Od narratologii do narratywizmu

Prezentacja na temat: "Od narratologii do narratywizmu"— Zapis prezentacji:

1 Od narratologii do narratywizmu
Kariera narracji we współczesnej humanistyce

2 Postfenomenolo giczna filozofia tożsamości
Paul Ricoeur, Czas i opowieść (1983 – 1985); O sobie samym jako innym (1990); Charles Taylor, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej (1994); Alasdair MacIntyre, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności (1981). Postfenomenolo giczna filozofia tożsamości

3 Artur C. Danto, Analitical Philosophy of History (1965);
Hayden White, Metahistory (1973); Frank R. Ankersmit, Narrative Logic (1983). Teoria historii

4 Psychologia i psychoanaliza
Roy Schafer, The Psychoanalytic Life History (1975); Donald Spence, Narrative Truth and Historical Truth. Meaning and Interpretation in Psychoanalisys (London 1982); Jerome Bruner, Acts of meaning (1990) Psychologia i psychoanaliza

5 Zdzisław Pawłowski, Opowiadanie, Bóg i początek
Zdzisław Pawłowski, Opowiadanie, Bóg i początek. Teologia narracyjna Rdz 1 – 3, Warszawa 2003; Henryk Seweryniak, Prorok i błazen. Szkice z teologii narracji, Poznań 2005. Teologia

6 A także… teoria sztucznej inteligencji; teoria biznesu; teoria gier;
kognitywistyka (vide środowisko toruńskie); medycyna; etnografia; badania genderowe; prawo ……..

7

8 Niemożliwość interdyscyplinarności 1
Badania narratywistyczne prowadzone są w ramach istniejących dyscyplin (filozofia, psychologia, historiografia itd.), przez co spełniają cele właściwe tym właśnie dyscyplinom. „Niski poziom konsensusu” (zob. K. Abriszewski, Pogranicze, wykluczanie, krzyżowanie, emigrowanie, [w:] id., Wszystko otwarte na nowo. Teoria Aktora-Sieci i filozofia kultury, Toruń 2010, s. 67–68).

9 Niemożliwość interdyscyplinarności 2 (nieredukowalna różnica?)
Tradycyjna narratologia to opis generowania opowieści fikcyjnych. Narratywizm to zespół narzędzi służących do opisu dyskursów niefikcjonalnych

10 Niemożliwość interdyscyplinarności 3
W obliczu niemożliwości (możliwości ograniczona?) dialogu między humanistyką a nie-humanistyką pozostaje interdyscyplinarność krótkiego zasięgu („short-range”) – wewnątrz humanistyki

11 Niemożliwość interdyscyplinarności 4
Różnica między przedmiotami odniesienia: Narratologia – transdyscyplinarna teoria opowiadania; Narratywizm to wewnątrzdyscyplinarna teoria przedmiotów właściwych danej dyscyplinie (filozofia – tożsamość; historiografia – teoria dyskursu historycznego itd.)

12 Możliwość interdyscyplinarności
„Współczesna teoria narracji nie tylko rozprzestrzeniła się na pozostałe dziedziny wiedzy, ale zarazem odsłoniła nowe wymiary przedmiotu badań” (184), tzn. pokazała, że opowiadanie nie jest tylko opowiadaniem – sposobem wiązania w całość zdarzeń – ale czymś o wiele poważniejszym, a i właściwym dla co najmniej kilku dyscyplin: „Do głosu doszły […], zwłaszcza od początku lat 70., te orientacje, które traktują narrację m. in. jako instrument poznania, ale zarazem postrzegają każdy dyskurs jako uwikłany w narrację i wydobywają opowieściowy, wytwórczy, fikcyjny i zarazem literacki jego wymiar. Narratologia literaturoznawcza zaczęła łączyć różne dyscypliny. Mówiąc inaczej, kategoria narracji, często wraz z literaturoznawczym oprzyrządowaniem, zajęła ostatnio jedno z miejsc zdecydowanie naczelnych w wielu dziedzinach nauk humanistycznych” ( )”.

13 Narracja jako derridiański suplement
Nie jest zewnętrzną pozytywnością, którą po prostu można przejąć bez szkody dla niej samej i nowego miejsca pobytu. Raczej jest wirusem, który: zmienia samego siebie w zależności od miejsca pobytu, zmienia samo nowe miejsce pobytu; Na zasadzie sprzężenia zwrotnego zmienia stare miejsce pobytu

14 Przykładowo Zmiana samej narracji w zależności od miejsca pobytu:
Narracja w dyskursie o literaturze to dialektyka discourse i histoire: sposobu i przedmiotu przedstawiania zdarzeń Narracja w dyskursie filozoficznym to struktura rozumienia.

15 Przykładowo 2. Zmiana samego miejsca pobytu:
Trudno w sposób akceptowalny uprawiać pozytywistyczną teorię historii po Whicie Trudno uprawiać filozofię tożsamości bez uwzględnienia jej czasowego wymiaru, który na dobre wprowadza do niej narratywizm

16 Przykładowo 3. Zmiana miejsca, z którego rozpoczęła się wędrówka: sprzężenie zwrotne między literaturoznawstwem a nie-literaturoznawstwem

17 Narracja – przyczyny popularności
Zbieżność z antyscjentystycznym sceptycyzmem poznawczym (zob. A. Szahaj, Postmodernizm a scjentyzm, [w:] tenże, Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń 2004); Zbieżność z pokartezjańską filozofią podmiotu, akcentującą czasowość i „konstruowalność” egzystencji; Zbieżność z socjologią tożsamości nowoczesnej, akcentującą refleksyjność podmiotu (zob. A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość, Warszawa 2006).

18 Narracja w humanistyce – wspólny rdzeń 1
Narracja jako: skonstruowana struktura rozumienia

19 Narracja w humanistyce – wspólny rdzeń 2
Narracja zawsze jest budowaniem tożsamości: poprzez scalanie własnego doświadczenia świata, z kolei scalanie to odbywa się na drodze ustalania koherentnego przebiegu czasowego na bazie jakiegoś modelu fabularnego, który to model jest efektem negocjacji podmiotu z innymi .

20 Narracja w humanistyce – słabe strony
Podwójne uproszczenie: podmiotu i opowiadania.

21 Narracja w humanistyce – słabe strony
Uproszczenia w filozofii podmiotu i poznania Uproszczenia w koncepcji opowiadania Nowsze badania nad naturą umysłu i jego pracy poznawczej pokazują, że narracja to jedynie komunikacyjny sposób uporządkowania materiału poznawczego, faktycznie zdobywanego w inny sposób arystotelizm: Opowiadanie to logiczna, teleologiczna struktura, składająca się z początku, środka i zakończenia Całościowość, koherencja wewnętrzna po poststrukturalizmie?

22 Narracja w humanistyce – mocne strony
W filozofii podmiotu i poznania W teorii opowiadania Uznanie czasowości tożsamości i poznania Uwzględnienie samego aktu wypowiadania, pomijanego przez tradycyjną narratologię