJ

2 CO TO JEST EDUKACJA WIZUALNA?
WIZUALNY – OD VISUALIS (łac.)– WZROKOWY, POSTRZEGANY WZROKIEM. WIZUALNY - OD VISUALISATION (ang.)- PRZEDSTAWIENIE CZEGOŚ ZA POMOCĄ OBRAZU.

3 IKONOSFERA

4 MIECZYSŁAW PORĘBSKI IKONOSFERA
SFERA ZJAWISK FIZYCZNYCH: KSZTAŁTÓW PŁYNNYCH, STAŁYCH, LOTNYCH, (...), EMISJI ŚWIETLNYCH, WIBRACJI AKUSTYCZNYCH, WSZYSTKIEGO, CO SĄ W STANIE WYKRYĆ I UPORZĄDKOWAĆ NASZE... ANALIZATORY ZMYSŁOWE. OBRAZY TO ŚLADY PRZESZŁOŚCI, TO ZNAKI, DZIĘKI KTÓRYM HISTORIA JEST OBECNA WE WSPÓŁCZESNOŚCI. OBRAZY SĄ SPOSOBEM NA KONTAKT Z NASZĄ TRADYCJĄ. IKONOSFERA SZTUKA I INFORMACJA

5 UNIWERSUM GENERUJĄCE GENEROWANE
PRZESTRZEŃ FIZYCZNA: HISTORIA NATURALNA, HISTORIA CZŁOWIEKA – CYWILIZACJA, KULTURA, TECHNOLOGIE, AKSJOLOGIE, INSTYTUCJE ŻYCIA SPOŁECZNEGO. PRZESTRZEŃ SYMBOLICZNA STWORZONA PRZEZ CZŁOWIEKA, WYPEŁNIONA MITAMI I HISTORIAMI.

6 KULTURA A KULTURA SYMBOLICZNA
Z PERSPEKTYWY SOCJOLOGII KULTURY

7 KULTURA GLOBALNA K. BYTU K. SPOŁECZNA K. SYMBOLICZNA

8 ZNAKOWY CHARAKTER KULTURY SYMBOLICZNEJ
ZNAKI Z. IKONICZNE Z. KONWENCJONALNE Z. PRZYDANE SYGNAŁY OZNAKI Z. WŁAŚCIWE

9 ZNAKOWY CHARAKTER KULTURY SYMBOLICZNEJ
Z. WŁAŚCIWE JĘZYK MOTORYCZNE PLASTYCZNE DŹWIĘKOWE PRZEDMIOTOWE

10 KULTURA SPOŁECZNA KULTURA SYMBOLICZNA

11 KULTURA STRUKTURA SPOŁECZNA
określa język przekazu przekaz nadawca publiczność motywacje efekty Społeczne usytuowanie nadawcy Społeczne usytuowanie odbiorcy określa funkcje przekazu STRUKTURA SPOŁECZNA

12 LITERATURA A SZTUKI PLASTYCZNE
...idea pokrewieństwa sztuk do tego stopnia zakorzeniła się w ludzkich umysłach od najdawniejszych czasów, że musi być w niej coś więcej i coś głębszego niż próżna spekulacja, coś, co z uporem wraca i nie daje się łatwo zignorować, jak wszystkie problemy tyczące się źródeł. Praz M., Mnemosyne. Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych

13 LEONARDO DA VINCI TRAKTAT O MALARSTWIE
POEZJA PRZEZNACZONA JEST DO WYRAŻANIA RZECZY LUDZKICH MALARSTWO SŁUŻY PRZEDSTWIENIU DZIEŁA BOSKIEGO

14 GOTTHOLD EPHRAIM LESSING LAOKOON, CZYLI O GRANICACH MALARSTWA I POEZJI
MALARSTWO JEST SZTUKĄ PRZESTRZENNĄ POEZJA JEST SZTUKĄ CZASOWĄ MALARSTWO JEST DOSKONALSZE OD POEZJI POGLĄDY LESSINGA BYŁY ODOSOBNIONE TWÓRCY OŚWIECENIA NIE KWESTIONOWALI POGLĄDÓW O OBRAZOTWÓTRCZYCH MOŻLIWOŚCIACH POEZJI

15 Markiewicz H., Obrazowość a ikoniczność literatury
... badania polessingowskie dowiodły, że przedmioty języka poetyckiego nie są dla czytelnika wytworzone „wizualnie”. Ale czytelnik odczuwa swoistość i wartościowość języka oglądowego. Ale ta oglądowość jest tylko potencjalna. Ale w niektórych, ”prawdziwych” obrazach literackich występuje nie tylko oglądowość potencjalna, lecz – obrazy, lub ostrożniej i trafniej mówiąc: coś obrazowego. Ale obrazy te nawet z daleka nie mogą być porównywane z działaniem malarstwa Markiewicz H., Obrazowość a ikoniczność literatury WIEK XX FENOMENOLOGIA ROMANA INGARDENA

16 LATA SZEŚĆDZIESIĄTE XX WIEKU
PRACE: GASTONA BACHELARDA, JACQUES DERRIDY, ROLAND BARTHES’A JULII KRISTEVEJ, MICHELA FOUCAULTA. I N T E R T E K S T U A L N O Ś Ć

17 Wśród polskich badaczy:
Henryk Markiewicz, Michał Głowiński, Stanisław Balbus, Ryszard Nycz.

18 INTERTEKSTUALNOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJACH LITERATUROZNAWCZYCH
KULTURA STANOWI SPÓJNY I KOHERENTNY SYSTEM SEMIOTYCZNY, A O ZNACZENIU DECYDUJE KAŻDORAZOWE I CIĄGLE PONAWIANE OŚWIETLANIE GO PRZEZ PRZESTRZEŃ INTERTEKSTUALNĄ.

19 POTRZEBA DIALOGU

20 „... „specjalistyczny” izolacjonizm w którejkolwiek z dziedzin – literaturoznawstwa, historii sztuki, muzykologii – jest postawą nie tyle specjalistyczną, co jałową i nie do utrzymania, nie sposób dziś „znać się na swoim”, nie orientując się biegle w tym, „co się dzieje u sąsiadów”, nie sposób zaś się w tym orientować, nie starając się sformułować jakiegoś generalnego, poprawnego metodologicznie, projektu refleksji metadyscyplinarnej, czyli interdyscyplinarnej, aczkolwiek już nie w myśl późnostrukturalistycznych makrostruktur. Po drugie jednak – całkiem na odwrót: nie sposób kusić się o jakiekolwiek płodne i rzetelne refleksje interdyscyplinarne (czy metadyscyplinarne), nie stojąc mocno i rzetelnie na gruncie własnej dyscypliny; tak pod względem teoretycznym, jak i faktograficznym. INTERSEMIOTYCZNOŚĆ. LITERATURA WOBEC INNYCH SZTUK (I ODWROTNIE) STUDIA, RED. S. BALBUS, A. HEJMEJ, J. NIEDŹWIEDŹ

21 SEMIOLOGIA „SZKOŁA TARTUSKA” – JURIJ ŁOTMAN –
POJĘCIE WTÓRNEGO ZNAKU PRZEDSTAWIAJĄCEGO. TEKST JAKO UTRWALONA W DOWOLNYM KODZIE SEKWENCJA ZNAKÓW, KTÓRA POSIADA POCZĄTEK I KONIEC I MA WEWNETRZNĄ STRUKTURĘ.

22 Badania Seweryny Wysłouch:
Literatura i sztuki wizualne – dowodzi istnienia podobnej struktury znaków ikonicznych i językowych oraz podobieństwa procesów intelektualnych, którym podlegają, a co za tym idzie, wedle niej strukturalna wspólnota sztuk ma swoje nie tylko intuicyjne, ale także racjonalne podstawy. Literatura i semiotyka – kody werbalne i wizualne mają podobny status, strukturę i możliwości relacyjne.

23 W STRONĘ KOMPARATYSTYKI INTERDYSCYPLINARNEJ:
Związki między układami słownymi i wizualnymi: współwystępowanie tworzyw, odwołania stematyzowane (całościowe i fragmentaryczne), odwołania w warstwie metaforycznej, ilustracyjność, ekfrastyczność, układ graficzny – tekst jako kompozycja plastyczna.

24 przedmiotów z wyobrażeniami przedmiotów, wyobrażeń z obrazami,
... tom, który oddajemy w ręce czytelnika, tworzy w gruncie rzeczy skomplikowaną i wielowymiarową sieć wzajemnych powiązań – słów z przedmiotami, przedmiotów z wyobrażeniami przedmiotów, wyobrażeń z obrazami, obrazów z pojęciami i obrazami, gestów z pojęciami, obrazów i wyobrażeń z gestami... U podstaw wszystkich tych powiązań leży podobieństwo – fundament ikoniczności. Bo ikoniczność niejedno ma imię. Żeby zrozumieć jej istotę i żeby ją opisać, trzeba wyjść poza granice własnej dyscypliny... IKONICZNOŚĆ ZNAKU. SŁOWO – PRZEDMIOT – OBRAZ – GEST, RED. E. TABAKOWSKA, UNIVERSTAS, KRAKÓW 2006.

25 IKONICZNOŚĆ W JĘZYKU TEZA O PRYMARNOŚCI ZNAKU IKONICZNEGO W JĘZYKU.
GEST MIMIKA INTONACJA

26 IKONICZNOŚĆ W DESIGNIE
J. Brown Attila J. Brown, Hannibal

27 IKONICZNOŚĆ W DESIGNIE
I. Suppanen, Sofa latający dywan

28 IKONICZNOŚĆ W REKLAMIE

29 IKONICZNOŚĆ W PROMOCJI

30 TWORZY SIĘ WSPÓLNY HORYZONT SEMIOTYCZNY.
Wąskie rozumienie ikoniczności zostało odrzucone, sama semiotyka przestała być nauką o znakach i ich znaczeniach, stała się dyscypliną o sposobie przekazywania znaków i ich odczytywania.

31 HABITUS SYSTEM DEFINICJI PRZYJĘTY PRZEZ JEDNOSTKĘ W WYNIKU UCZESTNICZENIA W ROZMAITYCH SYTUACJACH, OKREŚLAJĄCY KULTUROWY MECHANIZM MODELUJĄCY ODBIÓR. JEDNOSTKA WYTWARZA SWOISTY KAPITAŁ KULTUROWY, DZIĘKI KTÓREMU MOŻE UCZESTNICZYĆ W KULTURZE I ŻYCIU SPOŁECZNYM. KAPITAŁ KULTUROWY JEST ZDOBYWANY W TRAKCIE EDUKCJI. wg. P. Bourdieu

32 DYDAKTYKA POLONISTYCZNA WOBEC BADAŃ INTERSEMIOTYCZNYCH
JAK WYKORZYSTAĆ OMÓWIONE PERSPEKTYWY BADAWCZE W EDUKACJI?

33 KULTURALIZM Jerome’a Brunera
Współczesność stworzyła nowe warunki rozumienia i wartościowania świata. Myślenie człowieka zawsze osadzone jest w jakimś kontekście kulturowym. Człowiek, myśląc i działając, kontaktuje się z innymi, proces ten jest możliwy dzięki używaniu wspólnego kodu kulturowego, tworzy się w ten sposób sieć społecznych zależności, a kultura staje się generatorem znaczeń.

34 Sprawność nabywania i stosowania umiejętności, wiedzy i sposobów myślenia u ucznia zależy od tego, jak bardzo sprzyjający lub aktywizujący okazuje się kulturowy „ zestaw narzędzi”, którego uczącemu się dostarcza nauczyciel. Symboliczny zestaw narzędzi, oferowany przez kulturę, sam bowiem aktualizuje zdolności ucznia, określając nawet to, czy w ogóle zaistnieją w jakimkolwiek sensie praktycznym. Kulturowe konteksty, które sprzyjają rozwojowi umysłowemu, są głównie i nieuchronnie interpresonalne, ponieważ obejmują wymiany symboliczne i włączają rozmaitość przedsięwzięć realizowanych przez dziecko wspólnie z rówieśnikami, rodzicami i nauczycielami. Bruner J., Kultura edukacji

35 CESARE RIPA IKONOLOGIA
Rodzaj encyklopedii motywów i przedstawień ikonograficznych z erudycyjnym komentarzem autora. Wyobrazić miłość. Namalować nienawiść. Albo choćby pochlebstwo czy gniew lub ... Cierpliwość. Od dawna, jak się zdaje ludzie nie mają już takich problemów, które nurtowały artystę XVI i XVII wieku. Z reklamy księgarni internetowej

36 CESARE RIPA IKONOLOGIA
Głęboka więź między rzeczywistością a pojęciami, funkcje dydaktyczne w ikonice Ripy a oddziaływanie reklamy, potrzeba doświadczenia i wiedzy, potrzeba przywrócenia rozumienia dwuwarstwowości otaczającej nas przestrzeni.

37 SYMBOL A ALEGORIA SYMBOL – coś obrazowego, coś, czego znaczenie odsyła poza obraz, wymyka się jednoznacznej interpretacji. ALEGORIA – opiera się na sile tradycji, jest racjonalna, osadzona w humanistycznej tradycji kulturowej. Granice wolności w tworzeniu symboli? Działalność symbolizacyjna ograniczona przez świadomość kulturową.

38 SYMBOL A ALEGORIA RZECZYWISTOŚĆ ZASÓB TRADYCJI
ODBIORCA MA DWA PUNKTY ODNIESIENIA: ZASÓB TRADYCJI RZECZYWISTOŚĆ

39 POTRZEBA OTWARCIA EDUKACJI NA:
INTERSEMIOTYCZNOŚĆ, KTÓRA JEST NARZĘDZIEM DO ZROZUMIENIA INTERTEKSTUALNEGO I TRANSTEKSTUALNEGO ŚWIATA KULTURY. HERMENEUTYKĘ, KTÓRA ZAPEWNIA ZNALEZIENIE I ZROZUMIENIE SWOJEGO MIEJSCA W ŚWIECIE.

40 HERMENEUTYCZNY MODEL LEKTURY
Hermeneutyka jest w ostatecznym efekcie osobowościotwórcza, bo dążenie do prawdy spełnia się w człowieku. Ponadto idea dialogowości, naczelna dla hermenutyki, zakłada otwartość, partnerstwo, poszanowanie godności ludzkiej i ludzką solidarność, które charakteryzują relacje podmiotowe. MYRDZIK B., ROLA HERMENEUTYKI W EDUKACJI POLONISTYCZNEJ

41 INTERSEMIOTYCZNY MODEL LEKTURY
Znajomość znaków kultury pomaga pogłębić związki między ludźmi, umożliwia porozumienie oraz ma walor formacyjny, wpływa na tworzony przez jednostkę w sobie obraz świata, wzbogaca ten świat o nowe znaczenia, buduje system wartości.

42 ... kultura rozumiana jako wszechobecna semioza musi być traktowana, po pierwsze, jako system komunikacyjny, skoro dotyczy znaków funkcjonujących między ludźmi, po drugie jako źródło i przedmiot wyzwalający potrzebę szeroko rozumianego dialogu, po trzecie wreszcie, jako system modelujący otaczającą rzeczywistość, wraz z wpisanymi w nią relacjami międzyludzkimi, skoro dostarczając rozmaitych obrazów świata, jest władna decydować o kształcie norm i wzorów tak w odniesieniu do kultury symbolicznej, jak i socjetalnej. Jędrychowska M., Semiotyczne horyzonty kulturowej sprawności komunikacyjnej

43 ŚWIAT ZNAKÓW I ZNACZEŃ INFORMACYJNY WYMIAR KULTURY SYMBOLICZNY WYMIAR

44 Tryb symboliczny nie stanowi zatem koniecznie procesu produkcji, lecz zawsze i niezmiennie proces „wykorzystania” tekstu, i może być zastosowany do każdego tekstu i każdego typu znaku poprzez decyzję pragmatyczną („chcę interpretować symbolicznie”), która na poziomie semantycznym wytwarza nową funkcję znakową, przypisując oznacznikom obdarzonym znaczeniem skodyfikowanym nowe porcje znaczenia, jak najmniej określone i wyodrębnione przez odbiorcę. Charakterystyką trybu symbolicznego jest fakt, że jeśli nie zdecydujemy się go uaktywnić, tekst nie zostanie pozbawiony niezależnego znaczenia na poziomie dosłownym i przenośnym (retorycznym). ECO U. TRYB SYMBOLICZNY

45 O POTRZEBIE EDUKACJI WIZUALNEJ
Stworzenie modelu kształcenia, który pozwoli młodemu odbiorcy funkcjonować w obydwu sferach: symbolicznej i informacyjnej bez kolizji, wydaje się potrzebne. Uwzględnienie w tym modelu intersemiotycznego kształtu kultury, rozbudowanych relacji między słowem a obrazem w przekazach o różnej funkcji, rozmaitości obrazów i dyskursów, a także ukazanie komplikacji kodu kulturowego i jego roli w życiu społecznym jest niezbędne.

46 Bibliografia: Ikoniczność znaku. Słowo – przedmiot – obraz – gest, red. Tabakowska E., Kraków Bruner J., Kultura edukacji, tłum. T. Brzostowska – Tereszkiewicz, Kraków Burzyńska A., Markowski M. P., Teorie literatury XX wieku. Kraków 2006 Jędrychowska M., Semiotyczne horyzonty kulturowej sprawności komunikacyjnej, w, Kształcenie sprawności językowej i komunikacyjnej. Obraz badań i działań dydaktycznych, red. Uryga Z., Sienko M., Kraków Markiewicz H. Obrazowość a ikoniczność literatury, w, Wymiary dzieła literackiego, Kraków Myrdzik B., Rola hermeneutyki w edukacji polonistycznej, Lublin Praz M., Mnemosyne. Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych, tłum. W. Jekiel, Warszawa Wysłouch S., Literatura i sztuki wizualne, Warszawa Wysłouch, Literatura i semiotyka, Warszawa 2001.

47 Dziękuję za uwagę. Beata Gromadzka