Gaz czy żywność ? czyli opowieść o tym dlaczego rolnicy podchodzą z rezerwą do gazu z łupków Ewa Sufin-Jacquemart.

Prezentacja na temat: "Gaz czy żywność ? czyli opowieść o tym dlaczego rolnicy podchodzą z rezerwą do gazu z łupków Ewa Sufin-Jacquemart."— Zapis prezentacji:

1 Gaz czy żywność ? czyli opowieść o tym dlaczego rolnicy podchodzą z rezerwą do gazu z łupków Ewa Sufin-Jacquemart

2 Gaz łupkowy budzi emocje…
Problemem nie jest gaz łupkowy tylko technologia jego wydobycia: szczelinowanie hydrauliczne = fracking Strong against fracking Stop fracking in Nova Scotia 10s No Fracking Way Stop CSG fracking Byron Bay Stop CSG fracking Brisbane Marcellus Protest

3 No fracking in Sussex Ban hydraulic fracturing in New Brunswick. Canada El Fracking! Stop shale mining in the Karoo Frack off (UK) Fighting fracking Stop shale-gaz drilling (fracking) Fracking Truth Alliance Global Ban on Fracking Fracking Sucks British anti-fracking network No Fracking Ireland No Fracking Way AU Stop Earthquake Fracking

4 Dlaczego wszędzie tam gdzie wydobywa się gaz łupkowy tylu ludzi protestuje ?
…przecież już wydobywa się u nas gaz ziemny i nie ma protestów… wydobycie gazu łupkowego to nie to samo co tradycyjne wydobycie gazu ziemnego… 1min

5 z dodatkiem piasku i chemikaliów.
Złoża łupków gazowych w porównaniu do innych typów złóż gazu ziemnego. A - konwencjonalny gaz, B - warstwa nieprzepuszczalna, C - łupki bogate w gaz, D - gaz piaskowcowy, E - ropa naftowa, F - konwencjonalny gaz, G - gaz w złożach węgla 1min Wydobycie gazu łupkowego to tysiące odwiertów, co kilka kilometrów lub mniej, każdy odwiert złożony z kilkunastu wierceń poziomych, w każdym szybie zostaje dokonane kilkukrotne szczelinowanie hydrauliczne przy pomocy ogromnej ilości wody z dodatkiem piasku i chemikaliów.

6 Zagrożenia wynikające z technologii szczelinowania hydraulicznego
1 odwiert ≈ m3 czyli 1000 cystern wody Polska jest jednym z krajów UE o najmniejszych zasobach wody pitnej (podobnych do Egiptu), a czysta woda jest elementem niezbędnym do życia. Rolnicy nie mają gwarancji, że w sytuacji niedoboru wody rolnictwo będzie priorytetowe wobec przemysłu wydobywczego Inwestorzy mają mieć zagwarantowaną wodę przez samorządy, bez opłat 1. Ogromne zużycie wody 30s

7 Używanie szkodliwych środków chemicznych
 polskie media i władze podają informacje mało wiarygodne: „niegroźne dla środowiska środki, używane w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i do produkcji kosmetyków” amerykańska uznana, wielokrotnie nagradzana ekolożka, dr Theo Colborn, specjalistka od wpływu zanieczyszczeń chemicznych na zdrowie, śledzi temat od lat - zidentyfikowała już ponad 600 różnych środków chemicznych używanych przez firmy gazowe, z których niektóre już w niewielkich ilościach wywołują uciążliwe dolegliwości i choroby dziś, pod naciskiem protestów, koncerny komunikują listy środków, ale nie do wszystkich złóż i niepełne, a i tak są na nich substancje toksyczne 30s nie wiadomo jaki jest skumulowany efekt oddziaływania na środowisko tak licznych substancji, wchodzących w reakcje pod ciśnieniem z substancjami uwolnionymi z łupków  czy na pewno substancje te nigdy nie będą przenikać do produktów rolnych uprawianych w pobliżu wiertni ?

8 Hazardous Components = składniki niebezpieczne, szkodliwe
Tylko kilka produktów nie zawiera składników niebezpiecznych

9 „Proprietary Component” – składnik znany wyłącznie producentowi

10 „chemikaliów jest zaledwie 0,5 – 2,5 %”
polskie media i władze systematycznie podkreślają, że: „chemikaliów jest zaledwie 0,5 – 2,5 %” ale 2,5% x m3 = 500 m3 chemikaliów na każdy odwiert Artykuł na portalu samorządowym informujący o pozytywnych wynikach kontroli po wierceniu k. Łebienia podaje, że do szczelinowania zużyto m3 wody z domieszką 462 m3 chemikaliów: 15s

11 Powtarzające się przypadki zanieczyszczenia wody pitnej
Badania wykonane w 2010 r. przez EPA w Wyoming potwierdziły w przebadanych miejscach problemy z wodą pitną i EPA nie wykluczyła związku z wierceniami gazu łupkowego. Poza wysoką zawartością metanu, w wodzie stwierdzono obecność substancji znanych z właściwości rakotwórczych jak fluoranten, piren i benzo(a)piren, antracen, metali jak chrom, aluminum, ołów i inne metale, oraz innych jak chlorki, sole, brom i stront. Jednakże dla wielu z tych substancji nie ma norm, więc EPA nie wyciąga wniosków o szkodliwości tej wody dla zdrowia i środowiska. Raporty wykonane we Francji – jeden na zlecenie rządu, drugi parlamentarny, stanowczo wykluczają wszelkie odwierty na zbiornikach wód podziemnych oraz w regionach o nieznanej strukturze hydrogeologicznej W Polsce wydano wiele koncesji i zezwoleń na odwierty na Głównych Zbiornikach Wód Podziemnych, których plany ochrony wciąż nie zostały opracowane, gdyż wciąż nie wdrożono unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej i dyrektywy o ochronie wód podziemnych. 1. Le fluoranthène est un polluant cancérogène inscrit sur la liste des cancérogènes du groupe 3 du CIRC considéré comme l'un des plus nocifs. (WWA złożony z naftalenu i benzenu). Le fluoranthène est extrait du goudron par distillation. 2. Antracen to pochodna smoły, używana do produkcji przemysłowej czerwonego barwnika, do produkcji konserwantów drzewa i lakierów podłogowych. Nie uważany za rakotwórczy, ale za substancję ryzyka. C14H10. (WWA) WWA- wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne; z ang. PAH; z fran. HAP hydrocarbures aromatiques polycycliques . 3. Piren – organiczny związek chemiczny, policykliczny węglowodór aromatyczny zbudowany z czterech sprzężonych pierścieni benzenowych. Piren jest w temperaturze pokojowej bezbarwną substancją krystaliczną. Powstaje w warunkach niekompletnego spalana węgla kamiennego. Otrzymuje się go zwykle przez wyodrębnianie z sadzy. Piren jest słabo toksyczny ale bardzo mocno rakotwórczy. Atakuje nerki i wątrobę. Komercyjnie jest wykorzystywany jako składnik pigmentów, pestycydów i środek plastyfikujący tworzywa sztuczne. W laboratoriach służy często jako wygodny wzorzec do spektroskopii fluorescencyjnej. 4. Benzopireny - grupa organicznych związków chemicznych - wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne o pięciu skondensowanych pierścieniach benzenowych, stanowiące 1,5% smoły pogazowej, występujące w dymie tytoniowym. Dym z 1 papierosa zawiera 0,16 μg tej substancji. Benzopireny są związkami silnie rakotwórczymi. C20H12

12 Toksyczny płyn szczelinujący i „płyn zwrotny”?
Większość toksycznego „płynu szczelinującego” pozostaje na zawsze pod ziemią – niekontrolowana, pozostałą część wydobywa się na powierzchnię i składuje w zewnętrznych odkrytych basenach. W Polsce (wiercenie k. Łebienia): „Znaczna część płynu zwrotnego zostanie wykorzystana do kolejnego zabiegu szczelinowania w innym otworze. Odpady o konsystencji płynnej zostały przekazane do specjalistycznej utylizacji” (?).* Ten sam artykuł potwierdza toksyczność płynu zwrotnego ( Toksyczny płyn zwrotny z niewiadomego odwiertu został wylany bez zabezpieczenia do starej żwirowni w okolicy Słupska, starosta powiatu słupskiego złożył skargę do Prokuratury. Rozpylanie „płynu zwrotnego”

13 Do wód może przedostawać się metan
W niektórych domach woda w kranie jest „palna”, co niekiedy może mieć związek z wydobyciem gazu z łupków. Poza problemem zdrowotnym istnieje zagrożenie wybuchem

14 Następuje zanieczyszczenie powietrza lotnymi związkami organicznymi i toksynami, w tym rakotwórczym benzenem EPA, „OVERVIEW OF FINAL AMENDMENTS TO AIR REGULATIONS FOR THE OIL AND NATURAL GAS INDUSTRY”, : The oil and gas industry is a significant source of VOCs, which contribute to the formation of ground-level ozone (smog). Data provided to EPA’s Natural Gas STAR Program show that some of the largest air emissions in the natural gas industry occur as natural gas wells that have been fractured are being prepared for production. During a stage of well completion known as “flowback,” fracturing fluids, water, and reservoir gas come to the surface at a high velocity and volume. This mixture includes a high volume of VOCs and methane, along with air toxics such as benzene, ethylbenzene and n-hexane. The typical flowback process lasts from three to 10 days. Pollution also is emitted from other processes and equipment in the industry that prepare gas for sale and that assist in moving it through pipelines. ( str.3)

15 Na skutek złej jakości wody i zatrutego gazem i chemikaliami powietrza chorują zwierzęta i ludzie
Film „Gasland” przyciągnął uwagę opinii publicznej na problem chorujących ludzi i zwierząt (ludzie mają migreny, dzwonienie w uszach, tracą węch i smak, potem zapadają na bolesne neuropatie z nieodwracalnymi uszkodzeniami mózgu, zwierzętom wypada sierść, tracą apetyt, chudną), dr Theo Colborn potwierdza takie reakcje na długotrwałe spożywanie i wdychanie gazu i innych chemikaliów. Częściowo potwierdziły to badania opublikowane w styczniu 2012 roku przez Uniwersity of Massachussets: raport potwierdził szkodliwość gazu łupkowego dla zwierząt i ludzi; w USA znane są też udokumentowane przypadki pomoru zwierząt

16 Hałas i wyniszczone tereny z powodu dojazdu ciężarówek
Wieże wiertnicze znajdują się co kilka kilometrów (w USA jest ich już ok. 2 milionów) Do każdej wieży w okresie rozruchu musi codziennie dojechać kilkadziesiąt ciężarówek ze sprzętem, wodą, chemikaliami i materiałami wiertniczymi, przez co trzeba zrobić drogi dojazdowe, a następnie okoliczni mieszkańcy muszą znosić stały hałas; zdarzają się wypadki i rozlane substancje przedostają się do gleby Czasem wieże są zlokalizowane blisko siebie na parcelach wiertniczych (tzw. pad), wówczas degradacja otoczenia i uciążliwość dla mieszkańców są jeszcze większe

17 Negatywny bilans emisji gazów cieplarnianych
Podwójne badania wykonane w 2011 r. przez EPA i Cornell University potwierdziły znacznie wyższy poziom ulatniania się metanu towarzyszący wydobyciu gazu łupkowego, niż wynikało to z informacji podawanych przez przedstawicieli przemysłu gazowego Ogólny bilans zysku ze spalania gazu łupkowego (zamiast węgla czy ropy), uwzględniając emisje towarzyszące wydobyciu i produkcji, wydaje się być zdecydowanie negatywny przez 50 lat  nie jest to dobra nowina dla Polski ! ( W kwietniu 2012 r. EPA wydało rozporządzenie o obowiązku stosowania w USA tzw. green completion, bardzo drogiej instalacji do wychwytywania metanu, dając firmom 3 lata na jego wdrożenie  w Polsce nie mówi się o potrzebie takiego wyposażenia

18 Wycieki gazu, zanieczyszczonej wody i chemikaliów do wód powierzchniowych
Rzeczka Divide Creek w Colorado zanieczyszczona gazem : można postawić na wodzie tulejkę i ją podpalić jak pochodnię… rzeczka jest martwa i szkodliwa

19 Wstrząsy i trzęsienia związane z poszukiwaniem i wydobyciem
W UK i Kanadzie podejrzewa się związek między wydobyciem gazu łupkowego a powtarzającymi się trzęsieniami ziemi. W USA w stanie Arkansas w ciągu 6 m-cy odnotowano ponad 700 niezbyt mocnych trzęsień ziemi. Jednakże po trzęsieniu ziemi o mocy 4.7 w dniu , władze stanu Arkansas zarządziły wstrzymanie do odwołania nowych wierceń i szczelinowania hydraulicznego:  Również w Polsce odnotowano wstrząsy zagrażające budynkom i infrastrukturze , już w procesie poszukiwania złóż gazu łupkowego, a w jednym przypadku zawaliła się wieża średniowiecznego kościoła

20 Całkowita zmiana pejzażu i zajęcie wielkich obszarów pod wydobycie
Technologia wymaga wielkich ilości odwiertów bliskich jeden od drugiego, co powoduje całkowitą zmianę charakteru terytorium: utratę powierzchni rolnej i upadek (agro) turystyki

21 Kontekst prawno-organizacyjny wydobycia gazu łupkowego
Kontekst w USA Ze wszystkich ustaw o ochronie środowiska wyłączono przemysł wydobywczy (z 7 aktów podstawowych o ochronie środowiska) Strukturom ochrony środowiska w administracji państwowej drastycznie zmniejszono środki; liczba inspektorów nie rośnie proporcjonalnie do liczby wierceń, a ponadto przez wiele lat istniały silne konflikty interesów. Firmy wydobywcze zachowują się w sposób arogancki i bezwzględny w stosunku do poszkodowanych mieszkańców, którzy nie znajdują wsparcia w powołanych do tego instytucjach państwowych. Osoby poszkodowane, aby uzyskać od firm wydobywczych jakiekolwiek zadośćuczynienie finansowe muszą podpisać zobowiązanie o milczeniu, stąd mocno ograniczone jest upublicznianie informacji o incydentach szkodliwych dla ludzi i środowiska.  Czy w Polsce uda się zachować bezstronność i zapewnić skuteczną kontrolę służb ochrony środowiska , oraz zmienić postępowanie tych samych firm?

22 4 mity szerzone przez przemysł wydobywczy
Profesor Anthony Ingraffea z Cornell University w swoich wykładach i artykułach rozwiewa 4 mity szerzone przez przemysł wydobywczy ( ): 1. Szczelinowanie to stara , 60-letnia, bezpieczna, sprawdzona technologia AI: Tak, samo szczelinowanie ma 60 lat, ale tu chodzi o kompletny skomplikowany proces wydobywania gazu (lub ropy) ze skał łupkowych, pod ciśnieniem ,z użyciem ogromnych ilości wody z dodatkiem skomplikowanej mieszanki chemikaliów, poprzez poziome wiercenia w wieloszybowych studniach. Wszystko to razem tworzy nowy proces, wdrożony dopiero około pięciu lat temu, o którym nie można jeszcze powiedzieć, aby był całkiem bezpieczny.

23 Wyciekanie płynów z uszkodzonych szybów jest rzadkością
AI: Wyciekanie płynów nie jest rzadkie. Np. badacze przemysłowi Watson i Bachu przebadali w 2009 r szybów kanadyjskich i odkryli wycieki aż w 12% nowszych szybów, tzn. jeszcze więcej niż w starych szybach. Jakość procesu, niezbyt dobra na początku, z czasem się jeszcze pogorszyła. W USA średnio co 150e wiercenie wiąże się z istotnym incydentem ekologicznym, czyli odnotowano prawie 4 tysiące takich incydentów. Wydzielanie klasterowych wielo-szybowych parceli dla wierceń zmniejsza zniszczenia na powierzchni AI: Wręcz przeciwnie: parcele wierceń mają po 10 akrów i więcej, w Kanadzie nawet po 50. Ułatwia to i intensyfikuje industrializację i pozostawia większy, silniejszy i bardziej długoterminowy odcisk na środowisku, a nie mniejszy i krótszy.

24 Gaz naturalny jest „czystym” paliwem kopalnym
AI: Niestety techniki niekonwecjonalnego wiercenia powodują znacznie większe wycieki metanu niż przy tradycyjnym wydobyciu gazu ziemnego. Wycieki zdarzają się rutynowo podczas wierceń, operacji szczelinowania i odciągania płynów, wzdłuż rurociągów i z urządzeń magazynujących. Stopień wycieków waha się od 3,6% do 7,9% w okresie życia studni produkującej gaz łupkowy, to znaczy obserwuje się o od 3 do 200 % wyższy stopień wycieków niż przy konwencjonalnych wierceniach Dowożenie do miejsc wierceń wielkiej ilości wody i wielu różnych chemikaliów powoduje duże zużycie oleju napędowego Jeśli chodzi o oddziaływanie na globalne ocieplenie, produkcja i spalanie gazu łupkowego ma łącznie większe oddziaływanie niż produkcja i spalanie węgla czy ropy.

25 Moratoria w innych krajach
W prowincji Quebec w Kanadzie, w stanach Nowy Jork i Arkansas w USA, w Bułgarii i we Francji ogłoszono moratoria na szczelinowanie hydrauliczne w łupkach, potem także w Rumunii i Czechach (w Rumunii następnie moratorium zawieszono). Od roku kilkadziesiąt miast i miasteczek USA wprowadziło zakaz dalszych odwiertów. We Francji wydanie kilku koncesji na poszukiwanie gazu łupkowego wywołało falę protestów mieszkańców, przede wszystkim rolników. W ciągu kilku miesięcy powstało ponad 250 kolektywów przeciw szczelinowaniu hydraulicznemu, również samorządowych. Raport wstępny z kwietnia 2011 r. , wykonany na zlecenie rządu francuskiego , zawiera m.in. następujące rekomendacje: przestrzeganie zasady przezorności powołanie Krajowego Komitetu Naukowego rozpoczęcie badań naukowych, pod ścisłą kontrolą, w celu dokładnego sprawdzenia ryzyka stosowanej metody i ewentualnie wynalezienia innej wiercenie (badawcze) wyłącznie w miejscach o bardzo precyzyjnej kartografii hydrologicznej w każdym miejscu wiercenia (badawczego) utworzenie komitetu obywatelskiego (radni + stowarzyszenia ekologów) dla ścisłej kontroli odwiertów. W lipcu 2011 r. ustawowo zabroniono stosowania we Francji metody szczelinowania hydraulicznego, a w październiku cofnięto wydane koncesje.

26 Demokratyczny proces we Francji
We Francji, poza raportem zamówionym przez rząd, parlamentarna Komisja ds. zrównoważonego rozwoju zleciła przygotowanie niezależnego raportu dwóm posłom z dwóch przeciwnych sobie obozów politycznych. Posłowie ci przeprowadzili ponad 60 godzin wywiadów z osobami reprezentującymi różnych interesariuszy we Francji, po czym pojechali do Dolnej Saksonii, Wielkiej Brytanii i USA (administracja i Marcellus shale), byli świadkami szczelinowania hydraulicznego, przeanalizowali bez żadnego tabu wszystkie zarzuty z filmu Gasland i inne zarzuty stowarzyszeń ekologicznych i mieszkańców. Przygotowali raport 145 str. , w którym mimo nieco odmiennych konkluzji, zgodzili się co do diagnozy. Raport ten, biorąc pod uwagę solidność pracy posłów francuskich i demokratyczność procesu, może być brany za wzór i dostarczać argumentów i rekomendacji rządom i parlamentom innych krajów UE, w tym Polski. Oto kilka ważnych wniosków, które można wyciągnąć na podstawie tego raportu: Precyzja ewaluacji wielkości zasobów nie ma znaczenia w debacie publicznej, gdyż nie wpływa na poziom zaniepokojenia obywateli co do konsekwencji wydobywania gazu łupkowego w sąsiedztwie miejsca ich życia.  To studium oddziaływania na środowisko jest najistotniejsze. Trzeba brać pod uwagę trudności ewaluacji statystycznej zjawisk, gdyż technologia jest bardzo kompleksowa i wymagająca stałej perfekcyjnej kontroli sytuacji ze strony operatora przeprowadzającego szczelinowanie, a warunki są niezwykle zmienne w zależności od lokalnych warunków geologicznych i hydrologicznych  fakt pozytywnych wyników kontroli jednego odwiertu danej firmy nie gwarantuje takich samych wyników wokół pozostałych odwiertów, dlatego podstawowe elementy kontroli powinny być systematyczne, dla każdego odwiertu

27 Demokratyczny proces we Francji – cd. 1
Biorąc pod uwagę „pionierskie” warunki rozwoju technologii szczelinowania hydraulicznego w USA, w sytuacji wyłączenia tego przemysłu z ograniczeń narzuconych przez przepisy ochrony środowiska i stopniową poprawę standardów  Najważniejszą rekomendacją jest konieczność wprowadzenia drakońskich przepisów dla zagwarantowania przestrzegania dobrych praktyk i „reguł sztuki”. Przedsiebiorstwa kierują się bowiem zasadą maksymalizacji zysku. A nie wystarczy, że rozwiązania techniczne i organizacyjne istnieją, trzeba jeszcze, aby były stosowane BEZ WYJĄTKU. Eksploatacja gazu łupkowego mimo najlepszych praktyk zawsze prowadzi do degradacji środowiska i pejzażu i obniża atrakcyjność terytorium. W USA nawet tereny o wysokiej jakości środowiskowej wykupione przez państwo w celu ich ochrony zostały następnie kompletnie zdegradowane dla obniżenia wydatków budżetowych na import paliw  Jest nielogiczne i nieuzasadnione najpierw poddać teren ochronie ze względu na jego wyjątkową wartość przyrodniczą (parki narodowe) lub starać się o uznanie jego wartości jako światowego dziedzictwa kultury lub natury (klasyfikacja UNESCO), po to aby następnie zezwolić na tym terenie lub w jego pobliżu na działalność przemysłową, która mimo najlepszych praktyk zachowa charakter zanieczyszczający pejzaż i szkodliwy dla środowiska. Dlatego prawo geologiczne powinno jednoznacznie wykluczyć wszelkie działania przemysłu wydobywczego na terenach parków narodowych i obszarów dziedzictwa światowego UNESCO. Prawo amerykańskie dopuszcza odwierty w minimalnej odległości od domostw 200 stóp czyli ok. 60 metrów , buduje się tylko udekorowane mury przeciwhałasowe . Taka odległość jest nie do zaakceptowania  odległość między instalacją wiertniczą a najbliższymi domostwami musi być wystarczająca aby mieszkańcy nie odczuwali na co dzień niedogodności wizualnych i hałasu.

28 Demokratyczny proces we Francji – cd. 2
Jedną z wielkich niedogodności odczuwanych przez mieszkańców jest hałas i zanieczyszczenie powietrza, a także rozjeżdżone drogi z powodu intensywnego ruchu ciężarówek dowożących wodę i chemikalia, a następnie wywożących gaz  Wszędzie tam gdzie jest kilka wierceń w bliskiej odległości prawo geologiczne powinno narzucić obowiązek budowy kanalizacji, najlepiej podziemnej do dostarczania wody do szczelinowania i do odprowadzania wydobytego gazu Do szczelinowania hydraulicznego używa się wielu substancji chemicznych, niektórych groźnych dla zdrowia i dla środowiska. Mimo, że przedsiębiorcy czynią stałe postępy i eliminują stopniowo substancje najbardziej szkodliwe, większa część tych substancji pozostaje po szczelinowaniu na zawsze pod ziemią.  Państwo będące właścicielem tego co się znajduje w głębi ziemi nie może sobie pozwolić aby nie wiedzieć jakie substancje zostały gdzie wpuszczone. Dlatego zanim przedsiębiorca uzyska zgodę na szczelinowanie, musi mieć obowiązek prawny zakomunikowania listy używanych do szczelinowania hydraulicznego produktów kompetentnej administracji państwowej. Państwo powinno opracować uprzednio listę dozwolonych produktów i substancji, i produkty proponowane przez przedsiębiorcę muszą figurować na dozwolonej liście. Następnie powołana do tego instytucja państwowa musi dokonywać wyrywkowych kontroli dokumentacji i miejscowej , a wszelkie odstępstwa muszą być surowo karane. Po zakończeniu eksploatacji gazu (np. 15 do 30 lat) toksyczna płuczka uwięziona pod ziemią może się wydostawać na powierzchnię i zakażać środowisko i wody naskórne lub przeciekać po drodze do wód podskórnych poprzez skorodowane, zniszczone rury.  Aby zapobiec wydostawaniu się toksycznej płuczki na powierzchnię lub do wód, trzeba szczegółowo zbadać rury diagrafami lub kamerą wideo, a następnie zatkać otwór korkiem betonowym grubości 50 cm do 1 m.

29 Demokratyczny proces we Francji – cd. 3
Największym problemem technologii szczelinowania hydraulicznego jest woda, którą trzeba pobrać ze środowiska w dużej ilości, przechowywać, wtłaczać i przerabiać (oczyszczać). Ponieważ ilość potrzebnej do szczelinowania wody jest bardzo duża (min m3, maks m3 / odwiert), należy się spodziewać konfliktów użycia, szczególnie w regionach o tradycyjne niezbyt wysokich lub wręcz niskich opadach.  dlatego rekomenduje się nie zezwalać operatorom na pobieranie wody ze zbiorników naturalnych w miesiącach niskich opadów (lato, wczesna jesień). Podczas szczelinowania może dojść do wycieku płynu szczelinującego do gleby lub wody podziemnej, amerykańskie statystyki mówią o 1 incydencie na 100 do 150 odwiertów.  Prawo musi narzucać przy każdej studni wiertniczej istnienie ekwipunku przystosowanego do szybkiego zwalczania ewentualnych zanieczyszczeń. Istnieje podejrzenie o związek między zanieczyszczeniem wód podziemnych metanem a eksploatacją gazu łupkowego (badania Uniwersytetu w Duke)  wobec braku pewności co do rzeczywistego związku między tymi zjawiskami należy zastosować zasadę przezorności i zachować jak najdalej idącą ostrożność.

30 Demokratyczny proces we Francji – cd. 4
Płuczka, która wydostaje się na powierzchni e po szczelinowaniu hydraulicznym zawiera nie tylko substancje, z których składał się płyn do szczelinowania, ale także wypłukuje z łupków wszelkie substancje, które sa w nich zawarte. W USA w wielu miejscach przemysłowcy byli zaskoczeni tym, że płuczka jest radioaktywna i zawiera np. rad.  jest niezwykle ważne, aby każda operacja szczelinowania hydraulicznego w skale łupkowej była poprzedzona szczegółowym badaniem lokalnym oddziaływania na środowisko, a przede wszystkim dokonaniem szczegółowej kartografii hydrograficznej. Prawo musi też całkowicie wykluczać możliwość wierceń w pobliżu znanych złóż radioaktywnych, a także w regionach geologicznie złożonych (zawierających znaczne różnice grubości warstwy skał łupkowych lub pęknięcia mogące być źródłem przenikania substancji toksycznych na powierzchnię), lub o niewystarczająco rozpoznanej lub zbyt gęstej sieci hydrograficznej. Toksyczna płuczka po szczelinowaniu w USA jest bardzo często przechowywana w basenach na otwartym powietrzu  tego typu praktyki muszą być całkowicie zabronione przez prawo. W Wielkiej Bretanii i w Arkansas zaobserwowano w strefach wydobycia liczne trzęsienia ziemi o niewielkiej mocy, W Arkansas płuczkę wtryskuje się do starych studni wiertniczych i betonuje  trzeba z uwagą śledzić wyniki badań prowadzonych w celu identyfikacji ich przyczyn

31 Demokratyczne podejście Francji – cd. 5
Firma amerykańska Altela odkryła podobno metodę recyklingu płuczki po szczelinowaniu uzyskując 70% wody destylowanej mogącej słuzyć do ponownego użycia i 30 % końcowego odpadu  Trzeba upewnić się, że recykling będzie systematycznie stosowany (regularne kontrole i bardzo surowe kary), a także musi zostać stworzona wystarczająca ilość wyspecjalizowanych składowisk odpadów końcowych , wystarczająco zabezpieczonych. Aby można było ustalić bez wątpliwości odpowiedzialność operatora dokonującego wierceń i szczelinowania hydraulicznego w razie zanieczyszczenia środowiska , konieczne jest posiadanie wiedzy o stanie środowiska przed wierceniem  konieczne jest odroczenie zezwoleń na jakiekolwiek działania wydobywcze (nie tylko te dotyczące gazu łupkowego) potencjalnie zatruwające środowisko dopóki ni dostanie dokonana kompletna diagnoza stanu środowiska i wartości danego terytorium. Należy też wziąć pod uwagę konkurencyjne możliwości wykorzystania zasobów geologicznych ( CCS, odpady jądrowe…).  Ale… moratorium założone na szczelinowanie hydrauliczne dopuszcza wiercenia „w celach badawczych”. Od czasu wprowadzenia moratorium rząd François Fillon’a wydał ok. 70 koncesji na wiercenia „w celach badawczych”. Wygląda więc na to, że będzie tak jak z wielorybami w Japonii … Zobaczymy jakie ustalenia podejmie nowy rząd na konferencji ds. polityki środowiskowej września 2012 r.

32 Co na to Unia Europejska?
W PE długo toczyła się debata nad wprowadzeniem moratorium na szczelinowanie hydrauliczne łupków w UE. Polscy europosłowie wszystkich ugrupowań bronią zawzięcie prawa Polski do szczelinowania, wiążąc sprawę eksploatacji łupków z bezpieczeństwem kraju – tak samo jak bronią prawa Polski do wysokoenergetycznej i wysokoemisyjnej gospodarki. Na zamówienie Parlamentu Europejskiego w 2011 r. został opracowany raport nt. zagrożeń dla środowiska techniki szczelinowania hydraulicznego, diagnoza w nim zbliżona jest to diagnozy w raporcie francuskich deputowanych. KE opracowała raport nt. prawa unijnego w zakresie paliw niekonwencjonalnych. Pod naciskiem polskiego rządu, polskich europosłów i polskiego komisarza ds. budżetu KE wydała zgodę na wydobycie gazu łupkowego w Polsce. Nie udało się też wprowadzić obowiązku przeprowadzania OOŚ na każdym etapie procesu. KE wydała na początku 2014 r. rekomendacje, których zastosowanie będzie oceniane po 18 miesiącach. Jeżeli kraje członkowskie źle je będą wdrażać, KE powróci do prac nad dyrektywą.

33 Co na to polscy „Zieloni” ?
Od 2007 r. Ministerstwo Środowiska rozdaje masowo bez żadnej kontroli koncesje na poszukiwanie (i wydobycie) gazu łupkowego - wydano ich (jak twierdzi były minister M. Nowicki) 120, dokładnej liczby nikt nie zna, niektóre z tych firm mają niewielkie doświadczenie w zakresie szczelinowania w łupkach. Sam minister Nowicki nie obejrzał filmu „Gasland” (powiedział mi to osobiście). Zarówno Partia Zieloni jak i organizacje ekologiczne długo nie protestowały, skupiwszy działania protestacyjne na energetyce jądrowej i węglu. Stowarzyszenie Eko-Unia, którego przewodniczący został przewodniczącym partii Zieloni 2004, stworzyło na swojej stronie dział poświęcony problematyce gazu łupkowego. 16 marca 2012 r. Zieloni 2004 złożyli wniosek do NIK o przeprowadzenie szczegółowej kontroli procesu udzielania koncesji na poszukiwanie gazu łupkowego w Polsce, podając w wątpliwość: prawne otoczenie poszukiwań i wydobycia gazu niekonwencjonalnego. politykę rządu, a w szczególności pomieszanie ról ministerstw w rządzie, nierzetelną kampanię medialną, nie branie pod uwagę niezależnych źródeł informacji w USA i UE. W szczególności Zieloni 2004 podnoszą problem wody pitnej, gdyż „gazu nie da się pić!”  Raport NIK ukazał się r. i potwierdził większość obaw Zielonych

34 Obawy w Polsce… Czy odwierty w Polsce będą na pewno pod ścisłą kontrolą dla ograniczenia zagrożeń dla środowiska ?  raport NIK jak i inne przesłanki potwierdzają, że możemy mieć w tym względzie poważne obawy: Z raportu NIK wynika, że ani Ministerstwo Środowiska, ani Inspekcja Ochrony Środowiska, ani Wojewódzkie Urzędy Górnicze ani PIG nie wypełniają prawidłowo funkcji kontrolnych Projekt nowelizacji prawa geologicznego i górniczego służy interesom inwestorów, m.in. zwalniając ich z wszelkich podatków do 2020 roku i zezwalając na wywłaszczenia rolników Jak wynika z bazy danych organizacji ProPublica, nawet w tak bogatym kraju jak USA nie ma wystarczającej ilości inspektorów do skontrolowania wszystkich odwiertów (niektóre wiertnie nie były kontrolowane od kilku lat)  a jak będzie w Polsce ? „Ministerstwo Środowiska nie pełni swojej funkcji: zamiast pilnować warunków bezpieczeństwa środowiskowego i zdrowotnego, przekształciło się w resort gospodarczy, który zajmuje się promocją gazu łupkowego.” (z wniosku Partii Zieloni do NIK) Dyrektor Państwowej Służby Hydrologicznej mającej zajmować się ochroną wód podziemnych podlega Dyrektorowi Państwowego Instytutu Geologicznego odpowiedzialnemu za Państwową Służbę Geologiczną (w tym za wydobycie gazu łupkowego). Reportaż nakręcony przez TVN w Rogowie (lubelskie) nie daje nadziei na solidną kontrolę, ani gwarancji na zapewnienie bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska ,

35 Główne wnioski dla rolników…
Poszukiwanie gazu łupkowego jest sprzeczne z interesem rolników, w szczególności : ze względu na wielkie zużycie powierzchni rolnych ze względu na konflikt w użyciu wody ze względu na potencjalne zanieczyszczenia i skażenia – wody, gleby, powietrza (skumulowany efekt dla środowiska) ze względu na spadek zainteresowania agroturystyką ze względu na potencjalną możliwość wywłaszczania W szczególności poszukiwanie i wydobycie gazu łupkowego jest zagrożeniem dla upraw ekologicznych

36 CentrumCSR i Zieloni prezentują…

37 Najdłuższy protest rolników na świecie…

38 15 marca 2014 o 15:00 – manifestacja w Żurawlowie
15 marca o 15:00 – manifestacja w Żurawlowie

39 Organizujemy się… http://www.zlupieni.pl/ -
- sieć współpracująca z siecią euro-śródziemnomorską

40 Przykładowe relacje medialne z USA:
- trzęsienia ziemi w Arkansas - public hearing w NC - ciekawy głos z Australii: czy w interesie narodu nie leży, aby nieodnawialne zasoby kopalne poleżały jeszcze w ziemi – w przyszłości ich ceny rynkowe znacznie wzrosną, a teraz zarobią głównie zagraniczne firmy wydobywcze kosztem obywateli - album zdjęć, plakatów i rysunków – protest Rolnicy z Żurawlowa są m.in. bohaterami filmu dokumentalnego Lecha Kowalskiego „Drill Baby Drill” :