Seksualność osób niepełnosprawnych intelektualnie

Prezentacja na temat: "Seksualność osób niepełnosprawnych intelektualnie"— Zapis prezentacji:

1 Seksualność osób niepełnosprawnych intelektualnie
Lębork, marzec 2014 opracowała mgr Agata Barczak- psycholog- seksuolog

2 O seksualności słów kilka
Każdy opiekun osoby niepełnosprawnej intelektualnie obserwuje u swojego podopiecznego rozwój – osoba zmienia się pod względem fizycznym, emocjonalnym i intelektualnym, nabywa nowych cech i umiejętności. Rozwój każdego człowieka napędzany jest przez biologię, ale też przez wpływ środowiska, czyli całego otoczenia osoby niepełnosprawnej intelektualnie i wszystkich czynników w nim działających. To od opiekunów i rodziców osób niepełnosprawnych intelektualnie w dużej mierze zależy, czy osoba otrzyma wsparcie w dążeniu do kolejnych etapów swojego rozwoju oraz jak poradzi sobie z wyzwaniami, jakie ten rozwój przyniesie.

3 O seksualności słów kilka
Rozwój to pojecie szerokie. Człowiek rozwija się w wielu sferach, a jedną z tych sfer jest sfera płciowości / seksualności. Wbrew częstym skojarzeniom, sfera ta nie ogranicza się tylko do fizyczności. Pojęcie to rozumiemy szeroko i odnosimy do różnych aspektów życia człowieka: sfery fizycznej, emocjonalnej, poznawczej, społecznej i interpersonalnej. PŁCIOWOŚĆ – SEKSUALNOŚĆ stanowi jedną z wielu sfer funkcjonowania człowieka, zależną od pozostałych i niemożliwą do wyizolowania.

4 O seksualności słów kilka
Człowiek jest istotą seksualną od początku swojego istnienia, co wynika z faktu, że każdy z nas przynależy do określonej płci od momentu zapłodnienia. Człowiek dojrzewa całe życie, a każdy kolejny etap charakteryzuje się różnym tempem zmian poszczególnych aspektów rozwoju oraz odmiennymi zadaniami i wyzwaniami. Ze względu na to, że jest to obszar związany z intymnością, wymagający rozsądnego i wyważonego podejścia, często rodzice i opiekunowie osób niepełnosprawnych intelektualnie obawiają się podejmowania tej tematyki. Towarzyszy im wiele obaw- czy poruszanie tej tematyki nie spowoduje chęci eksperymentowania, nie obudzi niezdrowej ciekawości i przekraczania granic?

5 O seksualności słów kilka
Tymczasem rozwój płciowy i tak następuje, u niektórych szybciej, u innych wolniej, ale w sposób nieunikniony, niezależnie od tego, czy będziemy go wspierać, czy hamować. Jest napędzany przecież przez biologię, która wymyka się naszej kontroli. Co jest bardzo ważne, im bardziej pomożemy osobie niepełnosprawnej zrozumieć i oswoić własną płciowość, tym większa szansa, że uda się ją ująć w pewne ramy, i że będzie raczej motorem rozwoju, a nie źródłem frustracji i lęku. Umiejętność kontrolowania swojej płciowości i jej przejawów będzie tym lepiej rozwinięta, im większą i bardziej rzetelną wiedzę otrzyma osoba niepełnosprawna na ten temat.

6 Fazy rozwoju seksualności
Seksualność można opisywać w odniesieniu do różnych faz, jakie przechodzi. Jest to seksualność dziecięca, młodzieńcza, dojrzała oraz starcza. W odróżnieniu od osób pełnosprawnych, u osób niepełnosprawnych intelektualnie fazy te częściej mogą pojawiać się z opóźnieniem w stosunku do wieku, bywają też niewłaściwie ukierunkowane. Częściej też osoby niepełnosprawne przechodzą przez dane etapy w sposób niepełny lub też odwrotnie – w sposób nadmiernie zaznaczony. Zdarza się również, że zatrzymują się na dłużej (lub nawet na stałe) w jakiejś z faz. Ważne jest zatem, by zaakceptować, że rozwój u podopiecznych zmierza w tym samym kierunku, co u osób zdrowych – ku dorosłości.

7 Cechy charakterystyczne rozwoju seksualnego osób niepełnosprawnych intelektualnie
Często obserwuje się brak harmonii miedzy tempem rozwoju biologicznego, emocjonalnego i poznawczego. Dlatego też u poszczególnych osób można zauważyć jednocześnie cechy zachowań z okresu dziecięcego, młodzieńczego, czy dorosłego. U tej samej osoby mogą współistnieć cechy dziecięcości, młodzieńczości, dojrzałości, a także starości, np. młoda kobieta może uwielbiać bawić się lalkami, a równocześnie dojrzewać fizycznie, odczuwać popęd seksualny, który przejawia się w jej zachowaniu.

8 Rozwojowe ujęcie seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną
Warto też zwrócić uwagę na to, iż ogólne prawidłowości rozwoju są takie same u osób z niepełnosprawnością, jak i u osób pełnosprawnych. Natomiast z racji występowania różnorodnych zaburzeń, w tym o podłożu genetycznym, u dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną tempo rozwoju jest wolniejsze oraz zindywidualizowane.

9 Niektóre różnice dotyczące rozwoju psychoseksualnego
Osoby niepełnosprawne intelektualnie Osoby pełnosprawne Rozwój seksualny postępuje zwykle harmonijnie. Większa niezależność i samodzielność. Życie w otwartym środowisku. Społeczne przyzwolenie na rozwój psychoseksualny. Większy dostęp do edukacji seksualnej. Rozwój psychoseksualny częściej jest nieharmonijny. Najczęściej silna zależność i kontrola ze strony najbliższego otoczenia. Większa izolacja społeczna. Brak przyzwolenia na rozwój psychoseksualny, unikanie tematu. Zazwyczaj brak edukacji seksualnej.

10 Seksualność dziecięca
Wyraża się głównie w potrzebie więzi, bliskości i przynależności. Istotnym elementem jest afirmacja ciała dziecka dokonywana przez osoby znaczące (rodzice, dziadkowie itp.) wyrażająca się w pieszczotach, przytulaniu itp. W relacji z matką dziecko ma możliwość poczuć, że jest bezwarunkowo kochane i akceptowane, co w okresie późniejszym umożliwi mu akceptację samego siebie.

11 Seksualność dziecięca
Jeżeli seksualność osoby z niepełnosprawnością intelektualną zatrzyma się na tym etapie, to możemy obserwować takie zachowania jak: dążenie do stałej bliskości z matką lub innymi osobami znaczącymi, opiekunami/ obnażanie się/labilność nastrojów/ dążenie do kontaktu fizycznego w postaci przytulania, całowania etc./brak wstydu, poczucia, że niektóre sfery ciała powinny być przykryte/ nieustanne domaganie się zainteresowania/, dziecięca kokieteria. Często ta forma seksualności jest jedyną akceptowaną przez rodziców osoby z niepełnosprawnością intelektualną.

12 Seksualność młodzieńcza
U osób z niepełnosprawnością intelektualną, szczególnie w stopniu umiarkowanym i znacznym, okres dojrzewania może być przesunięty w czasie i występować u osób formalnie dorosłych. Tą fazę charakteryzuje: odejście od bezpośredniej i bardzo bliskiej relacji z rodzicami oraz zwrócenie się ku relacji z rówieśnikami. Jest to okres dojrzewania, intensywnych zmian o charakterze biologicznym i psychicznym. U nastolatków występują: potrzeba bycia w grupie, akceptacji i podobania się innym, a także tendencje rywalizacyjne.

13 Pojawiają się zachowania związane z rozładowaniem napięcia seksualnego oraz fantazje erotyczne.
Nastolatkowie przeżywają swoje pierwsze fascynacje osobami innej płci. U osób z niepełnosprawnością intelektualną mogą wystąpić różnorodne problemy: brak akceptacji i zrozumienia dla zmian zachodzących w organizmie/ nasilona masturbacja/ rozerotyzowanie/ rozhamowanie/. Młodzież z niepełnosprawnością intelektualną dąży do relacji z rówieśnikami, natomiast potrzeby te mogą być nierozumiane i nieakceptowane przez bliskich, szczególnie jeżeli dotyczą relacji z płcią przeciwną.

14 Seksualność dojrzała i starcza
Główna cecha dojrzałej seksualności to świadoma realizacja potrzeb seksualnych oraz wybór formy ich realizacji (małżeństwo, celibat) połączona z odpowiedzialnością za swoje działania. U osób niepełnosprawnych intelektualnie możemy nierzadko obserwować przejście seksualności w fazę starczą – w tym okresie potrzeby te wyciszają się, co często wiąże się z wyparciem potrzeb seksualnych, które jest mechanizmem obronnym chroniącym osobę niepełnosprawną przed napływem silnych potrzeb, których niemożność zrealizowania byłaby bardzo trudna i bolesna.

15 Seksualność osób niepełnosprawnych intelektualnie
Zmieniające się ciało i przejawy dojrzewania często niepokoją niepełnosprawnego nastolatka, ponieważ może nie do końca rozumieć, co się z nim dzieje. Bardzo ważne jest wtedy wprowadzenie rzetelnej i dostosowanej do poziomu rozumienia wiedzy, pokazanie, że zmiany te to coś naturalnego. Wprowadzając od początku prawidłowe nazewnictwo narządów płciowych unikniemy określeń wulgarnych. Niepełnosprawne intelektualnie nastolatki, tak jak ich zdrowe rówieśniczki, powinny trafić na wizytę kontrolną do ginekologa, a naszym zadaniem jest je do tej wizyty przygotować. Jeśli stwierdzimy nieprawidłowości rozwojowe u chłopców, konieczna jest wizyta u urologa.

16 Czy należy się bać masturbacji?
Masturbacja u nastolatków jest normalną reakcją na rozkwit potrzeby płciowej, podejmuje ją większość pełno i niepełnosprawnych nastolatków, nie jest objawem choroby ani upośledzenia. Nie należy karać nastolatka za masturbację krzykiem lub zawstydzaniem – to jedynie nasili masturbację lub wywoła reakcję agresji lub autoagresji. Poza rzadkimi przypadkami, medycznie uzasadnionymi, nie należy obniżać napięcia seksualnego lekami. Nie należy dopuszczać, by poprzez masturbację osoba doprowadzała do zakażenia lub uszkodzenia ciała lub też żeby to zachowanie zdominowało całą jej aktywność.

17 Nie można dopuszczać do aktów masturbacji w miejscach publicznych, przy innych osobach
Konieczne jest nauczenie osoby z niepełnosprawnością intelektualną, by masturbacja podejmowana była: W miejscach intymnych (własny pokój, łazienka). Gdy osoba jest sama. Z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i higieny. Ważne jest, aby nastolatek znał jednoznaczne stanowisko rodziców w tej sprawie, oraz żeby zasady w domu i w szkole były ujednolicone o konsekwentnie przestrzegane.

18 A co z zakochaniem, miłością, posiadaniem sympatii?
O miłości należy jak najbardziej rozmawiać zarówno w domu, jak i w szkole, ukazując różne jej odcienie, w zależności od tego, czy mówimy o miłości rodzicielskiej, braterskiej lub siostrzanej, przyjacielskiej, czy romantycznej. Niezbędne jest zwracanie uwagi, że nie zawsze istnieje możliwość realizacji miłości, może bowiem zdarzyć się, że obdarzymy uczuciem kogoś, kto nie odwzajemnia naszych uczuć. Warto rozmawiać o dobrych formach okazywania uczuć ukochanej osobie, a także odpowiedzialności za nią; nie należy unikać tematu, jak powinien wyglądać dobry związek (szacunek, wierność, wspólne spędzanie czasu, ograniczenia i bariery związane z niepełnosprawnością).

19 A co jeśli młody dorosły z niepełnosprawnością intelektualną chce podjąć współżycie seksualne?
Niemożliwe jest udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na powyższe pytanie – bardzo wiele zależy tu od przekonań rodziców i ich światopoglądu. Należy jednak rozważyć następujące kwestie: Czy konkretna osoba z niepełnosprawnością ma pełną świadomość, czym jest i na czym polega współżycie seksualne oraz jakie mogą być tego konsekwencje. Bywa bowiem tak, że pod komunikatem o potrzebie rozpoczęcia współżycia kryje się raczej potrzeba emocjonalnej bliskości, wymiany czułości, pocałunków.

20 Rozważania rodzica/ opiekuna osoby z niepełnosprawnością intelektualną powinny także obejmować osobę partnera – czy osoba ta rozumie znaczenie tej decyzji, czy rozumie, na czym współżycie polega, czy nie chce jedynie wykorzystać syna lub córki, czy osoba niepełnosprawna nie chce jedynie ulec jej namowom z obawy przed utratą relacji. W rozmowach zawsze powinniśmy uwzględnić aspekt uczuć, tłumacząc, że można być blisko drugiego człowieka nie tylko poprzez współżycie seksualne i nie jest ono konieczne we wspólnym życiu. Nie bez znaczenia jest także wizyta u ginekologa i zatroszczenie się o zabezpieczenie przed ciążą, bowiem w przypadku większości osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną niemożliwe będzie samodzielne podjęcie ról rodzicielskich.