CIEPŁE SPOJRZENIA NA ZIMNE KSZTAŁTY DŹWIĘKÓW - SYNESTEZJA

Prezentacja na temat: "CIEPŁE SPOJRZENIA NA ZIMNE KSZTAŁTY DŹWIĘKÓW - SYNESTEZJA"— Zapis prezentacji:

1 CIEPŁE SPOJRZENIA NA ZIMNE KSZTAŁTY DŹWIĘKÓW - SYNESTEZJA

2 Zmysły to naturalne narzędzia które łączą nas ze światem zewnętrznym, dzięki nim możemy wchodzić w interakcje z naszym otoczeniem. Każdy z nich dostarcza nam pewną wiedzę o świecie. Wyróżniamy 5 uznanych naukowo zmysłów. Najwięcej informacji na temat świata dostarcza nam wzrok bo aż około 80% następnie słuch, dotyk, węch i smak. Wielu filozofów uważało, że mimo wszystko nie możemy im zaufać ponieważ nie dostarczają nam pełnej wiedzy o świecie, a także są zawodne przez co mogą dostarczać nam błędnej wiedzy o świecie. Jako pierwszy w prawdziwość wiedzy pozyskiwanej dzięki zmysłom zwątpił starożytny grecki filozof Parmenides. Kartezjusz posunął się jednak zdecydowanie dalej w swoich wątpliwościach – "Sądy oparte na zmysłach zewnętrznych są błędne, ale nie tylko oparte na zmysłach zewnętrznych, lecz także wewnętrznych".

3 Rozważania Kartezjusza, w których kwestionuje prawdziwość istnienia czegokolwiek, oprócz procesu myślowego, wydają się wręcz niedorzeczne, ale czy naprawdę możemy zaufać zmysłom które tak często poddają się złudzeniom? Ponadto istnieje wiele zjawisk, które pokazują że zmysły różnych ludzi nie działają tak samo. Takim zjawiskiem jest synestezja (Gr. syn = razem + aisthesis = postrzegać).

4 Synestezja w psychologii jest to zdolność, a czasami stan w którym doświadczenia jednego ze zmysłu wywołują automatycznie, bez naszej kontroli doświadczenia dla innych zmysłów, takie jak: widzenie czerwonego koloru, słysząc dźwięk gitary czy odczuwanie słodkiego smaku patrząc na kształt, litery, cyfry, przedmioty. W jaki sposób i dlaczego ludzkie zmysły mogą się tak niecodziennie pomieszać? Czy każdy jest w jakimś stopniu synestetykiem? Czy może przypada to tylko ludziom szczególnie wrażliwym? Czy synestetycy uznają to za chorobą czy może za dar? Nie jesteśmy pierwszymi zadającymi te i podobne pytania…

5 RYS HISOTRYCZNY Dokonywanie odległych między modalnych skojarzeń towarzyszyło ludzkiemu poznawaniu świata od prehistorii. Pierwotne kultury wprowadzały się w trans podczas rytuałów związanych z kultem bóstw łącząc w jednym doznaniu muzykę, taniec, zapachy, kolory, formy i smaki. Na skutek narkotyków i rytualnych rytmów muzyki bardzo często występowało wtedy zjawisko synestezji.

6 Ślady po tym zjawisku możemy znaleźć:
W symbolice religijnej: Apokalipsa Jana, Tybetańska Księga Zmarłych, Księga Zohar izmailicka apokalipsa Umm al-Kitab mahajanistyczna Avatamsaka Sutra W starożytnej mitologii, koncepcjach kosmologicznych, medycynie, muzyce Egipskie śpiewające słońce Chińskie „światło ucha” Birmińscy świecący i dzwoniący ludzie

7 Pierwszą naukową wzmiankę o synestezji podał John Lock w 1690r Największe zainteresowanie synestezją przypada na przełom XIX/XX w. interesowali się nią zarówno artyści jak i naukowcy W 1890r. odbył się Międzynarodowy Kongres Psychologiczny w Paryżu poświęcony zjawisku synestezji

8 SYNESTEZJA W JĘZYKU Zjawisko synestezji mimo swojej wyjątkowości jest często i nieświadomie używane w języku naturalnym. W wielu przypadkach opisujemy nasze wrażenia zmysłowe przy pomocy wyrażeń które są przypisane do innych zmysłów. Na przykład słodki zapach, chłodny ton. Badacze etymologii uważają, że proces ten zachodzi naturalnie od zawsze. Jak pisze Irmina Judycka w swoim artykule (Synestezja w rozwoju znaczeniowym wyrazów, „Prace Filologiczne”, t. XVIII, s ) nie jest możliwe obejść się bez tego zjawiska ponieważ np. dla zapachu nie istnieją wyrażenia, które pierwotnie byłyby przypisane tylko do temu zmysłowi.

9 Opisywanie wrażeń zapachowych jest więc całkowicie metaforyczne często też przy użyciu synestezji np. „Ciepły, kwiatowy akord główny przez cały czas wybrzmienia wydaje się zmącony, zarysowany nutą cytrusową, którą z czasem zastępuje jasne, lecz ciepłe piżmo i syntetyczny mech”. kwitnienie-czyli-jacques.html#more

10 Dla wzroku i słuchu także używamy określenia przypisanych do innych zmysłów.
W języku polskim do opisu wrażeń wzrokowych używamy określeń przypisanych: -dotykowi (gładki, gorący, miękki) -dźwiękowi (gama, krzykliwy, tonacja) -smakowi (ostry, słodki) Dla wrażeń słuchowych: -wzrokowi ( czysty, jasny, barwny, wysoki, matowy) -dotykowi (szorstki, ciepły, aksamitny)

11 Podsumowując synestezja jest świetnym, a czasem wręcz nieuniknionym środkiem stylistycznym żeby obrazowo opisać nasze wrażenia związane ze zmysłami. Dlatego chętnie korzystają z niej artyści w różnych dziedzinach. Co ciekawe wśród synestetyków jest 8 razy więcej poetów niż wśród ludzi, którzy nie posiadają tego zaburzenia, ponadto charakteryzują się oni większą zdolnością myślenia abstrakcyjnego, kreatywnością i wyjątkową pamięcią. Wiele dzieł znanych twórców nosi znamiona synestezji. Przykładowo wiersz Arthura Rimbaud'a - ”Samogłoski”, muzyczne obrazy Delacroixa czy kompozycje Aleksandra Skriabina.

12 Jedne z pierwszych badań nad synestezją wykazywały, że jej występowanie zależy od okresu wczesnego dzieciństwa i wychowania. Używanie zabawek, uczenie się słów, liter, cyfr, łączenie ich z pozytywnymi (ciepłymi) lub negatywnymi (zimnymi) odczuciami, np. kiedy dziecko widzi słowo „mama” napisane czerwonym kolorem, zawsze jak zobaczy czerwony kolor, przypomni sobie o swojej mamie, lub kiedy zobaczy jakąkolwiek cyfrę w kolorze zielonym, będzie kojarzyć wszystko co jest zielone z tą cyfrą i na odwrót.

13 PSYCHOLOGICZNE CECHY SYNESTEZJI
Synestezja zawsze jest niezależna od woli, lecz musi być wywołana przez określone bodźce. Synestezja ujawniana jest po wpływem rozpoznawalnego impulsu, jednak siła uwagi może mieć wpływ na intensywność odczuć synestetycznych. Jedni synestetyci reagują na jeden bodziec, inni mogą reagować tylko na szeroki zakres stymulacji zmysłów. Synestezja jest w percepcji już od pierwszych momentów życia. Synestezja jest projektowana. Synestezyjne współodczuwanie nie jest odbierane w formie obrazu wewnątrz umysłu , natomiast jest projektowane wizualnie lub słuchowo na zewnątrz, w najbliższym otoczeniu ciała, np. podczas słuchania muzyki synestetyk w swoim polu widzenia widzi opadające złote paski i kule, migotające linie i fale jakby hologramie oddalonym od oczu o sześć cali (por. T. Hunt, 1994). Wyróżniamy odczucia percepcyjne „bliskie” np. dotyk oraz „odległe” np. wzrok

14 Synestetyczne percepcje są stałe, wybiórcze i ogólne.
Synestezje są zawsze stałe, nie zmieniają się w ciągu życia; określone impulsy wywołują identyczne synestezyjne wrażenie jak kilka lat temu. Synestetyk reaguje na wybrane bodźce z danego zakresu. Doznania synestetyków zawsze są unikalne. Kształt y i kolory synestezji nie są postrzegane jako różne od dźwięków, które ją wywołują, ale są z nim nierozłączne. Dźwięki o określonej częstotliwości, grane na różnych instrumentach muzycznych, czy z różną artykulacją, wywołuje inne wrażenia. Synestetyczne odbiory są ogólne w takim znaczeniu, że nigdy nie są szczegółowymi obrazami mentalnymi (ale ukazują się w sposób uproszczony, nieprzetworzony, np. w postaci abstrakcyjnych plam, linii, spirali. Synestezja jest pamięciowa. Synestezyjne wrażenia są zawsze żywe, ostre i łatwe do przypomnienia. Mogą być stosowane przez synestetyków jako wskazówki pamięciowe. Synestetyk patrząc na kogoś znajomego i próbując przypomnieć sobie imię tej osoby pomyśli: "to czerwona plama – a więc to Joanna".

15 Synestezja jest emocjonalna i noetyczna.
Doznania synestezyjne są noetyczne, ponieważ są bliskie stanom oświecenia, czy objawienia, w połączeniu z realnością, pełnią znaczenia i ważnością współwrażeń. Synestezja jest wyzwalana przez układ limbiczny, przez co wiąże się z bardzo dobrą pamięcią i emocjami. Synestezja często bywa nierozłączna z błogostanem i uczuciem zachwytu. W niektórych przypadkach to swego rodzaju „zwarcie” percepcyjne nie następuje w wyniku bodźca fizycznego, ale na skutek wystąpienia szczególnego stanu emocjonalnego, który u niektórych osób towarzyszy stosunkowi płciowemu. U tego typu osób fazy stosunku charakteryzują się odmienną percepcją wzrokową, związaną z kolorami: pierwsza faza wzrostu podniecenia zabarwia się kolorem pomarańczowym; w kolejnym stadium kolor będzie bardziej nasycony, a podczas szczytowania przejdzie on w fiolet; natomiast fazę odprężenia zaraz po stosunku mogą zdominować róż i żółć. Prawdopodobnie podczas orgazmu synestetycy wchodzą w stan seksualnego transu głębszego niż zazwyczaj, który nadaje temu doświadczeniu nieokreślone poczucie nierzeczywistości.

16 Z punktu widzenia neurologii
Synestezję można zobrazować jako pomieszanie zmysłów. Rzeczywistość jest odbierana przez synestetyków intensywniej niż przez przeciętncyh ludzi. Synestetykami najczęściej są: Kobiety Osoby leworęczne Osoby neurologicznie normalne Osoby z tej samej rodziny (podłoże genetyczne) Każdy typ bodźca docierający do ludzkiego organizmu zwykle przypisany jest do konretnego obszaru mózgu. Dlatego bodźce wizualne odbierane są przez obszar, który odpowiedzialny jest za widzenie. W czasie rozwoju ludzki umysł uczy się tego odbioru. Czasami jenak proces taki zostaje zaburzony przez co „dojrzały” mózg napotyka na problem związany z przypiseniem konkretnego bodźca do danej lokalizacji. Synestetycy to 2-4% populacji ogólnej.

17 Według niektórych naukowców synestezja jest wynikiem tzw
Według niektórych naukowców synestezja jest wynikiem tzw. „skrzyżowanych połączeń” w mózgu, gdzie neurony i synapsy które powinny zawierać się w jednym systemie sensorycznym skrzyżowane są także z innym systemem sensorycznym. Niejasne jest dlaczego tak się dzieje. Możliwe jest że takie skrzyżowane połączenia mają miejsce u każdego człowieka przy narodzinach, jednak dopiero potem zostają udoskonalone. Niektórzy naukowcy wysnuwają hipotezę, że wiele dzieci posiada „skrzyżowane połączenia” i później je traci. Jedne z badań wykazały, że podczas wrażeń synestetycznych najaktywniejsza jest kora mózgowa. Interesującym jest efekt w przypadku synestetyków polegający na tym, że przy słyszeniu pewnych słów aktywnych było kilka obszarów kory wzrokowej.

18  Zjawisko synestezji: Percepcja synestetyczna – wyzwalana automatycznie Skojarzenia synestezyjne – stałe (niezmienne w ciągu życia danej osoby) Forma jednokierunkowa – np. bodziec słuchowy może wywołać wrażenia wzrokowe, natomiast bodziec wzrokowy nie wyzwala wrażeń słuchowych; rzadko forma obukierunkowa Zwykle łączy dwa zmysły, pojawiają się przypadki 3- bądź 4-zmysłowe Zjawisko jednostkowe i indywidualne (brak dokładnie tych samych skojarzeń u dwóch róznych osób) Liczne eksperymenty dotyczące synestezji wykazywały rozbieżne wyniki: Synestezja fonetyczna i graficzna – podstawa fizjologiczna w bszarach kory kojarzeniowej Synestezja dotykowo-smakowa i muzyczna – zahamowana czynność kory mózgowej, integracja zmysłów występująca w mózgu limbicznym Zdaje się, że to od formy synestezji zdeterminowana jest neurologiczna lokalizacja.Percepcja synestetyczna różni się od percepcji osób, u których zaburzenie nie występuje – stanowi to dowód na istnienie zjawiska synestezji.

19 SYNESTEZJA NIEMOWLĘCA
Według hipotezy NS (Neonatal Synaesthesia – niemowlęca synestezja) Niedojrzała kora mózgowa w momencie narodzin Komórki (pod anatomicznym względem) nie skończyły migrować do stosownych okolic kory Mało połączeń między komórkami Zachowania noworodka głównie kontrolowane przez śródmózgowie Podczas rozwoju mózgu wykształca się nadmiar połączeń (przestają funkcjonować na skutek zdobywania doświadczeń) Chwilowe połączenia – istnieją pod względem anatomicznym i mogą również funkcjonować U osób dorosłych synestezja - możliwa jako wynik genetycznego zaburzenia w procesie eliminacji nadmiaru połączeń pomiędzy modalnościami w trakcie rozwoju kory (podczas niemowlęctwa).

20 W jaki sposób powstaje synestezja? – prawdopodobne mechanizmy:
Wzajemne oddziaływanie pamięci, myślenia i emocji – połączenie danych, które pochdzą zarówno z pierwszorzędniej kory sensorycznej, pamięci, obszarów kojarzeniowych oraz systemu limibcznego Rozhamowane sprzężenie zwrotne – całkowite pośredniczenie synestezji przez nerwowe połączenia istniejące w każdym normalnym ludzkim mózgu Kodowanie neuronalne – ogólne zasady podporządkowywania danych (które pochodzą z różnych zmysłow) u wszystkich ludzi. Synestezyjne skojarzenia możliwe dzięki transmisji neuronalnej, która jest jednakowa dla wszystkich zmysłów Skrzyżowane przewodzenia (z ang. Cross-wiring) – dotyczy synestezji lingwistycznej graficznej. Opiera się to na tym, że występują stałe połączenia neuronalne pomiędzy strukturami mózgu które sąsiadują ze sobą, w obrębie kory mózgowej, a dokładnie zakrętu wrzecionowatego i kątowego. Wynikać to może z mutacji genetycznych, ktore powodują że takie połaczenia międzymodalne nie zanikają w okresie dojrzewania kory mózgówej

21 Skrzyżowane wrażenia – występowanie nienaturalnych połączeń nerwowych – co prowadzi do bezpośredniego przepływu informacji na ścieżce zmysł stymulowany-niespecyficzna modalność Zjawisko wyładowania – wynikać może w następstwie pobudzenia synchoronicznego zespołów neuronów, które spowodowane jest na skutek uszkodzenia połączeń synaptycznych. Zjawisko to ma miejsce w stanie hipnagogicznym bądź w trakcie marzeń sennych – powstają wówczas halucynacje wzrokowe. Zjawisko to może odpowiadać za powstanie synestezji poprzez aktywność podkorową lub też patologiczne pobudzenie korowe. Miejsce aktywacji mózgowej najprawdopodobniej zdeterminowane jest sposobem przetwarzania informacji oraz rodzajem synestezji. Synestezja smakowa, dotykowa oraz muzyczna – struktury mózgu limbicznego Synestezja językowa – kora mózgowa W zależności od formy synestezji aktywizowane są różne struktury mózgowe. Zależą one od tego z jakim rodzajem stymulacji i symestezyjnym współodczuciem mamy do czynienia.

22 Najczęściej występującą synestezją jest synestezja kolorowego słyszenia (tzw. synopsja lub chromostezja) Już w antycznej Grecji badano, czy barwa tonu jest prawdziwą cechą, którą można w jakiś sposób klasyfikować. Fizyk Izaak Newton postawił hipotezę, że tony w muzyce i tony barw mogą mieć wspólne częstotliwości. Filozof John Locke w jednym ze swych esejów wspomniał o człowieku, który stracił wzrok, ale jasnoczerwony kolor już zawsze postrzegał jako dźwięk trąbek. W Polsce synestezją w muzyce zajmował się J.Segał w 1914r. Wyciągając wnioski z ankiet, obserwacji i rozmaitych badań znalazł on prawidłowości w kojarzeniu jasnych kolorów z wysokimi dźwiękami a ciemnych – z niskimi, uznając, iż są one od urodzenia psychice czlowieka. Synestezja fascynowała również Rymaszewskiego. O synestezji pisze Jan Wierszyłowski w podręczniku do psychologii muzyki. Janina Koblewska - Wróblowa wyróżnia pięć typów przeżyć muzycznych ; typ polisensoryczny, w którym dominują synestezyjne skojarzenia pozamuzyczne, słuchowo-smakowych, słuchowo- węchowych i słuchowo-wzrokowych.

23 Znany mnemonista Szereszewski, miał niezwykle rzadkospotykaną synestezję czterozmysłową sy Kiedy Szereszewski słyszał ton o wysokości 50 hz i natężeniu 100 db, widział brązową smugę na ciemnym tle z czerwonymi języczkami o kwaśno-słodkim smaku. Oddzielne dźwięki, sylaby bezsensowne i nieznane słowa wywoływały u Szereszewskiego inne wrażenia wzrokowe – „kłęby dymu”, „bryzgi”, „gładkie lub załamane linie”; momentami wywoływały również odczucia smaku na języku, a czasami – wrażenie czegoś klującego albo miękkiego, szorstkiego lub gładkiego. W badaniach własnych, prowadzonych wśród studentów Akademii Muzycznej w Katowicach, z zastosowaniem kwestionariusza metodą test – retest, 27% badanych deklarowało skojarzenia między dźwiękami muzycznymi a kolorami. Wykazano istnienie związku między słuchem absolutnym i synestezją, oraz częstsze występowanie synestezji wśród studentów, grających na instrumentach klawiszowych. Prawdopodobnie gra akordowa, charakteryzująca się zwiększoną ilością współwystępujących alikwotów, najlepiej przekładana jest na kolory.

24 Gra na instrumentach klawiszowych wymaga też specyficznej wrażliwości na barwę dźwięku, wiążąc się ze wzmożoną pracą wyobraźni. Wynik badań nie wykazał powszechności w kojarzeniu absolutnych wysokości dźwięków i tonacji muzycznych z kolorami, co potwierdza idiosynkratyczny, wysoce indywidualny wzór skojarzeń. Analiza preferencji kolorów i tonacji muzycznych wśród badanych synestetyków wykazała brak pośrednictwa emocjonalnego w tych skojarzeniach (brak związku między preferencjami – %, zgodność – % i niezgodność – 5.49 % odpowiedzi). Połączeniem dźwięków i kolorów interesował się Zbigniew Skalski. Skonstruował on pianino świetlne z przeznaczeniem do nauczania muzyki osób niesłyszących . Również Mieczysław Drobner szukał analogii pomiędzy dźwiękami i barwami na bazie rozważań teoretycznych i badań własnych, co zaowocowało stworzeniem projektu instrumentu muzyczno-świetlnego. Instrument ten przy pomocy kompleksów barwnych świateł miał przedstawiać dość dokładnie dźwiękowy przebieg kompozycji muzycznych.

25 Przez ogromne zainteresowanie tematem synestezji całego naszego zespołu, jeden z jego członków postanowił osobiście sprawdzić czy przypadkiem nie jest w jakimkolwiek stopniu synestetykiem. Słuchając kilku melodii i dźwięków starał się narysować na papierze wyobrażenia na ich temat. W rezultacie pod jego ręką powstał obraz kształtów tych kilku próbek dźwięku. Po obejrzeniu tych rysunków można stwierdzić, że kształty te są podobne do elementów niektórych instrumentów muzycznych. Pozostali członkowie zespołu potwierdzili, że po zapoznaniu się z próbkami dźwięku oraz rysunkami, zrozumieli niejako dlaczego jest to taki a nie inny kształt. Można postawić hipotezę, że w tym przypadku domniemana synestezja i zrozumienie przekazu rysunków opiera się na sugestii, wypływającej ze skojarzeń z wyglądem elementów instrumentów muzycznych wydających charakterystyczne dla nich dźwięki.

26

27 Zespół: Kamil Bilik Piotr Kalicki Magdalena Józefczuk

28 Bibliografia http://notatek.pl/synestezja-opracowanie
A. Rogowska, U źródeł synestezji: podstawy fizjologiczne i funkcjonalne, [w:] Przegląd psychologiczny, Tom 45, Nr 4, 2002, s A. Rogowska synestetow.html Frontiers Psychology Baron-Cohen S. i Harrison J., 1999, Synesthesia: A Challenge for Developmental Cognitive Neuroscience, w: H.Tager-Flusberg (red.), Neurodevelopmental Disorders, s , Cambridge: A Bradford Book The MIT Press. Baron – Cohen S., Burt L., Smith – Laittan F., Harrison J., Bolton P., 1996, Synaesthesia: prevalence and familiality, Perception, 25, s