Współczesne problemy rynku pracy

Prezentacja na temat: "Współczesne problemy rynku pracy"— Zapis prezentacji:

1 Współczesne problemy rynku pracy
Projekt Międzyszkolnych Grup Projektowych 97/74_p_g1 Opiekun: Renata Bednarczyk 97/38_p_g1 Opiekun: Agnieszka Kubiś Współczesne problemy rynku pracy

2 Czym jest praca? według słownika języka polskiego praca to świadoma, celowa działalność człowieka zmierzająca do wytworzenia określonych dóbr materialnych lub kulturalnych, będąca podstawą i warunkiem istnienia i rozwoju społeczeństwa. encyklopedia powszechna PWN nazywa pracę procesem złożonej aktywności fizyczno-umysłowej, której celem jest przekształcenie środowiska przyrodniczego w ten sposób, by zwiększyć szanse przeżycia gatunku ludzkiego. praca to aktywność fizyczna lub intelektualna, której wymaga społeczeństwo lub którą narzuca sobie jednostka, aby tworzyć wartości użytkowe zaspokajające jej własne potrzeby, bądź potrzeby innych ludzi. Słowo praca ma wiele znaczeń. W języku potocznym bywa ono używane w dwojakim znaczeniu: · czynnościowym - jako określona forma działania czy wykonywana funkcja; · podmiotowym - jako wynik działania czy wytwór pracy.

3 Czym jest praca? ekonomia traktuje pracę jako celową działalność, w trakcie której człowiek wydatkując swoją energię i posługując się narzędziami przekształca przedmioty pracy w produkty posiadające określone wartości użytkowe. socjologia traktuje pracę jako formę przejawiania się społecznej aktywności człowieka. Zgodnie z poglądem J. Szczepańskiego „ praca jest zawsze aktem wzajemnego oddziaływania jednostek i grup, jest podstawą wielu prostych i złożonych, pośrednich i bezpośrednich stosunków międzyludzkich. Daje ona początek różnym formom organizacji społecznej i stanowi ich treść".

4 Czym jest praca? jednym z głównych problemów dotyczących zagadnienia pracy, jest znalezienie pracy przez osoby bezrobotne. Przyczyn tego problemu może być wiele: w obecnych czasach mamy do czynienia z zanikaniem zawodów i specjalności typowych dla poprzednich epok, głównie dzięki dynamicznemu rozwojowi informatyki i jej zastosowań. "kurczy się" liczba zawodów i specjalności związanych z produkcją przemysłową, a zaczynają w strukturach rynków pracy dominować zawody związane z szeroko rozumianymi usługami. istnieje możliwość, że osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu. pojawia się problem dostosowania osób niepracujących do zaistniałej sytuacji na rynku pracy.

5 Czym jest praca? innym problemem w dziedzinie poszukiwania pracy są miejsca pracy. Mogą się one znajdować gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie. w ostatnich czasach obserwujemy narastające wykorzystywanie pracowników przez pracodawców. Bezrobocie i ogromna konkurencja na rynku pracy spowodowały istotną zmianę relacji pomiędzy pracodawcami a pracownikami. Umacnia się pozycja pracodawców, którzy w większym stopniu niż w przeszłości decydują o warunkach zatrudnienia i pracy . W tej sytuacji wielu pracowników, chcąc utrzymać miejsce pracy , awansować lub podnieść standard życia, podejmuje zadania przekraczające ich możliwości psychofizyczne. Pracując po kilkanaście godzin na dobę, ustawowo dni wolne od pracy poświęcają na „dorabianie” do pensji lub naukę, niewielką część dochodu przeznaczają na wypoczynek.

6 Czym jest praca? w mediach masowego przekazu spotykamy się z określeniem „patologia pracy”. Jest to dewiacja zachowań w pracy, których wspólną cechą jest dysfunkcjonalność, dezorganizacja i szkodliwość dla pełnienia przez pracowników ich ról zawodowych oraz efektywności działania grupy społecznej i całej organizacji. Przedstawiony typ patologii to kolejny problem z jakim możemy spotkać się w pracy. Przyczyną patologii pracy jest niezaspokajanie, bądź słabe zaspokajanie potrzeb związanych z pracą. Innym problemem w dziedzinie pracy jest dyskryminacja. Określana jest ona jako wyróżnianie, wyłączanie lub preferowanie dokonywane na podstawie kryterium rasy, płci, religii, przekonań politycznych, pochodzenia społecznego lub narodowościowego, etc., które prowadzi do zmniejszania lub uniemożliwiania prawa do zatrudnienia, oraz obniżania prawa do równego traktowania przy przyjmowaniu do pracy lub w miejscu pracy. Nadal, także w krajach, gdzie kobiety uzyskują identyczne wykształcenie i kwalifikacje jak mężczyźni, występuje zjawisko tzw. szklanego sufitu, niewidzialnej, mentalnej bariery uniemożliwiającej karierę zawodową stosownie do możliwości i aspiracji.

7 Mobbing Drastycznym przejawem problemów pracy jest przemoc w miejscu pracy określana jako mobbing (od angielskiego czasownika mob - to „napastować, napadać, rzucać się na kogoś lub na coś” ) określany jest jako dręczenie moralne, molestowanie moralne, psychoterror. Określa się go jako zjawisko polegające na prześladowaniu, poniżaniu i szykanowaniu pracowników stosowane w miejscu pracy. Cele takich zadań są zdecydowane zamiary szkodzenia bądź wyeliminowania osoby z zespołu pracowniczego podejmowane przez jedną lub kilka osób. Istotą mobbingu jest fakt, że poddany mu pracownik odczuwa jego przejawy jako formę dyskryminacji. Mobbing to wszelkie działania o charakterze nadużyć, które przejawiają się w formie zachowań, słów, aktów, gestów, pism godzących w osobowość, godność, stanowiąc groźbę dla jej zatrudnienia lub wpływając na pogorszenie atmosfery w pracy.

8 Rodzaje mobbingu poziomy - tzn. „pracownik przeciw koledze” to podejmowanie wrogich działań przez grupę współpracowników wobec osoby, której odmienność staje się przedmiotem ataków (kobieta w gronie mężczyzn, mężczyzna wśród kobiet, odrębność rasowa, religijna lub społeczna, homoseksualizm itp.). pionowy - tzn. „podwładny przeciwko przełożonemu” w tego rodzaju mobbingu przełożony staje się stroną prześladowana przez podwładnych. pochyły- tzn. „przełożony przeciwko podwładnemu” jest to najbardziej powszechna forma mobbingu. Zjawisko to nasila się szczególnie gdy sytuacja na ryku pracy, bezrobocie powoduje, że pracownik godzi się na wszystko, chcąc utrzymać miejsce zatrudnienia.

9 Podłoże i cele mobbingu
Podłożem mobbingu bywa nudna i monotonna praca, dlatego mobbing najczęściej występuje w urzędach państwowych i wszędzie tam, gdzie okrojone budżety, styl zarządzania, czy urzędniczy klimat powodują ludzkie frustracje i obniżają morale. Rzadziej zdarza się w firmach prywatnych, w nowszych branżach gospodarki, które stwarzają zatrudnionym wiele ciekawych wyzwań zawodowych i możliwości awansu oraz samorealizacji. Celem zachowań mobbingowych jest emocjonalne zniszczenie osoby im poddawanej, osłabienie jej pozycji w środowisku, wręcz zrujnowanie jej zawodowej i osobistej reputacji. Systematyczne szykanowanie ofiary utrudnia właściwe wykonywanie obowiązków, często uniemożliwiając jej normalną pracę i podtrzymywanie kontaktów międzyludzkich w firmie.

10 Rynek pracy i jego elementy

11 Pojęcie rynku pracy Rynek pracy jest to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży i popytu pracy. W nieco innym ujęciu rynek pracy to mechanizm dopasowań podaży i popytu na pracę. Dopasowania te wyrażają warunki na jakich dokonuje się transakcja między osobami oferującymi pracę (pracobiorcami), za określoną płacę a jej nabywcami (pracodawcami). Rynek jest instytucją, która umożliwia zawarcie transakcji między sprzedającym a kupującym. Każdy rynek ma określoną strukturę. Strukturę tę tworzą kupujący i sprzedający, którzy mogą być partnerami równorzędnymi lub też narzucać sobie nawzajem różne warunki, zależnie od “siły”, jaką dysponują. Przedmiotem transakcji dokonywanych pomiędzy kupującym i sprzedającym są dobra usługi czy tytuły prawne. Każdy rynek można rozpatrywać z dwóch stron: podaży i popytu. Popyt odzwierciedla sposób decyzji podejmowanych przez ludzi dotyczący zakupu usług i towarów. Podaż odzwierciedla decyzje producentów na temat: co produkować, jak produkować i w jakiej ilości.

12 Rynek pracy Rynek pracy tworzony jest przez następujące podstawowe elementy: zasoby kapitału ludzkiego i jego wykorzystanie (z punktu widzenia grup wiekowych, wykształcenia, kategorii zdrowotnych), podział pracowników wg pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej (wielkość zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej), wielkość i struktura bezrobocia. Rynek pracy jest bardzo ważny, gdyż pełni dwie zasadnicze funkcje w gospodarce. Dla ludzi występujących z podażą pracy stwarza on możliwość otrzymania dochodów, a dla firm zgłaszających popyt na pracę jest on źródłem tego podstawowego czynnika wytwórczego. Płace otrzymywane ze sprzedaży pracy stanowią źródło utrzymania dla ogromnej większości ludzi. Inne dochody, jak na przykład renty dla właścicieli ziemi czy odsetki dla właścicieli kapitału, odgrywają znacznie mniejszą rolę. Nie ma jednego rynku pracy, lecz jest ich tyle, ile zawodów czy rodzajów wykonywanych prac.

13 Podaż pracy. Ludzie pracują zawodowo przede wszystkim dlatego, gdyż potrzebne im są środki do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych. Środki takie uzyskują właśnie w postaci dochodów za pracę. Podaż pracy spowodowana jest popytem na dobra i usługi konsumpcyjne. Ale nie tylko konsumpcja sprawia przyjemność, czyli zwiększa użyteczność. Czas wolny, z przyjemnościami, jakie z sobą niesie, również przyczynia się do wzrostu użyteczności. Pojawia się tu pojęcie kosztów alternatywnych. Jeśli konsumpcja osiągnięta dzięki godzinie pracy dostarcza nam mniejszej przyjemności niż godzina gry w tenisa lub godzina drzemki, to z pewnością wybierzemy czas wolny, a nie pracę. W każdej przecież sytuacji człowiek musi wybierać. Jeśli dłużej będziemy pracować, to jednocześnie mamy mniej wolnego czasu na konsumpcje, którą umożliwiają nam większe dochody. Konsumpcja dóbr zakupionych za ostatnią godzinę pracy nie sprawia takiej przyjemności, jak konsumpcja dóbr zakupionych za pierwsze godziny pracy. Jeśli z coraz większej ilości czasu wolnego rezygnujemy na rzecz racy, to te godziny rozrywek i przyjemności, na które sobie pozwalamy, niosą z sobą coraz większą użyteczność krańcową w porównaniu do sytuacji, w której mamy więcej czasu wolnego. Uzyskana w ten sposób konsumpcja charakteryzuje się natomiast coraz to mniejszą użytecznością krańcową.

14 Podaż pracy. Podaż pracy to liczba osób, które chcą pracować za określoną stawkę płac, w danym okresie. Wśród czynników demograficznych wpływających na podaż pracy wyróżnia się m.in. przyrost naturalny, saldo migracji, czynniki geograficzne (np. miejsce zamieszkania miasto-wieś), system szkolnictwa i kształcenia zawodowego.

15 Czynniki wpływające na podaż pracy.
Na decyzje określające podaż pracy, czyli wybór między pracą a czasem wolnym, ma wpływ wiele różnych czynników. Najważniejszym czynnikiem jest: stawka płac, czyli dochód otrzymywany za przepracowaną jednostkę czasu, np. jedną godzinę. Im wyższa jest stawka płac, czyli im większy dochód można otrzymać z pracy, tym jesteśmy gotowi więcej pracować. Stawka płac nie odnosi się tylko do godzin przepracowanych. Jeśli rezygnujemy z godzin pracy, to znaczy, że rezygnujemy z dochodu, jaki byśmy w ciągu tej godziny zarobili, czyli stawki płac. Określana jest również jako koszt alternatywny czasu wolnego, gdyż oznacza, z jakiego dochodu, a więc z jakiej ilości dóbr i usług, trzeba zrezygnować na rzecz przyjemności uzyskiwanej z godziny czasu wolnego. Im wyższa jest stawka płac, tym wyższy jest więc koszt alternatywny czasu wolnego i tym tańsze stają się dobra i usługi konsumpcyjne.

16 Czynniki wpływające na podaż pracy.
również ogromną rolę odgrywają ceny dóbr i usług konsumpcyjnych. Im są one wyższe, tym mniej możemy kupić za nasze dochody, czyli tym bardziej nie opłaca się zwiększać naszego czasu pracy. płaca nominalna jest to ilość pieniędzy, jaką pracownik odbiera w kasie w dniu wypłaty, czyli po prostu pensję wyrażoną w konkretnych jednostkach pieniężnych, np. w złotych. płaca realna jest to natomiast ilość produktów, jaka można kupić za pieniądze stanowiące płacę nominalną, czyli właśnie za tę otrzymaną w kasie pensję. kolejnym czynnikiem wpływającym na decyzję podaży pracy jest polityka prowadzona przez rząd. Jeśli rząd nakłada wysokie podatki dochodowe, to ogranicza konsumpcję pracowników. Podwyżka podatków prowadzi więc do ograniczania podaży pracy, gdyż zmniejsza dochody, i jednocześnie zachęca do zwiększania czasu wolnego, gdyż zmniejsza jego koszty alternatywne.

17 Czynniki wpływające na podaż pracy.
Płace są ceną siły roboczej na rynku pracy. Rozróżnia się płacę nominalną i płacę realną. Płaca nominalna to suma jednostek pieniężnych otrzymywanych przez pracownika od pracodawcy. Płaca realna to ilość dóbr i usług, które możemy nabyć za płacę nominalną. Płaca minimalna-najniższa z możliwych płac. Celem odgórnego ustalenia nieprzekraczalnego minimum płacowego jest wykluczenie szkodliwej dla pracowników konkurencji pracodawców w obniżaniu kosztów przez zaniżanie płac

18 Czynniki wpływające na podaż pracy.
Czynniki demograficzne: przyrost naturalny struktura ludności wg wieku saldo migracji struktura zamieszkania "miasto-wieś" struktura ludności wg płci system szkolenia i kształcenia mobilność indywidualne motywacje i decyzje Czynniki ekonomiczne: wysokość płacy realniej wysokość podatków od dochodów system opieki społecznej państwa wysokość płacy nominalnej

19 Podaż pracy można analizować z punktu widzenia :
pracownika -praca wiąże się zazwyczaj z pewnymi wyrzeczeniami czy też "przykrością". Ludzie pracując poświęcają swój wolny czas, a każda dodatkowa godzina pracy wiąże się z dodatkową przykrością, a zatem krańcowa przykrość pracy rośnie wraz ze wzrostem liczby godzin pracy. Im mniej czasu wolnego pozostaje pracownikowi, tym większą przykrością jest dla niego poświęcenie każdej następnej godziny swojego wolnego czasu. Aby skłonić ludzi do pracowania więcej godzin, trzeba zaoferować wyższą godzinową stawkę płacy, która zrekompensuje im wyższą krańcową przykrość pracy. Tłumaczy to stosowanie wyższych stawek płac za pracę w godzinach nadliczbowych. przedsiębiorstwa -działające w warunkach doskonałej konkurencji przedsiębiorstwo napotyka na doskonale elastyczną podaż pracy. Przedsiębiorstwo takie nie ma problemów ze znalezieniem dowolnej liczby pracowników. Krzywa podaży pracy (Pdp) jest dla niego linią prostą, równoległą do linii odciętych, a więc musi płacić swoim pracownikom dokładnie tyle, ile wynosi stawka płacy ustalona przez rynek (Pł). Przy czym z założenia przy tej stawce płacy przedsiębiorstwo znajdzie każdą potrzebną mu liczbę pracowników.

20 Podaż pracy można analizować z punktu widzenia :
całego rynku -głównym czynnikiem wpływającym na rynkową podaż danego rodzaju pracy jest płaca. Położenie krzywej rynkowej podaży pracy zależy od czynników determinujących podaż pracy, innych niż stawka płacy. Chodzi tu przede wszystkim o takie czynniki jak: liczba osób o określonych kwalifikacjach pozapłacowe korzyści z pracy (np. satysfakcja z pracy, pozycja społeczna danej grupy pracowniczej, bezpieczeństwo pracy itd.) płace i pozapłacowe korzyści z alternatywnych zajęć społeczno-kulturowe uwarunkowania aktywności zawodowej.

21 Krzywa: podaży pracy, indywidualnej podaży pracy i podaży pracy dla rynku
KRZYWA PODAŻY PRACY – krzywa podaży pokazuje zależność między wielkością podaży a ceną. Na rynku pracy zajmujemy się indywidualną podażą pracy, czyli podażą zgłaszaną przez pojedyncze gospodarstwa domowe, i rynkowa podażą pracy, czyli podażą, jaka jest na całym rynku. KRZYWA INDYWIDUALNEJ PODAŻY PRACY - pokazuje zależność między stawką płac a wielkością podaży pracy, czyli określa, ile czasu dany człowiek chce pracować przy każdej stawce płac w danym okresie. Krzywa indywidualnej podaży pracy pokazuje, że im wyższa cena, tym wielkość podaży jest większa. Jest jednak pewien niski poziom płac, poniżej którego gospodarstwo domowe nie będzie oferować swojej pracy na sprzedaż. Na rynku pracy ceną jest nominalna stawka płacy, a wyższym stawkom towarzyszy oferta większej ilości czasu przepracowanego. Jeżeli stawka płac przekracza pewien wysoki poziom, to dochody pracownika stają się na tyle duże, że zaspokaja on swoje potrzeby konsumpcyjne i jednocześnie może zwiększyć udział czasu wolnego. Prowadzi to do ograniczenia podaży pracy. KRZYWĄ PODAŻY PRACY DLA RYNKU - otrzymujemy przez poziome zsumowanie krzywych indywidualnej podaży pracy, a pokazuje ona zależność między stawką płac i wielkością podaży pracy całego rynku w danym okresie.

22 Popyt na pracę Popyt na pracę to zapotrzebowanie pracodawców (przedsiębiorstwa) na pracę. Popyt determinowany jest przez koszty i wydajność pracy oraz popyt na dobra i usługi. Przedmiotem transakcji pomiędzy pracodawcą a pracownikiem jest praca, za którą pracownik otrzymuje określone wynagrodzenie. Popyt na pracę zgłaszają firmy produkujące na rynek dobra i usługi. Celem ich działalności jest maksymalizacja zysku i dlatego wybierają one taką wielkość produkcji, która umożliwia osiągnięcie tego celu. Ale aby produkować, firmy muszą zatrudnić czynniki wytwórcze, a przede wszystkim pracę. Firma osiąga przychody całkowite ze sprzedaży swoich produktów. Przychody krańcowe pokazują o ile wzrastają przychody całkowite na skutek zwiększenia sprzedaży o jednostkę.

23 Popyt na pracę Przychody krańcowe z czynnika produkcyjnego (MPR) jest to przyrost przychodów całkowitych osiągnięty przez firmę ze sprzedaży produktów wytworzonych przez dodatkową jednostkę czynnika produkcyjnego. Koszty krańcowe czynnika produkcyjnego jest to, w wypadku pracy, przyrost kosztów całkowitych spowodowany wzrostem zatrudnienia o jednostkę pracy (dodatkowego pracownika). Koszty krańcowe pracy wyznaczane są przez mechanizm popytu i podaży na rynku pracy. Na większości rynków firmy zatrudniające pracowników są cenobiorcami , co oznacza, że każdemu zatrudnionemu firma płaci tyle samo, czyli płacę równowagi wyznaczoną na rynku przez punkt przecięcia krzywej podaży pracy z krzywą popytu na pracę. Przychód krańcowy z pracy określa produkt krańcowy pracy oraz cenę samego produktu. Produkt krańcowy pracy jest to przyrost produkcji spowodowany wzrostem zatrudnienia pracy o jednostkę , np. o jednego pracownika.

24 Krzywa popytu na pracę Krzywa popytu pokazuje zależność między ceną a wielkością popytu w danym okresie. Na rynku pracy ceną jest nominalna stawka płac, a popyt na pracę zgłaszają firmy potrzebujące tego czynnika produkcyjnego. Jeżeli stawka płac rośnie, to firma musi zapłacić więcej każdemu zatrudnionemu, co prowadzi do wzrostu kosztów tej firmy. Także i na rynku pracy sprawdza się, że zależność między ceną a wielkością popytu jest odwrotna: wyższym stawkom płac odpowiada mniejsza wielkość popytu, jeśli natomiast stawki stają się niższe, wielkość popytu rośnie. Krzywa popytu firmy pokrywa się z krzywą przychodu krańcowego z pracy. Dzieje się tak, gdyż producent zatrudnia taką liczbę pracowników, przy której maksymalizuje zyski. Jeżeli koszt zatrudnienia dodatkowego pracownika jest mniejszy od przychodu przysparzanego przez tego pracownika, to firmie opłaca się go zatrudnić. I odwrotnie. Jeśli koszt zatrudnienia ostatniego pracownika równa się przychodom uzyskanym dzięki pracy tego pracownika, to firma osiąga maksymalne zyski. Tak jest wtedy, gdy stawka płacy równa się przychodowi krańcowemu z pracy. Oznacza to, że firma zgłasza na rynek pracy taką wielkość popytu na pracę, przy której stawka płac równa się przychodowi krańcowemu z prac.

25 Krzywa indywidualnego popytu na pracę i popytu na pracę dla całego rynku
Krzywa indywidualnego popytu na pracę pokazuje zależność między stawką płac a wielkością popytu w danym okresie i pokrywa się z krzywą przychodu krańcowego z pracy. Rynek pracy od strony popytu tworzą wszystkie firmy na tym rynku występujące. Dlatego możemy otrzymać rynkową krzywą popytu dodając poziomo popyty indywidualne dla każdej stawki płac. Krzywa popytu na pracę dla całego rynku pokazuje zależność między stawka płac a wielkością popytu dla całego rynku, a otrzymujemy ją przez poziome zsumowanie indywidualnych popytów na pracę.

26 Popyt na pracę Popyt na pracę określa się jako ilość osób lub godzin pracy, jaką pracodawcy są skłonni zatrudnić przy określonych stawkach płacy realnej. Czynniki kształtujące popyt na pracę Wielkość globalnego popytu na rynku dóbr i usług Postęp techniczny i związana z nim wydajność pracy Struktura dóbr i usług na rynku

27 Główne problemy na polskim rynku pracy
Bezrobocie

28 Bezrobocie Bezrobocie to zjawisko gospodarcze polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia. Jego miarą jest stopa bezrobocia, będąca relacją liczby zarejestrowanych bezrobotnych do zasobu siły roboczej lub do liczby ludności w wieku produkcyjnym. Pewien poziom bezrobocia (3-4%) jest w gospodarce nieunikniony, a nawet konieczny (umożliwia dostosowanie struktury produkcji do zmieniających się potrzeb). Nadmierne bezrobocie jest jednak zjawiskiem niekorzystnym. Z bezrobociem mamy do czynienia gdy na rynku pracy są osoby, które chcą pracować, ale pozostają bez zajęcia. Bezrobocie wiąże się z pewnymi komplikacjami socjalnymi, ale z punktu widzenia teorii ekonomii jest to zjawisko normalne, podlegające prawom popytu i podaży. Stroną popytową są pracodawcy szukający pracowników, a podażową ludzie szukający pracy.

29 Bezrobotny zarejestrowany definicja wg urzędu (w statystyce urzędów pracy, zgodnie z ustawą z dnia 20 IV 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy , obowiązująca od 1 VI ( Dz. U. Nr 99 pozycja 1001 z późniejszymi zmianami ) to osoba niezatrudniona; niewykonująca innej pracy zarobkowej; poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej; zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (w przypadku osoby niepełnosprawnej, zdolna i gotowa do podjęcia pracy w co najmniej połowie wymiaru czasu pracy); nieucząca się w szkole (z wyjątkiem szkół dla dorosłych z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych wieczorowych albo zaocznych;

30 Bezrobotny zarejestrowany definicja wg urzędu (w statystyce urzędów pracy, zgodnie z ustawą z dnia 20 IV 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy , obowiązująca od 1 VI 2004 ( Dz. U. Nr99 pozycja 1001 z późniejszymi zmianami ) to osoba zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy; nieposiadająca prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, nie pobierają świadczenia rehabilitacyjnego, świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego; nie są właścicielami lub posiadaczami (samoistnymi lub zależnymi) nieruchomości rolnej; nie uzyskują miesięcznego przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych; nie pobierają, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka;

31 Bezrobotny definicja wg Głównego Urzędu Statystycznego
Wg GUS bezrobotny to: Osoba w wieku od 15 do 74 lat; W okresie badanego tygodnia: nie była osobą pracującą aktywnie poszukiwała pracy była gotowa podjąć pracę w tygodniu badania i następnym; Do bezrobotnych zalicza się także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ oczekiwały na podjęcie pracy, którą miały już załatwioną, ale oczekiwały na jej podjęcie nie dłużej niż trzy miesiące i były w gotowości by tę pracę podjąć.

32 Bezrobotny wg Międzynarodowej Organizacji Pracy
Definicja międzynarodowa według zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy stwierdza, że do kategorii bezrobotnych zalicza się osoby w wieku 15 lat i więcej, które jednocześnie spełniły następujące trzy warunki: w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, aktywnie poszukiwały pracy, były gotowe podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym

33 Przyczyny bezrobocia likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa; zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi; ograniczenie produkcji; brak informacji o miejscach pracy; brak mobilności; przeniesienie zakładów do innego rejonu; niedostosowanie do potrzeb rynku wykształcenia pracowników; zmiany w technologii; wysokie obciążenia fiskalne;

34 Skutki bezrobocia niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki;
znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą; spadek dochodu rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa; degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy( poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności); zjawiska patologii społecznej-alkoholizm, narkomania, przestępczość itd.; utrata kwalifikacji

35 Rodzaje bezrobocia W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się :
bezrobocie strukturalne, wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może również z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje także, gdy zasoby kapitałowe są niewystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy. bezrobocie technologiczne, wynika z postępu technicznego, automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadząc do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.

36 Rodzaje bezrobocia W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się :
bezrobocie koniunkturalne, wywoływane jest spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw. Poziom popytu jest poddany stałym wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega gospodarka. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego. bezrobocie frykcyjne, jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innej miejscowości. bezrobocie sezonowe, jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych.

37 Rodzaje bezrobocia W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się :
bezrobocie ukryte -to pewna nieokreślona liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej -przerost administracji); bezrobocie rejestrowane - to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy; bezrobocie jawne - czyli rejestrowane w urzędach pracy lub mierzone za pomocą badań aktywności ekonomicznej ludności; bezrobocie utajone - polegające na tym, że istnieje niepełne zatrudnienie ludzi chętnych do pracy, którzy są jej pozbawieni.

38 Rodzaje bezrobocia W zależności od przyczyn występowania wyróżnia się :
bezrobocie dobrowolne - występuje, gdy poszukujący pracy podejmie ją jedynie przy wyższym poziomie płac realnych niż aktualnie oferowany. Bezrobocie takie liczone jest od granicy bezrobocia naturalnego do granicy występujących zasobów siły roboczej. Bezrobocie takie spowodowane jest tym, że pewna część pracowników poszukujących zatrudnienia nie akceptuje poziomu płacy realnej. Pracownicy ci gotowi są podjąć pracę przy wyższej płacy realnej, a pracodawcy zatrudniliby przy niższej płacy realnej (czyli część pracowników z wyboru jest bezrobotna); bezrobocie przymusowe - poszukujący pracy nie może jej uzyskać, mimo że przy danym poziomie płac realnych chciałby ją podjąć. Według nowej ekonomii klasycznej związane jest z istnieniem ustawowej płacy minimalnej i działalnością związków zawodowych. Płaca jest rozmyślnie ustalona na poziomie powyżej poziomu równowagi.

39 Rodzaje bezrobocia W zależności od czasu trwania wyróżnia się :
bezrobocie krótkookresowe - do trzech miesięcy bez zatrudnienia; bezrobocie średniookresowe - od trzech miesięcy do roku bez zatrudnienia; bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od sześciu do dwunastu miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie.

40 Koszty bezrobocia prywatne – dotyczą osoby i jej rodziny (brak kontaktów międzyludzkich, izolacja społeczna, niskie dochody, stres w całej rodzinie, spadek kondycji intelektualnej i duchowej, pogorszenie zdrowia psychicznego, strukturalizacja czasu, samorealizacja); społeczne – patologie społeczne, głównie na peryferiach miast i na wsiach - bieda, izolacja, tzw. wspólnoty rozpaczy;

41 Sposoby pomiaru bezrobocia
W Polsce istnieją obecnie dwa źródła informacji o bezrobociu: rejestracja osób bezrobotnych w urzędach pracy, badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)

42 Sposoby pomiaru bezrobocia

43 Sposoby pomiaru bezrobocia
Bezrobocie w Polsce dane z roku 2010

44 Badanie BAEL Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) – badanie sytuacji na rynku pracy mające na celu uzyskanie informacji o wielkości i strukturze zasobów siły roboczej. Badania te prowadzone są przez Główny Urząd Statystyczny od 1992 roku. Wyniki publikowane są co kwartał, a gospodarstwa domowe bada się w każdym tygodniu w ciągu całego kwartału. Badanie aktywności ekonomicznej ludności jest opracowywane na podstawie uogólnionych wyników z próby badawczej, metodą reprezentacyjną, co umożliwia uogólnienie wyników badania na populację generalną. Metodologia badania oparta jest na definicjach zalecanych przez Międzynarodową Organizację Pracy i Eurostat. W związku z czym wyniki Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności są porównywalne w skali międzynarodowej.

45 Badanie BAEL Aby osoba została uznana za bezrobotną wg BAEL, musi spełniać następujące warunki: nie pracowała w okresie badanego tygodnia, przez 4 tygodnie poszukuje aktywnie pracy; jest gotowa do podjęcia pracy w badanym lub następnym tygodniu; do bezrobotnych zalicza się także osoby, które znalazły pracę oraz czekają na jej rozpoczęcie (do 30 dni).

46 Badanie BAEL Na podstawie BAEL oblicza się także współczynnik aktywności zawodowej oraz wskaźnik zatrudnienia, czyli odsetek ludności, odpowiednio aktywnej zawodowo i pracującej. Liczba osób aktywnych zawodowo to suma pracujących i bezrobotnych. Bierni zawodowo to ci, których nie sklasyfikowano ani jako pracujących ani jako bezrobotnych. Bierność kojarzy się negatywnie. Jednak w badaniu aktywności ekonomicznej ludności nie należy traktować tego dosłownie. Bierność zawodowa jest w tym wypadku pojęciem stworzonym na potrzeby metodologii badania BAEL. Oznacza osobę w wieku produkcyjnym, od 15 lat w wzwyż, która w momencie badania nie pracowała i nie była gotowa w przeciągu dwóch tygodni podjąć pracy. Biernymi zawodową są m.in. zarówno uczący się w szkołach czy na uniwersytetach (co jest bez wątpienia pozytywne) jak i osoby na nierzetelnie przyznanych rentach.

47 Główne problemy na polskim rynku pracy
Szara strefa – zatrudnienie nie rejestrowane

48 Szara strefa Zjawisko “szarej strefy” jest określane w różnorodny sposób, zarówno w odbiorze społecznym jak i opracowaniach naukowych. W literaturze spotyka się m.in. takie określenia: “druga gospodarka”, “gospodarka czarna”, “gospodarka ukryta”, “gospodarka nieformalna”. W nich również “szara strefa” ujmowana jest na trzy sposoby: ujęcie ekonomiczne, w którym szczególne znaczenie mają dwa czynniki: po pierwsze “szara strefa” przyczynia się do wzrostu poziomu życia ludności oraz jest istotnym elementem rzeczywistego, różnego od oficjalnego, poziomu dochodu narodowego i produktu globalnego; po drugie zjawisko to stanowi istotne potencjalne źródło dochodów podatkowych; ujęcie społeczne – “szara strefa” jest rozumiana jako wykonywanie pewnych czynności zawodowych w sposób nielegalny, a także postępowanie pracowników w nieuczciwy sposób przy wykonywaniu ról zawodowych; ujęcie polityczne – wynika ono z powstawania konfliktu między “państwowością” a “prywatnością”, polegającą na tym, iż krytycy instytucji państwa uważają, że powstanie “szarej strefy” jest elementem nadmiernego opodatkowania i przerostu norm i przepisów określających życie obywateli.

49 Szara strefa Powszechnie przyjmuje się, że “praca na czarno” ma negatywny wpływ na gospodarkę kraju. Negatywne dla wzrostu gospodarczego konsekwencje “gospodarki ukrytej” polegają przede wszystkim na: osłabieniu efektywności funkcjonowania podmiotów gospodarczych w obrębie oficjalnej gospodarki, zniekształcenie obrazu rzeczywistych procesów gospodarczych i poziomu rozwoju, niezwykle ważnego dla oceny procesów zachodzących w kraju, spadku zaufania do państwa jako organizatora życia gospodarczego i społecznego, powstania strat w dochodach podatkowych, co wpływa na obniżenie dochodów budżetowych.

50 Szara strefa Praca “na czarno” w Polsce dotyczy przede wszystkim ludzi młodych, których udział procentowy wśród ludzi zatrudnionych “w szarej strefie” wynosi ponad 45%. Są to ludzie, których wiek nie przekroczył 34 lat. Zjawisko to dotyczy również wszystkich generacji Polaków – od nastolatków po emerytów, z najpóźniejszych społecznych grup zawodowych. “Szara strefa” stanowi masowe zjawisko w Polsce, dlatego odgrywa doniosłą rolę w kształtowaniu się polskiego rynku pracy. Badania GUS pokazują, iż udział tego zjawiska w polskiej gospodarce wynosi obecnie ok % dochodu narodowego, czyli ok. 20 mld USD. Największą aktywność w “gospodarce ukrytej” obserwuje się w działalności handlowej, budowlanej, przemysłowej. Zjawisko to nie rozwija się tak, jak miało to miejsce na początku lat 90-tych.

51 Szara strefa Według europejskiej nomenklatury pracę w “szarej strefie” traktuje się jako wytwarzanie dóbr lub świadczenie usług skrywanych w celu uniknięcia obowiązkowych opłat podatkowych, ubezpieczeniowych lub celnych. Obecnie “szara strefa” jest dla pracodawców możliwością zaoszczędzenia na kosztach, natomiast dla pracowników pozbawionych pracy na oficjalnym rynku, szansą na znalezienie pracy. Praca w “czarnej gospodarce” jest trudna do oszacowania. Zjawisko to można oceniać za pomocą badań ankietowych osób pracujących “na czarno”. Na powody skłaniające ludzi do pracy w “szarej strefie”, wg danych ankietowych, najczęściej zalicza się: niewystarczające dochody (60% ankietowanych), brak możliwości znalezienia pracy formalnej (42% ankietowanych).

52 Szara strefa większość osób pracujących w “ukrytej gospodarce”, to osoby, dla których jest ona dodatkowym źródłem dochodu; w tej grupie znajdują się zarówno ludzie o niskich kwalifikacjach, dla których jest ona szansą znalezienia pracy, jak również osoby o wysokich kwalifikacjach; dla wielu osób praca w “szarej strefie” jest jedynym źródłem utrzymania. Do tej grupy zalicza się 660 tys. osób; ma ona również charakter pracy dorywczej, krótkotrwałej. Większość z tych ludzi , czyli 1/3, pracowała “na czarno” ponad miesiąc, dla innych natomiast było to zajęcie kilkudniowe; w porównaniu z 1995 rokiem można zauważyć ograniczenie pracy nie rejestrowanej. Wskaźnik zatrudnienia w szarej strefie” spadł z poziomu 7,6% do 4,8%. Można powiedzieć, iż w Polsce jest to zjawisko powszechne ale zarazem bardzo “płytkie”.

53 Dyrektywy Europejskie
DYREKTYWA 2006 / 54 / WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja przeredagowana); DYREKTYWA RADY 2004 /1 13 / WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług; DYREKTYWA 2002 / 73 / WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 23 września 2002 r. zmieniająca dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia wżycie zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy

54 Dyrektywy Europejskie
DYREKTYWA RADY 2000 / 43 / WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzająca wżycie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne; DYREKTYWA RADY 2000 / 78 / WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy; DYREKTYWA RADY 97 / 80 / WE z dnia 15 grudnia 1997 r. dotycząca ciężaru dowodu w sprawach dyskryminacji ze względu na płeć; DYREKTYWA RADY 96 / 97 / WE z dnia 20 grudnia 1996 r. zmieniająca dyrektywę 86/378/EWG w sprawie wprowadzania wżycie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników

55 Dyrektywy Europejskie
DYREKTYWA RADY 96 / 34 / WE z dnia 3 czerwca 1996 roku w sprawie porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią (dziesiąta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG); DYREKTYWA RADY 92 / 85 / EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa; DYREKTYWA RADY z dnia 11 grudnia 1986 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek, w tym w rolnictwie, oraz w sprawie ochrony kobiet pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa;

56 Dyrektywy Europejskie
DYREKTYWA RADY z dnia 24 lipca 1986 r. w sprawie wprowadzenia wżycie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników DYREKTYWA RADY z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania wżycie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (79/7/EWG); DYREKTYWA RADY z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie wprowadzenia wżycie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy (76/207/EWG); DYREKTYWA RADY z dnia 10 lutego 1975 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa Państw Członkowskich dotyczących stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet (75/117/EWG);