WPŁYW ZMIAN KLIMATU NA KRAJE GLOBALNEGO POŁUDNIA

Prezentacja na temat: "WPŁYW ZMIAN KLIMATU NA KRAJE GLOBALNEGO POŁUDNIA"— Zapis prezentacji:

1 WPŁYW ZMIAN KLIMATU NA KRAJE GLOBALNEGO POŁUDNIA
Aleksandra Antonowicz

2 Czym są zmiany klimatu? Przez zmiany klimatu rozumiemy istotne długotrwałe zmiany w przeciętnej strukturze pogody. Przeciętnej, czyli ustalonej na podstawie uśrednionej analizy czynników pogodowych na przestrzeni kilkudziesięciu czy kilkuset lat. Klimat nie jest pogodą. Nie jest też i nigdy nie był stały, wpływają na niego elementy takie jak promieniowanie słoneczne i aktywność wulkanów. Naturalne zmiany klimatu dokonywały się przez wieki i tysiąclecia. Obecnie jednak klimat zmienia się z prędkością wielokrotnie odstającą od normy. Główną tendencją, której szczególne nasilenie obserwuje się w ostatnich 30 latach, jest globalne ocieplenie. Zachodzi ono przy pomocy zjawiska efektu cieplarnianego. Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0 Demonstracja podczas szczytu klimatycznego w Poznaniu w grudniu 2008 r. Fot. ProfMKD CC by-nc-sa

3 Czym są zmiany klimatu? Efekt cieplarniany jest naturalnym zjawiskiem, polegającym na utrzymywaniu stałej temperatury na Ziemi dzięki obecności gazów cieplarnianych w atmosferze. Gazy te występują naturalnie w przyrodzie. Powstają również wynikiem działalności człowieka. Należą do nich para wodna, dwutlenek węgla, metan, freony, podtlenek azotu i gazy przemysłowe. Obecność gazów cieplarnianych powoduje przechwytywanie ciepła i na powrót kierowanie go ku powierzchni Ziemi, co przypomina efekt podobny do tego, jaki zaobserwować można w szklarni lub samochodzie pozostawionym na słońcu (stąd mówimy o efekcie szklarniowym). Gdyby nie to, na świecie panowałaby temperatura -18°C. W wyniku efektu cieplarnianego średnia temperatura Ziemi jest wyższa o 33°C i wynosi średnio 15°C, dzięki czemu na świecie mogło rozwinąć się życie. Rys. Piotr Świderek, Nie podgrzewaj atmosfery. Materiały dla nauczycieli, wyd. ODE Źródła 2009

4 Efekt cieplarniany Niestety, w efekcie działalności ludzi nastąpił znaczący wzrost stężenia gazów cieplarnianych, czego konsekwencją jest, jak dowodzi Międzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovermental Panel on Climate Change, czyli IPCC), nienaturalny wzrost temperatury globu. Mimo że naturalnych emisji jest więcej niż antropogenicznych, to kluczowym problemem jest fakt, że antropogeniczne są „nadprogramowe“. Wraz z rozwojem przemysłu systematycznie zwiększa się stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze, szczególnie dwutlenku węgla. Im więcej tych gazów, tym większy efekt cieplarniany. W wieku XX średnia globalna temperatura wzrosła o 0,8°C. Wydaje się, że to mało, ale w skali globalnej taka zmiana może mieć bardzo poważne skutki. W maju 2013 r. amerykańska Administracja Oceanów i Atmosfery poinformowała, że stężenie dwutlenku węgla w atmosferze wzrosło do nienotowanych wcześniej poziomów. Po raz pierwszy w historii ludzkości koncentracja CO2 w powietrzu przekroczyła czterysta części na milion. Granica czterystu części na milion to bariera psychologiczna; naukowcy już od dłuższego czasu spodziewali się, że zostanie ona przekroczona. Modele klimatyczne wskazują, że takiego stężenia CO2 nie było na Ziemi od trzech milionów lat. Przy obecnych emisjach stężenie CO2 w powietrzu przekroczy granicę 450 części na milion w roku 2037; taka koncentracja oznacza wzrost globalnych temperatur o dwa stopnie Celsjusza. Źródła: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0 Emisja CO2. Padł nowy rekord stężenia w atmosferze, tech.money.pl/energia-i-ekologia/artykul/emisja-co2-padl-nowy-rekord-stezenia-w-atmosferze,17,0, html

5 Co powoduje zmiany klimatu [1/5]
W ciągu ostatnich 100 lat liczba ludności na świecie wzrosła z 2 do 7 mld. Większa ilość ludzi zużywa więcej zasobów i wywiera większy wpływ na środowisko naturalne. Antropogeniczne, czyli powodowane działalnością człowieka, zmiany klimatu są rezultatem uwalniania dodatkowych ilości gazów cieplarnianych do atmosfery. To zjawisko ma kilka przyczyn. Przemysł Wszyscy ludzie na świecie chcą się rozwijać i bogacić, produkować i konsumować. W tym celu rozwija się wiele gałęzi przemysłu, które do funkcjonowania wykorzystują energię. Zużycie energii jest warunkiem wyprodukowania każdej rzeczy. Rozwój przemysłu wiąże się ze zużyciem dużej ilości prądu oraz paliw podczas transportu materiałów, a potem gotowych produktów. To powoduje emisje CO2 wykraczające poza ilość, jaka do tej pory była równoważona w naturalnym obiegu węgla w przyrodzie. Większe stężenie gazów nasila efekt cieplarniany i w ten sposób zmienia się klimat na Ziemi. Fot. Vladimir Gook CC by 3.0 Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0

6 Co powoduje zmiany klimatu [2/5]
Produkcja cementu Z uwagi na ogromne zapotrzebowanie na ten surowiec, przemysł cementowy odpowiada za 4% globalnych emisji CO2. Do produkcji cementu potrzeba wysokiej temperatury, którą uzyskuje się spalając paliwa kopalne. Prócz tego emisje pochodzą z transportu miliardów ton cementu oraz wykorzystania dużej ilości energii elektrycznej podczas eksploatacji maszyn w cementowni. Rolnictwo Zwiększona produkcja rolna i przemysłowe hodowle zwierząt przyczyniają się w dużym stopniu do emisji gazów cieplarnianych. Masowy rozwój tych gałęzi, tak jak rozwój każdej innej produkcji, sprawia, że rosną emisje CO2 powodowane zużyciem coraz większych ilości energii w procesie produkcji oraz paliwa podczas transportu. Emisje są wynikiem zwierzęcych procesów trawienia i wydalania, składowania obornika, użycia nawozów (np. nawozów azotowych), transportu pasz. W krajach Globalnej Północy spożywa się ogromne ilości mięsa, stąd zwiększone emisje z rolnictwa i hodowli zwierząt. Fot. Joe Mabel CC by-sa 3.0 Fot. Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0

7 Co powoduje zmiany klimatu [3/5]
Transport Współcześnie człowiek jest o wiele bardziej mobilny, niż był w przeszłości. Populacja ludzi na świecie zwiększa się radykalnie. Prognozy mówią, że pod koniec XXI wieku będzie wynosić co najmniej 10 miliardów. Systematycznie zwiększa się ilość samochodów oraz dostępność podróżowania samolotami. Oprócz emisji ze spalania paliw, jakimi są one napędzane, gazy cieplarniane uwalniają się w czasie produkcji tych środków lokomocji oraz budowy infrastruktury transportowej. Transport drogowy to 1/5 wszystkich emisji w Unii Europejskiej. Podczas lotu z Europy do Nowego Jorku uwalnia się ilość węgla wystarczająca na ogrzanie domu przez cały rok. Warto podkreślić, że na świecie tylko mała grupa ludzi posiada samochody i lata samolotami – ta mała grupa odpowiada za bardzo duże emisje. Fot. Walter Parenteau CC by-nc-sa 2.0 Fot. Greg Goebel, Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0

8 Co powoduje zmiany klimatu [4/5]
Wylesianie Rośliny mają zdolność wchłaniania dwutlenku węgla. Dlatego lasy pełnią znaczącą rolę w równoważeniu obiegu węgla. Obecnie 17% globalnych emisji jest wynikiem wylesiania i degradacji powierzchni leśnych (w szczególności lasów tropikalnych). Wszystkie lasy na świecie zajmują 4 mld ha powierzchni (128 x terytorium Polski), a rocznie znika z powierzchni Ziemi 5 mln ha. Deforestacja ma na celu przygotowanie pastwisk dla hodowli zwierząt, ziemi do upraw lub infrastruktury drogowej, a także pozyskiwanie drewna. Energetyka Spalanie paliw kopalnych to główna droga pozyskiwania energii. W ten sposób spala się wielkie ilości węgla, gazu ziemnego i ropy naftowej. Spalanie węgla odpowiada za 40% globalnych emisji. Służy zapewnieniu dostępu do elektryczności oraz ogrzewania. W elektrowniach spala się także biomasę, głównie drewno, co pogłębia zjawisko wylesiania. Fot. NASA Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0 Fot. Juraj Kubica CC by-sa 2.0

9 Co powoduje zmiany klimatu [5/5]
Odpady Poważnym źródłem emisji gazów cieplarnianych są odpady komunalne. Podczas ich składowania uwalniają się różne gazy –głównie metan, jako efekt beztlenowej fermentacji. Gaz ten może być używany do produkcji energii i chemikaliów lub jako paliwo. Jednak firmy często chcą zaoszczędzić, więc wysyłają odpady do krajów Globalnego Południa, a tam gazy wysypiskowe nie są wykorzystywane. Konsumpcyjny styl życia Wciąż kupujemy nowe, a wyrzucamy dobre jeszcze rzeczy, kupujemy rzeczy wyprodukowane/wyhodowane na drugim końcu świata, marnujemy żywność, jeździmy samochodami i latamy samolotami, zużywamy mnóstwo energii, korzystając z wielu urządzeń, w nieszczelnych domach marnujemy energię cieplną. Fot. Justin Ritchie jritch77 CC by-nc-sa Fot. Michael Holden CC by-nc-nd Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0

10 Światowa emisja gazów cieplarnianych wg źródeł pochodzenia gazów
Produkcja energii – 26%, tj. spalanie węgla, gazu ziemnego i ropy naftowej do produkcji energii elektrycznej i cieplnej Przemysł – 19 %, w tym spalanie paliw kopalnych bezpośrednio do produkcji na miejscu (emisja z wykorzystania dostarczonej energii mieści się w kategorii „produkcja energii”) oraz emisje z procesów chemicznych w przemyśle chemicznym, hutnictwie oraz obróbce minerałów Wylesianie – 17% Rolnictwo – 14 %, w tym nawożenie, hodowla zwierząt, produkcja ryżu i spalanie biomasy Transport – 13%, w tym spalanie paliw kopalnych w transporcie drogowym, kolejowym, morskim i lotnictwie Budynki mieszkalne i usługowe – 8%, w tym ogrzewanie i gotowanie poprzez spalanie paliw na miejscu. Odpady i ścieki – 3%, głównie metan pochodzący ze składowisk i ścieków oraz podtlenku azotu oraz dwutlenek węgla ze spalania odpadów. Źródło: IPCC (2007), Dane za EPA dotyczą roku 2004,

11 miejsce na świecie w emisji miejsce na świecie w emisji na osobę
2006 r. emisja CO2 w r. w mln ton % emisji światow ej w r. miejsce na świecie w emisji emisja CO2 w r. w mln ton miejsce na świecie w emisji na osobę emisja CO2 w 2011 r. w tonach * ** *** Chiny 6415,5 8979,1 26,4% 1 9700 49 7.20 Stany Zjednoczone 6412,0 6016,6 17,7% 2 5420 10 17.30 Indie 1222,4 1798,0 5,3% 3 1970 124 1.60 Rosja 1647,9 1675,0 4,9% 4 1830 18 12.80 Japonia 1376,4 1307,4 3,8% 5 1240 30 9.80 NIemcy 894,3 802,8 2,4% 6 810 27 9.90 Korea Południowa 606,0 738,1 2,2% 7 610 19 12.60 Kanada 628,8 624,4 1,8% 8 560 12 16.20 Arabia Saudyjska 436,7 602,0 9 460 11 16.50 Iran 498,8 594,3 1,7% 410 64 5.50 Wielka Brytania 605,1 511,4 1,5% 470 45 7.50 Brazylia 385,3 481,9 1,4% 450 113 2.30 Indonezja 366,9 452,1 1,3% 15 490 117 2.00 Australia 400,8 392,2 1,2% 17 430 19.00 Polska 330,6 349,9 1,0% 350 35 9.10 Afryka bez Egiptu, Algierii i RPA 292,9 337,2 - bd. Holandia 273,4 265,0 0,8%  25 160 29 Zjednoczone Emiraty Arabskie 173,3 226,7 0,7%  26 170 20.87 Kazachstan 170,4 170,3 0,5%  32 223 16 13.75 Katar 55,6 74,7 0,2%  45 60 30.97 Bangladesz 46,4 61,3  50 168 0.32 Trinidad i Tobago 46,9 51,6  55 44 33.25 Norwegia 43,8 45,2 0,1%  58 43 38 8.71 Czad 0,2 203 0.02 Świat 30524,0 34032,7 100,0% 33900 4.90 Unia Europejska 4520,3 4061,3 11,9% (3) 3790 W 2009 r. emisje spadły o 1%, w 2010 r. wzrosły o 5%, zaś w 2011 r. zanotowano 3%-owy wzrost globalnych emisji CO2 – ich suma w 2011 wyniosła 34 mld ton. Emisja CO2 * Emisja CO2 pochodząca ze spalania paliw (nie uwzględnia innych źródeł emisji CO2 jak np. produkcja cementu czy wylesianie, oraz innych gazów cieplarnianych), w milionach ton CO2, źródło: Statistical Review of World Energy 2012, ** Łączna emisja CO2, źródło: CO2 time series per region/country, *** Emisje CO2 na osobę w roku Źródło: CO2 time series per capita for world countrieshttp://edgar.jrc.ec.europa.eu/overview.php?v=CO2ts_pc &sort=des1

12 Chroniąc się przed burzą, wschodnia Uganda
Chroniąc się przed burzą, wschodnia Uganda. Tamtejsi mieszkańcy twierdzą, że pogoda od jakiegoś czasu stała się całkowicie nieprzewidywalna. Marzec Geoff Sayer/Oxfam

13 Powstrzymywanie zmian klimatu – polityka światowa
Adaptacja do skutków zmian klimatu oraz ich mitygacja (ograniczanie) są globalnym wyzwaniem, którego efekt będzie widoczny, o ile wszystkie państwa na świecie podejmą odpowiednie kroki. Większość państw to robi, jednak nie wszystkie. Co gorsza, powstrzymują się od tego największe gospodarki, które jednocześnie są największymi emitentami. Kraje Globalnego Południa często podejmują odważniejsze kroki w przeciwdziałaniu zmianom klimatu niż państwa rozwinięte, ale one po prostu nie mają wyjścia – od tego zależy ich być albo nie być. Nie jest to proste dla państw Południa, gdyż zdolność do adaptacji zależy od poziomu materialnego, technologii, wykształcenia społeczeństwa, informacji, infrastruktury i poziomu organizacyjno-instytucjonalnego. W 1988 r.powołano Międzynarodowy Panel ds. Zmian Klimatu (IPCC), który miał działać jako zaplecze naukowe dla Konwencji ONZ. Panel sam nie prowadzi badań naukowych i nie zajmuje stanowisk politycznych. Zbiera jednak i analizuje wyniki wszystkich badań naukowych na temat zmian klimatu, a raz na kilka lat publikuje szczegółowy i obszerny raport. Pierwszy raport IPCC z 1989 roku stał się podstawą do negocjacji Ramowej Konwencji ONZ ws. Zmian Klimatu (UNFCCC). W ostatnim, czwartym raporcie z 2007 roku, stwierdzono z ponad 90% prawdopodobieństwem, że to antropogeniczna emisja gazów cieplarnianych odpowiada za skalę i tempo obserwowanych obecnie zmian klimatu. Raport przygotowuje ponad 600 autorów z 40 krajów i recenzuje 620 ekspertów oraz przedstawicieli rządów. Również w 2007 roku IPCC wraz z byłym wiceprezydentem USA, Alem Gorem, zostali uhonorowani Pokojową Nagrodą Nobla. Kolejny raport ma się ukazać w październiku 2014 roku. Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0

14 Powstrzymywanie zmian klimatu – polityka światowa
W 1988 powołano Międzynarodowy Panel ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC), który miał działać jako zaplecze naukowe dla Konwencji ONZ. Panel sam nie prowadzi badań naukowych i nie zajmuje stanowisk politycznych. Zbiera jednak i analizuje wyniki wszystkich badań naukowych na temat zmian klimatu, a raz na kilka lat publikuje szczegółowy i obszerny raport. Pierwszy raport IPCC z 1989 roku stał się podstawą do negocjacji Ramowej Konwencji ONZ ws. Zmian Klimatu (UNFCCC). W ostatnim, czwartym raporcie z 2007 roku, stwierdzono z ponad 90% prawdopodobieństwem, że to antropogeniczna emisja gazów cieplarnianych odpowiada za skalę i tempo obserwowanych obecnie zmian klimatu. Raport przygotowuje ponad 600 autorów z 40 krajów i recenzuje 620 ekspertów oraz przedstawicieli rządów. Również w 2007 roku IPCC wraz z byłym wiceprezydentem USA, Alem Gorem, zostali uhonorowani Pokojową Nagrodą Nobla. Kolejny raport ma się ukazać w 2014 roku. Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0 Nie podgrzewaj atmosfery,

15 Zmiany klimatu są faktem
Po opublikowaniu Czwartego Raportu IPCC zjawisko zmian klimatu skupiło uwagę światowej opinii publicznej. Stało się jasne, że zmiany klimatu zachodzą szybciej i są bardziej niebezpieczne, niż można było oczekiwać na podstawie dotychczasowych modeli obliczeniowych proponowanych przez naukę. Średnia globalna temperatura na Ziemi wzrosła przez ostatnie 150 lat o prawie 0,7°C w stosunku do ery przedprzemysłowej. Naukowcy ostrzegają, że absolutną granicą dalszego ocieplenia klimatu jest wzrost średniej globalnej temperatury o 2°C w stosunku do ery przedprzemysłowej. Powyżej tego progu zmiany klimatu mogą przybrać postać nieodwracalnej katastrofy, która spowoduje poważne i nieusuwalne szkody w większości rejonów Ziemi. Nad IV raportem IPCC pracowały tysiące naukowców z ponad 130 krajów przez 6 lat. W pracę nad V raportem, który ma się ukazać w 2014r., zaangażowanych jest jeszcze więcej badaczy. Można zaryzykować stwierdzenie, że raporty IPCC są jednymi z najlepiej recenzowanych prac w historii nauki.

16 Powstrzymywanie zmian klimatu – polityka światowa
Platformą międzynarodowych działań w walce ze zmianami klimatu na świecie jest Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC), powołana do życia w 1992 roku na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro. Celem Konwencji jest „osiągnięcie stabilizacji stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze na takim poziomi, który zapobiegnie niebezpiecznym antropogenicznym oddziaływaniom na system klimatyczny”. Konwencja uznaje historyczną odpowiedzialność krajów rozwiniętych i właśnie na nie nakłada największą odpowiedzialność za przeciwdziałanie zmianom klimatu. Konwencję Klimatyczną ratyfikowało 195 krajów. Konwencja ma charakter ramowy – ogólne postanowienia precyzują dodatkowe porozumienia. Najważniejsze z nich to Protokół z Kioto przyjęty w 1997 roku. Źródło: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0

17 Powstrzymywanie zmian klimatu – polityka światowa
Protokół z Kioto był pierwszym prawnym zobowiązaniem do redukcji emisji gazów cieplarnianych w skali międzynarodowej. Protokół wszedł w życie dopiero w 2005 roku, ustalając różne limity emisji dla poszczególnych państw oraz zasady handlu emisjami. Zobowiązanie polegało na redukcji do 2012 roku własnych emisji o wynegocjowane wartości zestawione w załączniku do protokołu (co najmniej 5% poziomu emisji z 1990 r.). Był to wielki sukces mimo że Protokołu nie ratyfikowały Stany Zjednoczone, wówczas największy (obecnie drugi po Chinach) emitent dwutlenku węgla na świecie. W 2011 r. z ustaleń protokołu wycofała się Kanada. Zgodnie z zapisem Protokołu z Kioto, w 2012 roku powinno skończyć się jego działanie, po tym czasie powinno wejść w życie porozumienie, które określi nowe cele na okres po 2012 roku. Proces negocjacyjny nad protokołem „post-2012” rozpoczął się podczas Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej (COP) na Bali w 2007 roku i powinien był zakończyć się w 2009 roku w Kopenhadze (COP 15), jednak tak się nie stało. Źródła: Zmiany klimatu i dostęp do wody. Zależności Globalne, szkolenie e-learning dla nauczycieli. Polska Zielona Sieć. CC by 3.0 Nie podgrzewaj atmosfery,

18 Negocjacje klimatyczne
Oczekiwania pokładane w COP 15 w Kopenhadze były ambitne. Ekolodzy oczekiwali m.in. nałożenia ograniczeń na światową emisję gazów cieplarnianych o co najmniej 50% do 2050 roku w stosunku do roku bazowego Konieczna wydawała się rewizja podziału odpowiedzialności poszczególnych krajów zgodnie z zasadą: wspólna odpowiedzialność – zróżnicowane zobowiązania. Niestety, COP w Kopenhadze był ogromną porażką negocjacyjną. Nie przyjęto żadnych prawnie wiążących zobowiązań do ograniczenia emisji dwutlenku węgla po 2012 r., podpisano tylko niewiążącą Ugodę z Kopenhagi. W trzystronicowym dokumencie brak liczbowych celów redukcji emisji w skali świata, zapisano jedynie, że działania na rzecz ich zmniejszenia powinny być wystarczające, aby wzrost temperatury na świecie do 2050 r. nie przekroczył 2oC w porównaniu z epoką przedindustrialną. Ustalono też, że państwa uprzemysłowione w latach przekażą krajom rozwijającym się 30 mld dolarów na walkę ze zmianami klimatu. W kolejnych latach, do 2020 r., mają na ten cel przeznaczać po 100 mld rocznie. Źródła: Koalicja Klimatyczna Nie podgrzewaj atmosfery, 18 18

19 Negocjacje klimatyczne
Kolejna Konferencja Klimatyczna, w Cancun, uznana została za sukces jedynie w kontekście porażki wcześniejszego Szczytu w Kopenhadze. Spełniła oczekiwania, ponieważ od Konferencji nie spodziewano się efektów. W rzeczywistości głównym „sukcesem” Cancun było uratowanie negocjacji klimatycznych przed zerwaniem. Porozumienie z Cancun dało możliwość dalszych prac w obszarach adaptacji, ochrony lasów, finansowania i transferu technologii, jednocześnie opóźniło decyzje w wielu kluczowych sprawach. Efektem Konferencji w Durbanie było przedłużenie obowiązywania protokołu z Kioto, przyjęcie „mapy drogowej”, zmierzającej do zawarcia w 2015 r. paktu klimatycznego, który obowiązywać ma od 2020 r. Porozumienie nie spełnia podstawowego wymogu zapobieżenia wzrostowi globalnej temperatury, ale również nie zobowiązuje kluczowych graczy jak Rosja, Japonia, Kanada oraz USA do przestrzegania drugiego okresu Protokołu z Kioto oraz nie określa konkretnych źródeł finansowania Zielonego Funduszu. Zdecydowano też, że wiążące decyzje, dotyczące drugiego okresu zobowiązań, tj. w latach zostaną podjęte w trakcie kolejnego szczytu klimatycznego w Katarze. Źródła: Koalicja Klimatyczna Nie podgrzewaj atmosfery, 19 19

20 Negocjacje klimatyczne
Konferencja w Docha w Katarze nie przyniosła właściwie żadnych postępów w negocjacjach. Co prawda Protokół z Kioto przetrwał, ale zamiast zyskać na sile wejdzie w drugi, aż ośmioletni okres rozliczeniowy słaby, z niskimi celami, słabymi zasadami i nadmiarem uprawnień oraz jedynie obietnicą zwiększenia ambicji. Nie podjęte zostały żadne znaczące decyzje co do redukcji emisji, ani środków na działania. Nie ma 100 miliardów dolarów rocznie do 2020 roku, które pomogłyby najbiedniejszym krajom radzić sobie ze skutkami zmian klimatu. Jedną z ważniejszych dla Polski decyzji COP 18 było przyznanie nam organizacji kolejnego Szczytu Klimatycznego. Jednak wieści o polskiej prezydencji w negocjacjach klimatycznych w 2013 wzbudziły niepokój wśród delegatów. Polska już rok wcześniej blokowała postęp rozmów w kwestii wykorzystania jednostek przyznanej emisji z pierwszego okresu rozliczeniowego Protokołu z Kioto. W Katarze uparcie kontynuowała tę strategię. Tymczasem analizy wykazują, że przeniesienie nadmiaru uprawnień na kolejne lata realizacji Protokołu oznacza faktyczny brak redukcji emisji w krajach wysokorozwiniętych. Więcej Źródło: 20 20

21 rys. Frits Ahlefeldt CC by-sa 3.0

22 Powodzie w północno-wschodnich Indiach. Sierpień 2007.
Zdj. Mani Kumar/OXFAM

23 Skutki zmian klimatu Gdy mówimy o skutkach zmian klimatu odczuwalnych przez ludzi, często nie zdajemy sobie sprawy, w jak wielu dziedzinach życia są one odczuwalne. Myśląc o następstwach zmieniającego się klimatu, należy oddzielić bardziej lub mniej widoczne zmiany w środowisku naturalnym spowodowane narastającym stężeniem gazów cieplarnianych w atmosferze od skutków tych zmian. Poniższa tabela prezentuje tą siatkę zależności. Etiopia, od późnych lat 80tych odnotowuje się coraz rzadsze opady, co prowadzi do susz i niedoboru wody. Argaw Ashine/OXFAM

24 Wpływ zmian klimatu na mieszkańców krajów Globalnego Południa
Zmiany klimatu potęgują ubóstwo tych społeczności, które już dziś należą do najuboższych. Zmiany klimatu mogą stanowić poważne zagrożenie dla czterech miliardów ludzi, szczególnie na kontynencie afrykańskim, w Azji Południowej i w małych państwach wyspiarskich. Dzieje się tak, ponieważ większość tych społeczności zajmuje się drobnym rolnictwem, co oznacza, że ich plony są w wysokim stopniu uzależnione od przewidywalności pogody; są zależne od naturalnie występujących źródeł wody; brak im środków finansowych pozwalających zaadaptować się do skutków zmian klimatu, a kraje, które zamieszkują, nie są w stanie zabezpieczyć należycie swoich mieszkańców. Wiedza przekazywana przez pokolenia, chociażby ta dotycząca sposobów przetrwania długotrwałej suszy czy wykorzystania kilku tygodni deszczowych w roku, okazuje się dziś często niewystarczająca. Ocenia się, że 99% ofiar śmiertelnych zjawisk będących skutkami zmian klimatu to mieszkańcy krajów Globalnego Południa. Dla nich zmiany klimatu to nie lekka niedogodność, lecz koniec dotychczasowego, trudnego, lecz przewidywalnego życia. Poważny wpływ oznacza (utrata domostw, brak żywności, wody itp.); *oznacza (więcej niż całkowita roczna ODA)‏ Obóz dla dotkniętych powodzią w W sumie przesiedlono więcej niż Indie. źródło;: Oxfam „Suffering the science” Etiopia od późnych lat 80. odnotowuje coraz rzadsze opady, co prowadzi do susz i niedoboru wody. Zdj. Argaw Ashine/OXFAM

25 Poważny wpływ oznacza (utrata domostw, brak żywności, wody itp. );
Poważny wpływ oznacza (utrata domostw, brak żywności, wody itp.); *oznacza (więcej niż całkowita roczna ODA)‏ Obóz dla dotkniętych powodzią w W sumie przesiedlono więcej niż Indie. źródło;: Oxfam „Suffering the science” Obóz dla dotkniętych powodzią w Ponad przesiedlonych. Indie. Zdj. Oxfam

26 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – głód i bezpieczeństwo żywnościowe
W 2009 r. skutki zmian klimatu były powodem głodu i niedożywienia dla ok. 45 mln ludzi, do 2030 r. ta liczba może wzrosnąć do 70 mln poszkodowanych. Dlaczego? W wielu regionach świata na skutek zmian klimatu pogoda staje się bardziej nieprzewidywalna; pory deszczowe przesuwają się w czasie lub nie nadchodzą wcale. Tradycyjna wiedza, na przykład ta o nadchodzącym czasie siewu, staje się bezużyteczna, gdy uporczywe susze najpierw powodują wysychanie roślin, a po nich nawalne deszcze spłukują z pól nie tylko pozostałe plony, ale często i żyzną ziemię. Najbardziej skrajny charakter mają zjawiska występujące w Azji i w Afryce, w pasie Sahelu, gdzie ludność trudni się głównie rolnictwem. Nie można jednak zapominać o coraz bardziej dramatycznej sytuacji drobnych rybaków w różnych regionach świata. Ich połowy są uzależnione od stanu łowisk, który z kolei zależy od kondycji raf koralowych. Nie służy im ocieplanie się oceanów będące bezpośrednim następstwem narastającego stężenia gazów cieplarnianych. W ciągu nadchodzących dziesięcioleci zmiany klimatu mogą stać się katastrofalnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa żywnościowego setek milionów ludzi. Eksperci prognozują, że w Afryce i w Azji Zachodniej spadek plonów w rolnictwie dotyczyć będzie podstawowych produktów żywnościowych, czyli kukurydzy, ryżu oraz pszenicy i wyniesie od 15 do 35%, jeśli globalna temperatura wzrośnie w kolejnych dekadach o 3°C. Ucierpią więc ludzie w tych regionach, gdyż rolnictwo stanowi tu podstawowe źródło utrzymania dla około dwóch trzecich ludności. Co więcej – na przykład w Afryce – zdecydowana większość drobnych rolników wytwarza produkty żywnościowe głównie na potrzeby własne. Ci ludzie już teraz muszą często dokupywać żywność, aby móc wyżywić swoje rodziny.

27 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – głód i bezpieczeństwo żywnościowe
Zanikanie raf koralowych będących gwarantem zasobów rybnych i milionów miejsc pracy w sektorze rybołówstwa w ponad 100 krajach. Żółte i czerwone punkty pokazują rejony, w których rafa koralowa niszczeje najszybciej.

28 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – głód i bezpieczeństwo żywnościowe
Mniejsze plony na świecie oznaczają również wyższe ceny zbóż i innych produktów żywnościowych na światowych rynkach. Większość krajów Globalnego Południa to importerzy netto podstawowych produktów żywnościowych, zatem nie czerpią zysku ze wzrostu światowych cen żywności. Gdy ceny rosną, ludzie cierpiący ubóstwo stają wobec nierozwiązywalnych problemów – często od 50 do 80% ich dochodów pochłaniają wydatki na żywność. W tym przypadku nawet małe albo tylko przejściowe skoki cen żywności oznaczają, że staje się ona niedostępna, a ludzie są zmuszeni na przykład do sprzedaży bydła, czyli utraty podstawy swoich dochodów. Co więcej, tym właśnie ludziom z reguły brakuje zasobów na inwestycje, dzięki którym sprawdzone przez stulecia sposoby uprawy mogliby dostosować do zmieniających się warunków klimatycznych. Ich bezpieczeństwo żywnościowe jest zagrożone. Międzynarodowy Instytut Badawczy Polityki Żywnościowej ocenia, że do połowy stulecia z powodu zmian klimatu pszenica może zdrożeć nawet o 180%, zamiast „tylko“ o 40%, co byłoby możliwe, gdyby nie skutki zmian klimatu. W przypadku ryżu relacja ta wynosi 120% zamiast 60%.

29 Mali pasterze kóz, Etiopia, 14 czerwiec 2008. Nick Danziger/Oxfam
Na zdjęciu niegdyś zielone pastwiska Okarey Af w Etiopii. Według prognoz to tu będą notowane najwyższe temperatury w tym stuleciu (wzrost o nawet 5.1 st. Celsjusza do 2090 r.) Zdj. Nick Danziger/Oxfam

30 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – głód i bezpieczeństwo żywnościowe
Wskaźnik głodu w skali globalnej (Global Hunger Index) w 2012 r. pokazuje, że szczególnie trudna sytuacja żywnościowa występuje w regionie Afryki Subsaharyjskiej, a także w krajach Azji Południowej. Na czarno DRC, Czad, Etiopia The GHI combines three equally weighted indicators: 1) the proportion of the undernourished as a percentage of the population; 2) the prevalence of underweight children under the age of five; and 3) the mortality rate of children under the age of five.[6]

31 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – dostęp do wody
W wielu regionach świata woda jest dobrem trudnym do zdobycia. Już dziś 1,3 miliarda ludzi na świecie nie posiada dostatecznego dostępu do czystej wody. Jest tak głównie w Afryce, Azji Południowo-Wschodniej i w Ameryce Łacińskiej. Jednak do roku 2080 ta liczba może wzrosnąć do ponad 3 miliardów. Utrudniony dostęp do wody jest spowodowany przede wszystkim: uprzemysłowieniem rolnictwa powodującym ogromny wzrost zużycia wody oraz gwałtowną urbanizacją wielu krajów Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej, gdzie – szczególnie w dzielnicach biedoty – czystej wody do picia i gotowania brakuje już dziś. Jednak od około trzech dziesięcioleci problem staje się coraz poważniejszy w związku ze zmianami klimatu. Eksperci są zgodni, że wiele i tak już pozbawionych wody regionów, na przykład na południe Afryki, wysycha jeszcze bardziej na skutek zmian klimatu. Również na Bliskim i Środkowym Wschodzie klimatolodzy spodziewają się do końca stulecia znacznego ograniczenia zasobów wody w najważniejszych rzekach.

32 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – dostęp do wody
W wysokich górach, na przykład w Himalajach lub w Andach, wzrost średnich temperatur prowadzi do topnienia lodowców. Od spływającej z topniejących lodowców wody zależą w wielkim stopniu losy całych regionów. Lodowce magazynują opady w postaci lodu, który w okresach suchych topnieje, zasila rzeki i jeziora na obszarach, na których często miesiącami brakuje deszczu. Jeśli więc lodowce topnieją w następstwie zmian klimatu, rzeki początkowo niosą więcej wody niż dotychczas i mogą występować z brzegów. W dłuższej perspektywie jednak kurczące się lodowce oznaczają mniej topniejącego lodu i nawet całkowite wysychanie rzek. W Himalajach kurczenie się lodowców jest wyraźnie dostrzegalne. Za kilka dziesięcioleci może dojść do obniżenia poziomu wód w wielkich rzekach, takich jak Indus, Mekong, Jangtse czy Ganges, co miałoby poważne następstwa – na przykład w indyjskim stanie Pendżab, zwanym „spichlerzem zbożowym Indii“. Spadek zbiorów ryżu i pszenicy w regionie mógłby doprowadzić do zmiany statusu Indii: mogłyby stać się one importerem netto podstawowych produktów żywnościowych. Również zaopatrzenie w wodę pitną wielkich miast – na przykład Patny czy Kalkuty – byłoby zagrożone. Dziś niemal trzy czwarte zapotrzebowania tych miast na wodę zdatną do picia zaspokaja Ganges, który zgodnie z prognozami miałby stać się rzeką periodyczną, w której tylko w pewnych okresach płynęłaby woda. Zgodnie z wynikami badań klimatologów, już w najbliższej przyszłości zaopatrzenie w wodę pitną wielkich miast i rolnictwa w regionie andyjskim, np. w Peru i Boliwii, pogorszy się znacząco.

33 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – dostęp do wody
Dostępność wody na 1 mieszkańca w roku 1950 r.

34 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – dostęp do wody
Dostępność wody na 1 mieszkańca w roku 1995

35 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – dostęp do wody
Przewidywana dostępność wody na 1 mieszkańca w roku 2025.

36 *biegunka z powodu braku wody oraz z powodów sanitarnych wynikających z braku
** Kobiety idące po wodę, Yemen. ©Abbie Trayler-Smith/Oxfam.

37 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – zdrowie
Gdy robi się cieplej, poprawiają się także warunki środowiskowe sprzyjające przenoszeniu się chorób takich jak malaria czy gorączka denga. Komary przenoszące te choroby pojawiają się na terenach, które dotychczas uznawano za zbyt zimne dla ich bytowania. Wschodnioafrykańskie pasmo górskie Ruwenzori, słynne z powodu swojej wyjątkowej flory, może służyć za przekonujący przykład: dawniej panowały tu chłodniejsze temperatury, które nie były korzystne dla komarów, ale już około roku 1970 z powodu stałego wzrostu temperatur i zmian rytmu pory deszczowej także i tutaj dotarły komary. Niestety, występuje ich coraz więcej w strefach klimatycznych dotychczas uznawanych za umiarkowane, gdyż także w tych strefach podnosi się średnia temperatura roczna. Stanowi to nowe zagrożenie dla ich mieszkańców. Często nie rozpoznają oni danej choroby albo nie wiedzą, jak chronić się przed infekcją czy jak się leczyć. W rezultacie coraz więcej ludzi choruje. Więcej przypadków malarii pojawia się: z powodu podwyższenia temperatur, np. na wyżej położonych obszarach w Burundi, Kenii, Ugandzie; z powodu nasilenia opadów np. w Mozambiku; z powodu większych skupisk ludności wokół zmniejszających się rezerwuarów wodnych np. nad Jeziorem Czad. Wg WHO zmiany klimatu mogą mieć negatywny wpływ na życie 235 mln ludzi

38 medycyna naturalna – groźba bo wiele gatunków roślin zanika – obecnie zagrożnych 14 000
* – malaria, biegunka, niedożywienie Wschodnioafrykańskie pasmo górskie Ruwenzori, słynne z powodu swojej wyjątkowej flory, może służyć za przekonujący przykład: dawniej panowały tu chłodniejsze temperatury, które nie były korzystne dla komarów, ale już około roku 1970 z powodu stałego wzrostu temperatur i zmian rytmu pory deszczowej także i tutaj dotarły komary.

39 Jezioro Czad – przykład pustynnienia i obszar konfliktu o zasoby

40 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – katastrofy naturalne
W latach % klęsk żywiołowych dotknęło ludzi pochodzących z krajów Globalnego Południa. Burz tropikalnych, powodzi przywodzących na myśl potop i innych klęsk spowodowanych pogodą nie należy przypisywać tylko zmianom klimatu. Z pewnością jednak – zgodnie z modelami klimatologów i obserwacjami z ostatnich trzydziestu lat – zjawiska te wyraźnie nabierają intensywności. Podobnie wzrasta liczba ludzi poszkodowanych przez klęski żywiołowe: od około 75 milionów w roku 1980 do niemal 300 milionów w chwili obecnej. Do roku 2015 liczba ta może wzrosnąć do około 375 milionów. Światowa Organizacja Zdrowia ocenia, że w skali globu w klęskach żywiołowych ginie około ludzi rocznie. Bezpośrednio zagrożone są także liczne państwa wyspiarskie, w szczególności na Karaibach i w regionie Pacyfiku. Ponad połowa ludzi na tych płaskich wyspach żyje niżej, niż półtora metra nad poziomem morza. Burze tropikalne niszczą nie tylko drogi, domy, łodzie rybackie czy instalacje wody pitnej, lecz powodują również erozję wybrzeży. U brzegów Indii na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat zniknęły cztery wyspy zamieszkiwane przez Sundarbańczyków; ponad rodzin straciło w ten sposób domy. Tuvalu i sąsiadujące grupy wysp zmniejszyły się w ciągu ubiegłych 10 lat średnio o trzy metry wzdłuż linii brzegowej. Naukowcy zakładają, że w ciągu kolejnych dziesięcioleci wiele z nich pochłonie przypływ, a podobny los spotka całe państwa położone na wyspach. Over 80 percent of Uganda’s 31 million people rely on rain-fed subsistence farming, and agriculture accounted for over 33 percent of national GDP in 83 Over 40 percent of deaths among Uganda children are due to malnutrition, largely a result of food shortages from chronic drought. Additionally, more than 38 percent of children younger than 5 are stunted and 23 percent are underweight, which has long term implications on productivity. It is estimated that each child stunted by hunger and malnourished stands to lose 5-10 percent in lifetime earnings. 84 Therefore, the long term impact of climate change-linked hunger in Uganda is expected to be enormous

41 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – katastrofy naturalne
W ciągu ostatnich 20 lat liczba katastrof na świecie podwoiła się. Do 2030 roku prognozowany jest trzykrotny wzrost. Over 80 percent of Uganda’s 31 million people rely on rain-fed subsistence farming, and agriculture accounted for over 33 percent of national GDP in 83 Over 40 percent of deaths among Uganda children are due to malnutrition, largely a result of food shortages from chronic drought. Additionally, more than 38 percent of children younger than 5 are stunted and 23 percent are underweight, which has long term implications on productivity. It is estimated that each child stunted by hunger and malnourished stands to lose 5-10 percent in lifetime earnings. 84 Therefore, the long term impact of climate change-linked hunger in Uganda is expected to be enormous Ilość katastrof naturalnych na przestrzeni lat. IGBP synthesis: Global Change and the Earth System, Steffen et al 2004

42 Pustynnienie rejonu Kotido zmusza pasterzy do migracji. Uganda
Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – katastrofy naturalne Ugandę, w której 80% ludności to rolnicy, w latach nawiedziło 7 susz (wcześniej susza zdarzała się raz na 5-10 lat). Over 80 percent of Uganda’s 31 million people rely on rain-fed subsistence farming, and agriculture accounted for over 33 percent of national GDP in 83 Over 40 percent of deaths among Uganda children are due to malnutrition, largely a result of food shortages from chronic drought. Additionally, more than 38 percent of children younger than 5 are stunted and 23 percent are underweight, which has long term implications on productivity. It is estimated that each child stunted by hunger and malnourished stands to lose 5-10 percent in lifetime earnings. 84 Therefore, the long term impact of climate change-linked hunger in Uganda is expected to be enormous Pustynnienie rejonu Kotido zmusza pasterzy do migracji. Uganda

43 Do 2015 średnia osób dotkniętych wzrośnie o ok
Do 2015 średnia osób dotkniętych wzrośnie o ok. 50% - do 375mln ludzi rocznie *jeśli wziąć czynniki drugorzędne czyli głód, epidemie itp. spowodowane katastrofami – liczba ta to 4 mld Intensywne opady po tajfunie, który nawiedził Filipiny w 2008 r. Francis R.Malsaig/OXFAM

44 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – konflikty o kurczące się zasoby
Skutki zmian klimatu powodują, że zasoby niezbędne nam do życia kurczą się – pojawiają się niedobory wody, problemy z zapewnieniem bezpieczeństwa żywnościowego, niszczenie siedlisk (np. znikające wyspy z racji podnoszenia się poziomu mórz i oceanów). Przy rosnącej populacji światowej nietrudno sobie wyobrazić, że niedługo będziemy musieli zmienić swoje konsumpcyjne podejście do życia. Niestety, droga do tej konkluzji może być długa i najeżona lokalnymi i globalnymi konfliktami o zasoby. 40% toczących się dziś wewnętrznych (!) konfliktów toczy się o malejące zasoby, 46 krajów (w tym 23 kraje w Afryce) stoi w obliczu zagrożenia przemocą w związku ze zmianami klimatu. Przykładem może być wzrost konfliktów w trakcie susz w Afryce Subsharyjskiej (walki pasterzy z rolnikami w Etiopii, międzyplemienne walki w Somalii). Pasterze z Ugandy. Zdj. James Akena/Oxfam

45 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – migracje
Gdy podnosi się poziom morza albo postępujące susze zamieniają kraj w pustynię, ludzie muszą szukać nowego miejsca do życia. O opuszczeniu ojczyzny decyduje najczęściej kilka przyczyn jednocześnie, ale zmiany klimatu odgrywają wśród nich coraz ważniejszą rolę. W kwietniu 2009 roku w Somalii jako jedyną przyczynę uchodźczej migracji wewnętrznej wymieniano początkowo wojnę domową. Jak się później okazało – w rzeczywistości długotrwała susza spowodowała masowe padanie bydła, a tym samym zniszczyła podstawy żywnościowe i w ten sposób zmusiła ludzi do opuszczenia domów. Szczególnie zagrożone są również małe państwa wyspiarskie. Niektóre z nich, w tym również Malediwy, Kiribati i Tuvalu, już dziś planują długoterminowo ewakuację swoich mieszkańców. Milionom ludzi na świecie grozi wygnanie z ojczyzny, spowodowane zmianami klimatu. Wielu z nich będzie próbowało wrócić, gdy tylko ustanie bezpośrednie zagrożenie, gdy na przykład minie klęska żywiołowa. Jednak w innych przypadkach chroniczne katastrofy, spowodowane zmianami klimatu, zmuszą ich do szukania nowej ojczyzny. Tylko na skutek podnoszącego się poziomu morza w nadchodzących dekadach milionów ludzi może być zmuszonych do opuszczenia swoich domów, regionów, krajów i stać się uchodźcami klimatycznymi. *całkowita liczba uchodźów to 350 mln – human impact report

46 Oddziaływanie na mieszkańców krajów Globalnego Południa – migracje
*całkowita liczba uchodźów to 350 mln – human impact report W oczekiwaniu na decyzje władz o możliwości migracji. Uganda. Zdj. James Akena/ OXFAM

47 Podsumowanie Obejrzyj i przeczytaj pokaz slajdów ukazujący, w jaki sposób mieszkańcy Globalnego Południa, wskutek globalnego ocieplenia, borykają się z problemami zagrażającymi ich życiu, zdrowiu i prawu do rozwoju.

48 Jedna planeta, jedna cywilizacja. Bangladesz
Fragment filmu Gaëla Derive z cyklu „Jedna planeta, jedna cywilizacja”, pokazujący jak zmiany klimatu wpływają na naszą planetę i cywilizację. Film ukazuje „ludzki wymiar” zmian klimatu.

49 Jedna planeta, jedna cywilizacja. Nepal
Fragment filmu Gaëla Derive z cyklu „Jedna planeta, jedna cywilizacja”, pokazujący jak zmiany klimatu wpływają na naszą planetę i cywilizację. Film ukazuje „ludzki wymiar” zmian klimatu.

50 Jedna planeta, jedna cywilizacja. Etiopia
Fragment filmu Gaëla Derive z cyklu „Jedna planeta, jedna cywilizacja”, pokazujący jak zmiany klimatu wpływają na naszą planetę i cywilizację. Film ukazuje „ludzki wymiar” zmian klimatu.

51 Jedna planeta, jedna cywilizacja. Brazylia
Fragment filmu Gaëla Derive z cyklu „Jedna planeta, jedna cywilizacja”, pokazujący jak zmiany klimatu wpływają na naszą planetę i cywilizację. Film ukazuje „ludzki wymiar” zmian klimatu.

52 Filmy w jęz. angielskim:
Problemy z dostępem do wody – Etiopia Powódź – Bangladesz Susza – Uganda Susza – Niger Nowe obszary malaryczne – Kenia Problemy rolnicze – Uganda

53 Więcej informacji Zapoznaj się z interaktywną mapą myśli KLIK
nt. zmian klimatu opracowaną w ramach kampanii „Dla klimatu” Polskiej Zielonej Sieci: dlaklimatu.pl/mapa KLIK

54 Więcej informacji Dla klimatu przeciw ubóstwu, Heinrich Boell Stiftung, Oxfam Deutschland, Polska Zielona Sieć, Anatomy of the silent crisis, Global Humanitarian Forum, Human Development Report 2007/2008 Fighting climate change: Human solidarity in a divided world Food Policy Research Institute (IFPRI) 2009: Climate Change – Impact on Agriculture and Costs of Adaptation. Washington KLIK KLIK KLIK KLIK